Hoofdstuk 9: Verbetering
Medicaliseren: Next level
Dit hoofdstuk gaat over medische verbetering. Dit kan je zien als een thema die aansluit op het
thema van hoofdstuk 8. Medicaliseren en pathologiseren zijn twee nauwverwante begrippen, maar
er is toch een onderscheid. Je kan pathologiseren zonder te medicaliseren, maar dit is vaak niet
evident. Het is zeker mogelijk om te medicaliseren zonder te pathologiseren (bijvoorbeeld de
zwangerschap, dit wordt steeds meer benaderd met de medische technologieën en expertise, maar
zwangerschap is geen ziekte!). Dit is een tendens om medische technieken en expertise in te zetten
voor zaken die vroeger niet of minder op een medische wijze worden benaderd, plus de zaken die zo
worden benaderd, worden niet beschouwd als ziekten.
Medicaliseren voorbij gezondheid?
Medicaliseren zonder pathologiseren, wat houdt dit in? Het betekent dat men een bepaald doel
nastreeft, dit verschilt van het herstellen van de gezondheid. De twee doelen die men nastreeft zijn:
(1) Voorkomen dat de ziekte optreedt, ofwel profylaxe; en (2) Verbetering, ofwel enhancement. Het
doel is vaak niet genezing, want er is geen sprake van een ziekte. Ook bij de klassieke geneeskunde is
het doel niet altijd genezing. Profylaxe is een doel van de geneeskunde, maar ook verzorging is voor
vele aandoeningen een doel van de geneeskunde. De geneeskunde is in de lange geschiedenis nooit
helemaal beperkt gebleven tot het genezen van ziekten. Ook vroeger was het een belangrijk doel om
ziekten te voorkomen, net als nu: Zieken behandelen, ook op het ogenblik wanneer er geen hoop
meer is dat de patiënt beter wordt. Die behandeling dient dan om de patiënt te verzorgen. Dus,
genezing is een doel van de geneeskunde, maar daarnaast ook profylaxe en met name ook verzorgen
(het comfort van de patiënt wordt verbeterd of blijft behouden).
Posthumanisme
Men spreekt vaak over het posthumanisme wanneer men spreekt over verbetering, ofwel
enhancement. Eigenlijk zegt het posthumanisme dat ze op weg zijn naar een nieuw soort mens; een
verbeterde versie van de mens; of een nieuwe species van de mens. Dit doet men door gebruik te
maken van de technologie (cyborgs: het inplanten van chips of springveren); door nieuwe
kwaliteiten (onsterfelijkheid, bijvoorbeeld door gen technologie); of door versterking van bestaande
kwaliteiten (superintelligent, bovenmatig krachtig, maar ook bijvoorbeeld ultra-moreel). Theoretici
zeggen dat de mens niet langer een mens is op dit moment (posthumaan), maar dat het een betere
versie is van de mens (transhumaan). Het posthumanisme is een evolutie die al heel lang haar gang
aan het gaan is. Maar, eigenlijk tot kort geleden, is de mens een voorwerp van de evolutie geworden
en onderging het deze evolutie gewoon. Maar, nu is het de mens die het heft van de evolutie in eigen
handen neemt. Men doet dit door de technieken uit de geneeskunde te gebruiken om de individuele
mens (of mensen als soort) te verbeteren tot een boven gezond niveau (waarbij het onder gezond
niveau ziekte is). Met andere woorden: In belangrijke mate ontleent men de technieken hiervoor aan
de geneeskunde (conform doping). Pathologiseren is problematisch en onethisch, maar de kwestie is
iets genuanceerder dan dit. Er zijn morele problemen met dergelijke pathologiseringen, maar in
andere gevallen kan het ook zijn dat er iets voor te zeggen valt, ook vanuit het morele perspectief.
Wat is enhancement? – Een definitie
Enhancement is het gebruik van (biomedische) technieken om lichamelijke en psychologische
eigenschappen te verbeteren, voorbij de normaliteit of gezondheid (voorbij is beter in dit geval).
Enkele ‘duidelijke’ voorbeelden
Voorbeelden van verbetering zijn: pepmiddelen om wakker te blijven tijdens het studeren; gebruik
van amfetamines om beter te presteren tijdens sportwedstrijden; spierversterkende middelen voor
een bouwvakker; cocaïne bij het uitgaan; of een chirurgische ingreep om 10 cm groter te worden bij
iemand met gemiddelde lengte. Enkele ‘duidelijke’ voorbeelden van genezing zijn: chemotherapie bij
een tumor; antibiotica bij een bacteriële infectie; of antidepressiva bij majeure depressie.
Pagina 1 van 5
