GERECHTELIJKE EXPERTISE
Inhoudsopgave
H1: Inleiding: Gerechtelijke expertise .............................................................................................................. 5
H2: Algemene beginselen van het burgerlijk bewijsrecht................................................................................. 7
1. Het bewijsrecht ........................................................................................................................................ 7
1.1. Rol van het bewijsrecht..................................................................................................................... 7
1.2. Definitie ........................................................................................................................................... 7
1.3. Kenmerken ....................................................................................................................................... 8
1.4. Krachtlijnen van Boek 8 “Bewijs”....................................................................................................... 8
2. Begrippenkader.......................................................................................................................................10
2.1. Overzicht .........................................................................................................................................10
2.2. Wettelijke definities.........................................................................................................................11
2.3. Bewijswaarde ..................................................................................................................................12
2.4. Bewijsstandaard ..............................................................................................................................12
3. Taakverdeling tussen rechter en partijen vanuit bewijsrechtelijk oogpunt ................................................13
3.1. Uitgangspunt ...................................................................................................................................13
3.2. Nuancering ......................................................................................................................................14
3.3. Bijkomend basisbeginsel ..................................................................................................................15
4. Voorwerp van het bewijs .........................................................................................................................15
4.1. Feiten ..............................................................................................................................................15
4.2. Verdere verduidelijkingen................................................................................................................16
5. Bewijslast................................................................................................................................................16
5.1. Overzicht .........................................................................................................................................16
5.2. Actori incumbit probatio..................................................................................................................17
5.3. Verweer in de zin van art. 8.4, tweede lid BW ..................................................................................17
5.4. Bewijslastomkering art. 8.4, vijfde lid BW.........................................................................................18
6. Hiërarchie van de bewijsmiddelen ...........................................................................................................19
6.1. Uitgangspunt ...................................................................................................................................19
6.2. Wettelijk bewijsregime ....................................................................................................................19
7. Bewijsmiddelen .......................................................................................................................................21
8. Ondernemingsbewijsrecht .......................................................................................................................24
8.1. Van handels- naar ondernemingsbewijs ...........................................................................................24
8.2. Principe en toepassingsgebied .........................................................................................................25
8.3. Bewijs via boekhouding ...................................................................................................................26
8.4. Bewijs via factuur ............................................................................................................................27
H3: Gerechtelijke expertise in burgerlijke zaken .............................................................................................29
1. Inleiding ..................................................................................................................................................29
2. Gerechtelijke deskundigenonderzoek .......................................................................................................29
2.1. Begripsomschrijving.........................................................................................................................29
2.3. Taak van de rechter rond het deskundigenonderzoek ......................................................................31
2.4. Gerechtelijk deskundigenonderzoek: op tegenspraak vs. eenzijdig ...................................................37
2.5. Aanstellingsbeslissing van de rechter (art. 972 Ger.W.) ....................................................................43
2.6. Rechtsmiddelen tegen aanstellingsbeslissing ...................................................................................44
2.7. Opdracht van de gerechtsdeskundige ..............................................................................................51
1
, 2.8. Verloop van het deskundigenonderzoek ..........................................................................................58
2.9. Kennisgeving, aanvaarding of weigering van de opdracht (art. 972 Ger.W.) ......................................70
2.10. Verdere expertiseverrichtingen (art. 972bis, § 2 Ger.W.) ................................................................72
2.11. Bewijswaarde van het deskundigenverslag.....................................................................................80
2.12. Verhaalmiddelen tegen deskundigenverslag ..................................................................................81
2.13. Kosten van het deskundigenonderzoek ..........................................................................................90
3. Nationaal register ...................................................................................................................................97
H4: Inleiding gerechtelijk deskundigenonderzoek in strafzaken....................................................................103
1.Inleiding en geschiedenis........................................................................................................................ 103
2. Strafrecht en deskundigen ..................................................................................................................... 108
2.1. Probleemstelling............................................................................................................................ 108
2.2. Entree van de expert ..................................................................................................................... 109
2.3. Methode: meten en weten ............................................................................................................ 110
2.4. Jurist en expert .............................................................................................................................. 110
2.5. Forensische expertise .................................................................................................................... 110
3. Bewijzen en strafproces......................................................................................................................... 110
3.1. Het bewijzen (volgens Enschedé) ................................................................................................... 110
3.2. Specialismen en specialisten .......................................................................................................... 111
3.3. De rechter in het middelpunt ......................................................................................................... 111
H5: Gerechtelijke expertise in strafzaken......................................................................................................113
1. Inleiding ................................................................................................................................................ 113
1.1. Begripsomschrijving....................................................................................................................... 113
1.2. Wettelijk kader .............................................................................................................................. 116
2. Aanstelling van deskundigen ................................................................................................................. 120
2.1. Gedurende het vooronderzoek ...................................................................................................... 120
2.2. Bij regeling van de rechtspleging .................................................................................................... 127
2.3. Vonnisrechter ................................................................................................................................ 127
2.4. Aanstelling door andere instanties ................................................................................................. 130
3. Opdracht van de deskundige ................................................................................................................. 131
4. Verloop van de expertise ....................................................................................................................... 134
4.1. Benaarstiging van de uitvoering ..................................................................................................... 134
4.2. Weigering van de opdracht? .......................................................................................................... 135
4.3. Eedaflegging .................................................................................................................................. 135
5. Tegensprekelijkheid deskundigenonderzoek........................................................................................... 137
5.1. Inleiding ........................................................................................................................................ 137
5.2. Andere aspecten van de uitvoering van de opdracht ...................................................................... 143
5.3. Inhoudelijke aspecten.................................................................................................................... 146
5.4. Verslag van de deskundige............................................................................................................. 149
5.5. Bewijswaarde expertiseverslag ...................................................................................................... 152
5.6. Verhaalmiddelen tegen de expert .................................................................................................. 154
5.7. Deskundigen ter zitting .................................................................................................................. 155
5.8. Kosten ........................................................................................................................................... 155
H6: Casestudy: gerechtelijk deskundigenonderzoek in burgerlijke zaken......................................................161
1. Casestudy ............................................................................................................................................. 161
2. Rechtspraak .......................................................................................................................................... 163
H7: Casestudy: Gerechtelijk deskundigenonderzoek in strafzaken................................................................171
1. Keuze en aanstelling deskundige ........................................................................................................... 171
2
,2. Uitvoering van de expertise ................................................................................................................... 174
3. Onpartijdigheid van de deskundige........................................................................................................ 176
4. Tegensprekelijkheid............................................................................................................................... 178
5. Techniciteit en specialiteit ..................................................................................................................... 181
3
,4
,H1: Inleiding: Gerechtelijke expertise
Lesverstrekking
Zie tabel lesverstrekking op Ufora:
• studiefiche: https://studiegids.ugent.be/2020/NL/studiefiches/B001363.pdf
• donderdag van 10.00 tot 13.00 uur (Aud 3 Paddenhoek 1)
• (minstens tot 21 maart) online (Zoom-applicatie)
• opnames beschikbaar via Ufora
• alle les- en studiemateriaal via Ufora (voorzie zelf in geactualiseerde wetboeken, die
voldoen aan het facultaire reglement) https://www.ugent.be/re/nl/voor-
studenten/fdo/reglementen/algemeen.htm/reglcodex.pdf
• hoorcolleges, zelfstudie en plenaire, interactieve oefeningen (case study, rechtspraak).
De zelfstudie is in het bijzonder aangewezen voor de rechtspraak die we samen gaan
bestuderen.
-> Zie ook het vergelijkend overzicht van de regelgeving van gerechtelijk
deskundigenonderzoek (civiel recht).
Doelstellingen - eindcompetenties
Evaluatie
̶ Schriftelijk en mondeling examen on campus (onder voorbehoud sanitaire
maatregelen) – 100% (60% schriftelijk examen – 40 % mondeling examen)
̶ Kennis-, inzicht- en toepassingsvragen (open vragen en, eventueel, meerkeuzevragen
(enkel schriftelijk examen))
̶ Terugvalpositie wanneer corona nog niet bedwongen zou zijn: uitsluitend mondeling
met schriftelijke voorbereiding on campus – open vragen
Meerkeuzevragen: een casus of een stelling gevolgd door 4 mogelijke antwoorden waarvan
slechts 1 juist is. Voor de open vragen vertrekken we meestal van casusposities. De bedoeling
is daar dat je kan redeneren met het recht dat u wordt aangeleerd, dat je dat kan toepassen
in een concrete situatie. Bv. je bent een advocaat van een partij en je staat die bij in de loop
5
,van een gerechtelijk onderzoek. Een onderzoek dat door de rechter bevolen is in een zaak. U
hebt de verschillende bijeenkomsten bij gewoond, jij hebt de expertise opgevolgd als
juridische raadsgever, je hebt mee overlegt met de technische raadsman met het oog op het
beantwoorden in het belang van uw cliënt. Uiteindelijk heeft die expert zijn eindverslag
neergelegd bij de griffie en de inhoud ervan is teleurstellend. Het ziet er niet zo goed uit in
deze zaak. Een aantal weken later zit je in een trouwfeest en terwijl je zit te kijken naar de
dansvloer zie je plots de expert met de tegenpartij in een innige omhelzing over die dansvloer
bewegen. U bent verrast, je had dat niet gezien of gevoeld tijdens de expertisebijeenkomsten.
Maar zoals gezegd het deskundigenonderzoek is afgesloten, het is neergelegd op de griffie.
Dat is de vraag aan u op het examen hoe je hierover denkt en hoe je hierop zou reageren.
Een andere casus is bv. dat je een raadsman bent van een cliënt in het kader van een
gerechtelijke expertise, de cliënt heeft een technisch raadsman aangesteld (dus een eigen
partijdeskundige) en die neemt met u contact op kort voordat er een zitting gepland is in het
kader van de expertise. U gaat daar naartoe met cliënt en technische raadsman. Die
deskundige zegt in die bijeenkomst dat die technische raadsman die je mee hebt genomen
dat hij dat niet op voorhand wist, hij wist niet dat ge u technisch ging laten bijstaan, hij is het
daar niet mee eens en die persoon mag niet het woord nemen en die mag niets zeggen en die
eist dat de technische raadsman de vergadering verlaat. Kan dit? Mag dit?
6
,H2: Algemene beginselen van het burgerlijk bewijsrecht
Overzicht:
I. Het bewijsrecht
II. Basisbegrippen
III. Taakverdeling tussen partijen en rechter
IV. Voorwerp van bewijs
V. Bewijslast
VI. Hiërarchie van de bewijsmiddelen
VII. Bewijsmiddelen
VIII. Ondernemingsbewijs
1. Het bewijsrecht
1.1. Rol van het bewijsrecht
-> Wat is het bewijsrecht nu? Een objectieve rechtsregel is altijd te vatten in de zinslede “als…
dan…”. Als bepaalde rechtsfeiten zich voordoen, dan voorziet de wet dat daar een bepaald
rechtsgevolg uit zal voortvloeien. Dus als een bepaald rechtsfeit zich voordoet, dan zal daar
een gevolg uit voortvloeien maar op voorwaarde dat het rechtsfeit bewezen is, tenminste als
het betwist is. Klinkt misschien vreemd, maar bewijsrecht zit in iedere rechtsregel verborgen.
Maar wilt niet zeggen dat het ook steeds naar boven komt. Het duikt alleen op als de feiten
die de hypothesen van de regel uitmaken, betwist worden. Als er iets betwist wordt, dan moet
je met bewijzen naar voor komen. Loutere beweringen volstaan niet als bewijs, je moet iets
meer naar voren brengen.
̶ Feiten als vertrekpunt voor de toepassing van het recht
̶ Het bewijs als ezelsbruggetje tussen de betwisting en de rechterlijke overtuiging
̶ Loutere beweringen volstaan niet als bewijs, je zal iets meer naar voor moeten
brengen (Cass. 14 januari 2000)
1.2. Definitie
̶ Definitie: Het geheel van regels die bepalen hoe een juridische waarheid kan worden
bewezen. Ze vormen een leidraad voor de rechter om na te gaan wanneer die betwiste
feiten al dan niet bewezen kan verklaard worden.
̶ Onderscheid met rol van bewijsregels in common law. Daar is het bewijsrecht zo dat
ze voortdurend bewijselementen gaan presenteren en de rechter die er een oordeel
over velt. Ofwel gaat de rechter akkoord gaan met de voorlegging, ofwel gaat hij
bezwaar geven. Dus een partij wilt iets voorleggen als bewijs en een andere partij zal
bezwaar voorleggen en dan beslist de rechter. Wij zullen het deskundigenonderzoek
bekijken, da is een bepaald bewijstechniek. De gerechtelijke deskundige heeft de
touwtjes in handen in bv. het Amerikaans recht is het volledig anders, daar gaan de
partijen een eigen deskundige voorstellen en zal de rechter oordelen of het toegelaten
7
, wordt of de jury kennis neemt van de vaststelling van deze deskundige. Bij ons is het
zo dat er een deskundige naar voren wordt geschoven en de rechter die beslist of hij
die toelaat of niet.
1.3. Kenmerken
Duaal bewijsstelsel
-> In het Belgische recht hebben we bewijsregels in het Ger.Wb en het BW. Hoe komt dit? ->
Heeft historische wortels. Als we kijken naar de 18de eeuw, dan was het procesrecht geen
volwaardige rechtstak. Het was iets heel technisch, er was weinig abstract nadenken over
proceswetenschap. Hetgeen dat er dan werd geschreven over bewijsrecht, kwam van de
civilisten. Een belangrijke naam is hier Pothier. Pothier schreef over de bewijslast, de
bewijsmiddelen,… en zo is het ook in het burgerlijk wetboek er in gekomen. Maar van het
20ste eeuw is het nadenken en het belang van procesrecht steeds duidelijker geworden en ons
Ger.wb kwam dan. Die omvatte dan ook een aantal bewijsregels die dan focussen op
onderzoeksmaatregelen. We vinden nog steeds een tweedeling nl. bewijsregels in het ger. Wb
en het burgerlijk wb.
̶ Gerechtelijk Wetboek
̶ Burgerlijk Wetboek
Hervorming van de bewijsregels in het Burgerlijk Wetboek
̶ Boek 8 bewijs
̶ In werking sinds 1 november 2020. Eigenlijk was bewijsrecht een beetje het 8ste
wagonnetje voor de hervormingen, maar het is het eerst recht dat effectief is
goedgekeurd.
1.4. Krachtlijnen van Boek 8 “Bewijs”
= 3 krachtlijnen!
1. Verankering van de moderne stand van zaken
̶ Aanpassen aan moderne samenleving bv. een technologische handtekening/ geschrift
is niet steeds meer op papier. Kan ook een elektronische handtekening zijn of een sms,
email of platform.
̶ Geen breuk met het verleden. Bv. art. 1341: boven een bepaalde waarde is er een
ondertekent geschrift nodig. Deze regel kon in principe afgeschaft worden maar is
behouden. We houden vast aan het idee dat er voor zo’n gereglementeerd
bewijsstelsel dat bvoen een bepaalde waarde een ondertekend geschrift is.
̶ Procesrecht is niet behandeld. De tweedeling van Ger.Wb en BW is behouden. Er moet
hier wel een kleine nuance gemaakt worden want we gaan zien dat er in het BW een
aantal procesrechtelijke leerstukken geslopen zijn, bv. bewijsstandaard nl. de
overlegging van een boekhouding. Daarnaast is er ook iets niets behandeld dat noch
in het BW, noch in het Ger.Wb staat, nl. ongeoorloofd bewijs. Dat gaat niet over de
vraag of je boven een bepaald bedrag een ondertekent geshrift nodig hebt, nee dat
gaat over de vraag dat je een bewijselement hebt en het wel geoorloofd is dat je dit
voorlegt aan de rechter. Bv. in het arbeidsrecht wil men een werknemer ontslaan men
kijkt in mailbox en men vindt daar enkele bezwarende mails. De werkgever wilt zich
8
, daarop steunen om de werknemer te ontslaan. Dan stelt zich de vraag of het wel
geoorloofd is, want het lijkt op onrechtmatige wijze verkregen te zijn in strijd met de
privacy.
2. Codificatie van geldend recht
̶ Begin: lijst met wettelijke definities (art. 8.1)
̶ Aanvullend karakter (art. 8.2), behoudens uitzonderingen. Het is dus in beginsel
mogelijk om bewijsovereenkomsten af te sluiten.
̶ Niet op exhaustieve wijze. Heel wat is gecodificeerd, maar niet alles. Bv. dat
beweringen geen bewijs zijn of niemand kan zichzelf het bewijs verschaffen. Is
niet gecodificeerd, maar wordt wel algemeen aanvaard.
3. Vernieuwingen
-> Afschaffen archaïsche bewijsmiddel: bewijsmiddelen zoals kerven, huishoudelijke registers,
akten van erkenning … waren allemaal een beetje vergeten geraakt en gelden nu niet meer.
-> Uitklaren van een aantal krachtlijnen bv. bewijs van eenzijdige rechshandelingen. Men zegt
nu dat eenzijdige rechtshandelingen er vrij bewijs van toepassing is.
9
, 2. Begrippenkader
2.1. Overzicht
Wanneer we spreken over bewijsrecht moeten we vier vragen stellen nl. wat moeten we
bewijzen, wie moet er iets bewijzen, hoe moet het bewezen worden en onder welk regime.
-> Wat? Het gaat over aangevoerde en betwiste feiten. Er zijn negatieve en positieve feiten
om te bewijzen: Sommige negatieve bewijzen zijn gemakkelijk bv. bewijzen dat je ergens niet
was omdat je kan bewijzen dat je ergens anders waard op dat tijdsstip. Maar soms is het
moeilijk bv. bewijzen dat je bepaalde info niet hebt gekregen.
-> Wie? On principe ligt de bewijslast op degene die iets beweert. Binnen de bewijslast maakt
men nog een onderscheid tussen bewijsvoeringlast en bewijsrisico. De bewijsvoeringlast staat
voor het moment dat iemand met een bepaald stuk naar voren dient te komen. Bewijsrisico:
de beslissing die de rechter op het einde van de procedure moet nemen. Iedere partij zal een
stukkenbundel opstellen en die overleggen aan de rechtbank. De rechter zal dat dan
onderzoeken. Maar op een gegeven moment zal hij vaststellen dat een feit betwist is bv. als
er een feit betwist is bv. geeft de beleggingsadviseur mondelinge informatie verschaft. Dan
stelt men de vraag wie het moest bewijzen volgens art. 8.4 en als die er niet in slaagt dan
draagt die het bewijsrisico en zal die in het ongelijk gesteld worden. Bewijsrisico duid dus aan
wie nadelige gevolgen van de twijfel van de rechter moet ondergaan.
-> Regime? In sommige rechtsstelsel geldt voor alles het vrij bewijs. Maar in België hebben we
in enkele gevallen een gereglementeerd bewijsstelsel, dus boven een bepaalde drempel ben
je verplicht om een specifiek bewijsmiddel naar voren te schuiven.
10
