MENSENRECHTEN
Vb. asielverzoek, mogelijkheid terugkeren land van oorsprong (Myanmar), vrouw vermoord (Brazilië), gele hesjes:
anti-protest wapens
Begrip, kenmerken en soorten mensenrechten
Mensenrechten is aanwezig over heel de wereld het vervangt religie
Veel problemen worden in termen van mensenrechten geformuleerd en men zal veel recht als
mensenrecht beschouwen: banalisering de ernst wordt afgenomen
Definitie (door OHCHR van VN)
= rechten die gelinkt zijn aan mensen (natuurlijke personen maar ook abstracte personen vb. politieke
partij, bedrijf, religie.), die inherent zijn en toekomen aan iedereen ongeacht hun achtergrond (status,
religie, afkomst…) ze moeten op gelijke wijze uitgeoefend kunnen worden door iedereen
* rechten van de natuur: er kunnen ook rechten toegekend worden aan natuur (rivier)
Kenmerken
• Subjectieve rechten: nat pers
• Inherent: je hebt recht op basis van mens zijn, je hebt dat recht ongeacht die rechten nu in
verdrag/ GW staan of niet je hebt deze rechten al
• Vb. anti-foltering in verdrag; enkel bevestiging maar je hebt dit recht al
Ze zijn bijgevolg ook onvervreemdbaar: kunnen je niet worden ontnomen
• Gelijkheid: alle rechten op gelijke wijze uitoefenen, persoon die recht op gelijkwaardige manier
bezit, uitvoert
• link met inherent karakter
• ! sommige groepen extra rechten vb. kinderrechten
• Universeel: iedereen op elk moment en plaats die rechten heeft en uitoefent
• Link met inherent karakter
• Absoluut: mensenrechten kunnen niet worden ingeperkt, geen beperking recht en vrijheden
• Sommige absolute rechten bestaan vb. recht op leven (verbod foltering),
• Relatief: mensenrechten kunnen worden ingeperkt
• Vb. recht vrije meningsuiting, recht protesteren (vredelievende manier)
• <-> absoluut
• Onvervreemdbaar: je kunt geen afstand doen van rechten en vrijheden
• Vb. geen afstand van recht verbod op foltering
• Laat toe dat er rechten tijdelijk opgeschort w
Soorten rechten en vrijheden
• Burgerlijke rechten
• Negatief geformuleerd: beschermt burger tegen grote overheid
• = afweerrechten (recht die beschermt tegen illegitiem optreden van de staat)
Vb.recht op privacy, recht op persoonlijke vrijheid
lettre de cachet (absolutisme)
• Deze rechten onthoudt de staat om illegitiem te handelen
• Oorsprong in de Franse en Amerikaanse revolutie
• Politieke rechten
• Reactie vorst absolutisme (geen politieke rechten voor de burger)
• Recht om deel te nemen aan politiek stelstel in staat, aan het staatsgezag
Vb. stemrecht, vrije meningsuiting, vergadering
• Amerika: tea party
• Oorsprong: Franse en Amerikaanse revolutie
Problemen mbt rechten en verlichting
• Discriminatie vb. vrouwen
• Slavernij
• Racisme
• Klassisme
1
,Reactie van klassisme tav eerste generatie rechten
• Socialisme
• We willen meer dan recht te kunnen kiezen willen gelijkheid
• Karl Marx (eco gelijkheid, gn andere mensenrechten)
• Overheid die zich n enkel onthoudt maar ook actief inmengt met eco klassieke
welvaartsmaatschappij
• Eco, soc en cult rechten
• Waardig leven omstandigheden
• Sociaal: Vb. recht dak boven hoofd, recht medicijnen, onderwijs
• Eco: recht staken, handel drijven
• Cult: recht activ in eigen taal organiseren
• Oorsprong in de Mexicaanse, Russische en Ierse revolutie
nieuwe impuls door de dekolonisatie
Problemen
• Gevechten voor rechten
• Feministisch gevecht:
• declaration des droits de la femme et de la citoyenne
olympe de gouges
• A vindication of rights of woman_ Mary Wollstonecraft
• Abolishment:
• Afschaffen slavenhandel en slavernij (int en nat)
• Society for the mitigation and … ook British and foreign anti-slavery society_
Wilberforce
• Britse druk: hoewel britten n altijd humanistisch waren, was het eco positief
om slavernij uit te roeien
1. Wilden eco vijand amerika beperken: zij gebruikten slaven
(oneerlijke concurrentie)
2. IR was britse uitvinding: men wou slaaf vervangen door arbeiders
die goed werkten in eco en technologie
Beloftes en verdragen: afschaffen slavernij
- congres van wenen
- meer dan 50 bil verdragen (eigen onderdanen bestraffen
mensenhandel),
- conf berlijn
- conferentie van brussel (eerste keer multilat verdrag)
‘general act …)
+ einde afrik slavenhandel, bindende verbintenissen, multilat
- verdrag qua draagwijdt is beperkt
Enkel slavenhandel; NIET slavernij
Enkel afrikaans
* er w verbindingsbureau opgericht in Zanzibar
(= 1e rudimentiare int gouvernementele org die is opgericht met doel
bescherming mensenrechten !beperkt: afrikaanse slavenhandel)
• Standaarden inzake oorlog:
• Initiatief door burgers (zelfde als slavernij)
• Florence nightingale en henri dunant (rode kruis)-> ICRC (ngo)
Vndg icrc: het geeft via verdrag een toezichtstaak op humanitair
recht: toezien als oorlogsrecht correct w nageleefd
2
,Generaties van mensenrechten
• Eerste generatie
• BUPO rechten
• Reactie tegen het vorstelijk absolutisme
• Franse en Amerikaanse revolutie (18de eeuw)
• Tweede generatie
• Economische, sociale en culturele rechten
• Begin 20ste eeuw
• Eerst in Mexico
• Derde generatie
• Collectieve en solidariteitsrechten
• Gevolg van de drang naar verder ontvoogding en emancipatie `
• Vierde generatie
• Technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen
• Communicatie -en informatierechten
• Recht van toekomstige generaties om niet in hun mensenrechten beperkt te
worden
Kritiek
1) Risico op verzwakking van bestaande mensenrechten: door te veel mensenrechten kan het
begrip inhoud en belang verliezen
2) Democratisch terkort neemt toe door de proliferatie van mensenrechten
3) Hoe meer mensenrechten, hoe groter de kans dat ze met elkaar in botsing zullen komen
4) Wat met dierenrechten
Historiek
Grondslagen voor de mensenrechten
Religieuze basis
• Golden rule in meeste religies: je behandelt best mensen op een manier dat je zelf behandeld
wilt worden
• Het gaat over verplichting tav godsdienstig figuur
• Leggen morele regels en verantwoordelijkheden op tav de medemens
• Hindoe teksten: noodzaak van moreel gedrag, belang van verplichting en goed
gedrag, doe aan liefdadigheid, toon medelijden
• Confucianisme: plicht en verantwoordelijkheid uitoefenen, alle mensen zijn gelijk,
bescherming voor de burgers (rule of law)
• Boeddhisten: mededogen tonen, liefdadigheid, universele broederschap en
gelijkheid
• Islam: liefdadigheid, rechtvaardigheid, vrijheid, mededogen, respect
• Christendom en Judaïsme: gelijkheid en respect
• Pre-koloniale Afrika: bezaten individuele basisrechten en plichten
MAAR dit is niet hetzelfde als de moderne rechten: niet afdwingbaar
Filosofische basis
• Niet-westerse (china)
• Hsün Tzu: geordende samenleving gebaseerd op de duidelijke erkenning van
individuele plichten
• Westers:
1) Natuurrecht (grieken)
= universele wet van god of natuur: beheerst alle elementen van het universum en alle
staten, en vormt het kader voor het gedrag van eenieder
- Regels als Basis om te handelen als goed/ slecht mens
• Plato:
• het doel van wetgeving is mensen tav anderen te laten handelen met rede,
deugd en rechtvaardigheid
• Hij was ook voor gelijkheid van man en vrouw bv zelfde onderwijs
3
, • Aristoteles:
• rule of law is noodzakelijk
• er is een band tussen wetgeving en rechtvaardigheid
GEEN sprake van mensenrechten (de moderne vb. verbod slavernij, foltering)!
Wel basis gelegd
Stoïcijnen en Romeinen hebben deze ideeën verder ontwikkeld
- romeinen: cicero … ! vonden niet dat slavernij afgeschaffen moest worden, maar wel dat
er meer gelijkheid moest komen (menswaardige manier)
• thomas Van Aquino:
• middeleeuwen
• goddelijke natuurwet = rechtvaardig, er is menselijke waardigheid
• als de wetten niet recthvaardig zijn, moet je ze ook niet volgen
• Hugo De Groot, Grotius
• Natuurwet staat boven iedereen
• Is ook geldig zonder een god
• Recht op gelijke en rechtvaardige behandeling
• Staat moet deze rechten beschermen in tijden van oorlog
• De iure belli ac pacis
• Thomas Hobbes (Leviathan)
• Natuurwet ontstaat uit natuurlijke chaos ( orde)
• Negatief mensbeeld: we zijn egoïstisch omdat we op alles recht hebben
=> onveilige situatie: strijden op leven en dood
=> natuurrecht heeft geen morele implicatie; het natuurrecht beoogt enkel
zelfbehoud
de mens treedt vrijwillig en uit eigenbelang via een sociaal contract toe tot een samenleving
met sterke overheid aan wie hij zijn natuurlijke rechten geeft
De heerser zorgt voor veiliheid in ruil MAAR kan dwang gebruiken: is niet aan wetten
gebonden en kan niet afgezet worden.
Hobbes = een van de intellectuele grondleggers van het vorstelijk absolutisme
• John Locke
* Natuurwet staat boven iedereen
*In natuurlijke staat heeft iedereen natuurlijke vrijheden en rechten:
Natuurlijke rechten
• Recht op leven
• Vrijheid
• Bescherming van eigendom
Er rust een verplichting om natuurlijke rechten van anderen niet in te perken, af te nemen
*Bescherming: er moet sociaal contract zijn, waarbij de staat de rechten beschermd (ook
zo bij Hobbes)
De OH moet naleven niet naleven= afzetten ius resistendi
=> grote parallel met Grotius. Zie *
Locke heeft basis gelegd voor:
1) natuurlijke rechten (ook grotius)
2) morele grondlegger van mensenrechten (!hoewel nog n term vermeld: had
het enkel over natuurlijke rechten)
3) grondlegger van parlementaire democratie/ constitutionele democratie met
GW die rechten opsomt
• Paine
• Werd beïnvloed van ideeën van Locke
• Kolonies mochten verzetten (ius resistendi) als de overheid zich niet houdt
aan de regels afzetten
• Evolutie: hij spreekt niet over natuurlijke rechten, maar rights of men
grondlegger van de term: mensenrechten
4
, 2) Vrijheidsfilosofie
Het vrijheidsdenken staat centraal en vindt zijn oorsprong in de Verlichting
Door anarchie worden de vrijheden en rechten beperkt
• Rousseau
• Mensen zijn in een natuurtoestand vrij geboren (Locke en Hobbes)
• Door de uitoefening van vrijheid worden mensen steeds afhankelijker nood aan
contract tussen staat en burger (locke, grotius)
• Ipv natuurlijke vrijheid krijg je zelfautonomie, zelfwetgeving
• Vrijheden worden daardoor beperkt! door wil van volk vrije samenleving,
algemene vrijheid:
• Groot vertrouwen aan wetgever geen nood aan het uitdrukkelijk formuleren van
mensenrechten
• Hobbes
• Hij vond mensen dom
• Men is vrij in natuurlijke staat (link met Locke) en men heeft natuurlijke rechten;
maar nood aan de overheid om de absolute natuurwet te handhaven
• Hij vond dat de overheid een absolute vorst moest zijn (leviathan)
• Grondlegger van vorstelijk absolutisme (vorst geen verantwoording tav volkt) => er
is geen ius resistendi tav die overheid
Locke: handhaven van natuurlijke rechten
GW met checks en balances, parlementaire democratie (vtw nodig)
* vertraging opgang mensenrechten: 1651 (na 1648: vrede van westfalen)
Idee van nationale soevereiniteit staat loodrecht op mensenrechten
Vrede van westfalen: einde van grote godsdienstoorlogen tijdens
middeleeuwen (= einde 30 jarige oorlog) en einde 80 jarige oorlog
Nederlanden Spanje
= einde feodale tijdperk + opkomst nationale staten
deze landen vonden dat ze soeverein waren en binnen hun grenzen zelf
mochten kiezen wat ze deden (anderen niets in te zeggen)
* nationale soevereiniteit: nog steeds basis van ons denken
mensenrechten die wel ok geen met bemoeien met andere landen over
mensenrechten in VN-handvest art 2.7
• Burke
• Was niet voor abstracte natuurlijke rechten
• Hij vond dat het komt vanuit tradities die rechten vormen: basis voor de
rechten vind je in nationale tradities en niet uit abstracte natuurwet die
bepaalde rechten toekent
• Opleggen van die rechten: je komt in terreur: maatschappelijke banden onder
druk waardoor er een tiran aan de macht komt
• Vb. Franse revolutie (Burke is anti revolutie)
• Kant
• Mens bezit zelfautonomie en kan kiezen te handelen overeenkomstig de plicht
of niet
• mens recht op waardigheid + mens is redelijk wezen
• drie mensenrechten
1) vrijheid: politieke vrijheid en recht op particratie
2) gelijkheid: non-discriminatie
3) zelfstandigheid: economische zelfstandigheid
5
, 3) rechtspositivisme
= mensenrechten zijn een onderdeel van het positieve recht
Het positief rechtis onafhankelijk van bovennatuurlijke beginselen.
Mensenrechten kunnen evolueren en veranderen als hun formulering door de
nationale wetgever wordt aangepast.
• Bentham
• Hij is tegen natuurlijke rechten
• Recht en vrijheden bestaan enkel als/door wetgever ze heeft uitgevaardigd
gevolg: grote excessen vb naties tijdens WO II bij joden…
• probleem: wetgever heeft de mogelijkheid rechten te maken en te ontnemen
hoe kun je die naties straffen, want volgens het nationaal recht hebben ze
geen fout begaan winnaars WOII grijpen terug naar het natuurrecht
Mensenrechten op nationaal vlak voor en tijdens de 20 ste eeuw
• Wetgeving
• Oudheid
• Codex Hammurabi: codificatie van gewoonterecht, geïntespireerd op de
wetten van lipit-ishtar en deze dan weer geïnspireerd op de code van ur-
nammu = oudste kleitablet met wetgeving (midden oosten)
• Grote charter van Cyrus: basisrechten (Perzië)
• Oude Egypte
• Mongoolse keizer Asoka: Edicten
• Romeinen: edict van Milaan en edict van nicomedia
• Vaak werden die rechten toegekend door soevereine vorst
vb. recht eigendom, gelijkheid, kinderrecht…
• Middeleeuwen:
• Charters en keuren met basisrechten
• Recht op proces, recht op leven, eigendom
• 1215: Magna Charta (godsvrijheid, eigendom, recht persoonlijke vrijheid
! Enkel vrije mensen genieten dit recht man ongelijkheid
• ! zeer selectief:
- beperkt aantal rechten :afgedwongen door hoge clerus en baron koning
(want koning had geld nodig)
- beperkt aantal begunstigden: tav beperkt aantal onderdanen: voor hogere
klasse
=> petition of rights, corpus habeas act, bill of rights
• 1689:
• Tijd van de revoluties: nationalisme: grondwetten
• 1776: verklaring van Philadelphia (Amerika)
• Declaration of independence
* invloed van natuurrecht en van John Locke:
Recht op leven, vrijheid en eigendom waren de vrijheden van Locke
impact van Locke in de tekst (vb. afzetten regering, vrijheden,
• 1787+ 1791: Amerikaans gw: US bill of rights structuur + 10 amendementen
rechten
• Amendment (later enkele toegevoegd vb slavernij verbod)
• Recht leven, eigendom, eerlijk proces, jury, verbod wrede…
• Enkel geldend voor de burgers van de VS (n slaven)
• 1789: déclaration des droits de l’homme et du citoyen (fr)
• Toegekend aan mannelijke burgers
• Nationaal regelgevende documentn gw
* impact natuurrecht in déclaration en Locke
Natuurlijke, onvervreemdbare en heilige rechten
Rousseau: genereral will
=> Deze teksten zijn nationale documenten: intern gebruik!
* vrede van Westfalen -> internationaal akkoord met ook rechten en vrijheden
6
,Algemene regel: rechten en vrijheden zijn eerst via het nationaal recht binnengekomen
Uitzondering: vrede van Westfalen: einde van de godsdienstoorlogen (katholiek vs protestants)
einde feodaliteit, begin nationale soevereiniteit, rechten en vrijheden
Mensenrechten op internationaal vlak voor de 20ste eeuw
Sun tzu: boek geschreven: the art of war: hij heeft erin aangegeven dat eenmaal een tegenstander
overwonnen is, je deze op menswaardige manier moet behandelen
: heel wat veldslagen gewonnen
Humanitaire interventies: in het Ottomaanse rijk, aantal westerse landen die geintervenieerd hebben
in het ottomaanse rijk, maar de macht van de ottomanen was afgenomen en je zag tal van opstanden
in de balkan en het midden oosten. In de balkan waren het orthodoxe christenen tegen de sultan
Grote westerse mogendheden hebben toen beslist hier en daar toch te interveneren bv in Griekenland
en later in Syrië.
Wat heeft het opgebracht? De machthebber in Istanbul heeft verder moeten capituleren en hij moet
een int akkoord ondertekenen waarin hij een aantal toegevingen doet tav christelijke minderheden. Bv
godsdienstvrijheid.
Ook andere motieven: rusland zag zich als behoeder van de orthodoxe christenen en ze wouden ook
invloed krijgen in het middellandse zeebekken
ICRC: internationale comité van het rode kruis: bijstand voor achtergelaten gewonden op het slagveld.
Derde en vierde rodekruisverdrag: nav WOI en WOII ter bescherming van krijgsgevangenen
1949: vier verdragen worden gebundeld in de conventies van Genève
Later nog 3 protocollen als aanvulling
Wereldoorlog I: nieuwe wapens massavernietigingswapens nl het gebruik van gas
Na WOI: komt er een eerste grote intergouvernementele organisatie nl de volkenbond
Volkenbond (1919-1936) (na een vredesconferentie in Versailles)
• Heeft een aantal beslissingen genomen oa mensenrechten, maar dit was niet het
oorspronkelijke doel.
Doelstelling staat wel in het oprichtingsverdrag van de VN.
Het was opgericht door de president Wilson, maar opmerkelijk is dat de VS er zelf geen lid van is.
Verzwakt de impact van de werking
• De bedoeling van de volkenbond was vooral de vrede en veiligheid wereldwijd te promoten
en te handhaven.
Leden? Staten die de wereldoorlog hadden gewonnen: Frankrijk, Italie
MAAR een aantal landen zijn weer uitgetreden vb Japan, Italie, Rusland
het werd uiteindelijk vooral Europees
De volkenbond heeft ook een andere zwakte nl de manier waarop de raad werkte
• Het slavernijverdrag was onder het oog van de volkenbond geschreven
Verdragen zijn wel verder blijven bestaan, ook na de opheffing van de volkenbond
We zien dat het hof nog steeds teruggrijpt naar de klassieke definitie van het
slavernijverdrag
• Oprichting van de hoge commissaris voor de vluchtelingen: er was ook toen een
zekere crisis in verband met vluchtelingen. Nansen (hoofdvoorzitter) heeft ervoor gezorgd
dat er een aantal initiaiteven kwamen voor een groot aantal russen dat hun land wouden
verlaten (nav de bolsjevisten) bv nansenpaspoort
Ook in Turkije was er een rebellie: genocide op de armeniers en ook zij ontvluchten hun
land naar West Europa via het nansenpaspoort
• Internationaal arbeidsbureau: 1900
internationale arbeidsorganisatie = IAO
7
, ! het is het enige onderdeel van de toenmalige volkenbond die de desintegratie van de
volkenbond heeft overleefd het is een onderdeel van de VN
Houdt zich bezig met het opstellen van standaarden inzake arbeid. Het heeft dus in
tegenstelling tot de volkenbond een duidelijk mensenrechten -mandaat. Het geeft ook
rechten aan inheemse volkeren via het aannemen van verdragen en aanbevelingen.
MAAR toezicht op de naleving is wel vrij zwak
• Vrjiheden toegekend in de mandaatgebieden (= een aantal winnaars van WOI worden
mandaathouders en zij krijgen gebieden bv syrie en libanon, irak en palestina, en belgie
krijgt burundi en rwanda …) !zijn geen kolonies
De bedoeling was dat deze landen op den duur onafhankelijk zouden worden
Toezichthouders konden niet hetzelfde doen als in hun kolonies. Er waren rechten en
vrijheden voor de mandaatgebieden bv godsdienstvrijheid, verbod op slavernij, verbod van
handel in alcohol en degelijke menswaardige arbeidsomstandigheden.
geen politieke rechten
Er kwam ook een toezicht van de volkenbond, maar ook deze was zwak: individuen
konden aanvankelijk geen klachten indienen, maar er zijn erna toch enkele gekomen en
daarom heeft de volkenbond een mandaatcommissie opgericht die moest onderhandelen
erover. De zaak kon ook verdergaan naar de Raad van de Volkenbond, maar die was dus
ook zwak wegens haar unanimiteit.
Locus standi: het recht te ageren en een klacht in te dienen bij een orgaan
Zwak, want 1) de klager werd nooit gehoord
2) nooit enig onderzoek ter plaatse door de mandaatcommissie
• Minderhedenverdragen: zijn tot stand gekomen in de nasleep van WOI en ook daar zien
we in Europa en de Balkan dat één land volledig gedesintegreerd is nl het Oostenrijks
Hongaarse rijk dat bijna volledig is verdwenen + balkan = lappendeken
Om te vermijden dat er weer conflicten zouden uitbreken, hebben ze de minderheden een
aantal rechten gegarandeerd via minderhedenverdragen die tot stand zijn gekomen
tussen de belangrijkste landen van de volkenbond en een aantal specifieke landen
monitoring-mechanisme: moest toezien op de naleving van de rechten MAAR toezicht
was opnieuw zwak
Aanvankelijk was er alleen de mogelijkheid van de ene staat een klacht in te dienen tegen
de andere staat wegens niet naleven van zijn verbintenissen.
1920 konden ook individuele klachten: via een comite naar de raad en die kon dan een
aanbeveling aannemen, maar de raad werkte dus niet goed.
Opnieuw locus standi en enkele rechten gegeven aan minderheden
Waarom werkte het niet goed?
1) VS was geen lid van de Volkenbond
2) Permanent hof van Internationale Justitie: slechts drie zaken zijn ooit
toegestuurd
3) Betrokken landen voelden zich niet betrokken
grote mogendheden verzekerden zelf bepaalde rechten niet
4) De raad van de Volkenbond kon slechts iets doen bij unanimiteit
Interbellum
Naar aanleiding van de inval van Italië is de Volkenbond opgehouden met bestaan. Ze wouden een
embargo opleggen aan Italië, maar dit is niet gelukt.
In het interbellum zijn er opnieuw belangrijke aanzetten gebeurd, voornamelijk door individuen
gegeven (van allerlei nationaliteiten)
• A. Alvarez (chileen) heeft een verklaring inzake internationaal recht geschreven als een
van de eerste en hij heeft rechten erin opgenomen voor het individu. Er was toen vooral
publiekrecht => heel belangrijk wat hij heeft gedaan.
• A Mandelstam (rus) was aanhanger van de tsaar en was dus moeten vluchten: naar
Frankrijk. Hij is lid geworden van het institut de droit international: onderzoeksinstituut van
hoog niveau. Hij heeft een voorstel van een verklaring gemaakt en dit instituut heeft in
8
, New York de verklaring aangenomen. Er is wel nog nooit onderzocht in welke mate alle
verklaringen invloed hebben gespeeld op het mensenrecht
declaration of the international rights of man
• H G Wells (engels): hij heeft een aantal artikels in de aanloop van WOII geschreven over
de rechten van mensen. Die heeft hij aan kranten gegeven en hij heeft ook een boek
geschreven: hij zag de tweede oorlog al aankomen
the rights of man or what are we fighting for
Sankey declaration of the rights of man: heeft hij geschreven met een aantal anderen
Het waren dus geen initiatieven van regeringen en ze hebben iets van weerklank gevonden in het na
oorlogse regime
Wereldoorlog II: kantelmoment
Het is opnieuw een cesuur te noemen. Vanaf 2 de WO kunnen we spreken van een explosie aan
mensenrechten.
heel veel leed, niet enkel in Europa maar ook China en Japan. China: grote delen van de bevolking
zijn uitgemoord.
inbedding van mensenrechtenbescherming in internationale instrumenten
Moyn
Verenigde Naties
• Een van de belangrijke figuren, sleutelfiguur was de toenmalige amerikaanse president
Roosevelt: hij heeft in 1941 in zijn fameuze speech, the four freedoms speech, een tip van
de sluier gelicht over hoe hij de nieuwe wereldorde wil: het zou gebaseerd zijn op 4
belangrijke vrijheden
• Freedom of speech: vrijemeningsuiting en persvrijheid
• Religie, godsdienstvrijheid
• Freedom from want: recht op bescherming tegen armoede: je moet altijd eten op
de plank hebben
• Freedom from fear: recht om niet meer een nieuwe grote oorlog te moeten vrezen:
bescherming tegen oorlog
Later is het nog eens geformaliseerd in het Atlantisch Handvest en nog een aantal andere
verklaringen, maar daarbij kwam ook het recht op zelfbeschikking.
• 1945: VN-Handvest: wordt meteen door heel veel staten ondertekend en geratificeerd =
oprichtingsverdrag van de verenigde naties.
! Het bevat geen expliciete mensenrechten. Het was niet mogelijk dat het in een bindend
verdrag zou komen. Er was nl in de VS een probleem omtrent mensenrechten: de
segregatie: er was veel discriminatie
Ook een aantal koloniale landen stonden niet hiervoor te springen.
MAAR al heel vlug zien we dat de universele verklaring van de rechten van de mens wordt
aangenomen op 10 dec 1948 in Parijs door de algemene vergadering van de VN.
! tijdens de periode na WOII werd het recht op zelfbeschikking ingeperkt tot de landen die
onder het nazi-juk zuchtten
• Mensenrechtencommissie van de VN: geen hoofdorgaan, maar wel een van de
ondergeschikte organen. Er werden hierin discussies gevoerd over mensenrechten en er
waren 58 landen (niet enkel westerse landen, maar ook aziatische landen en kolonies) die
mee konden beslissen over het UVRM.
Groep van 9 mensen die een eerste ontwerp moesten opmaken (oa een belg: fernand
dehousse). Deze zijn dan vervangen door een ander comité.
Zij hebben dan het UVRM tot stand gebracht en het is door de AV aangenomen: niet
iedereen was tevreden, maar niemand durfde tegen te stemmen: 48 stemmen voor, 8
onthoudingen (USSR, polen, oekraine, wit-rusland, tsjechoslovakije , saoudi arabie en
zuid afrika) en 2 landen die niet aanwezig waren.
Eleonor roosevelt: soort van voorzitter van de commissie: sleutelfiguur!
UVRM is NIET louter westers!
9
, UVRM is een verklaring opgesteld in het kader van de VN-Mensenrechtencommissie => niet bindend,
want het is een aanbeveling, maar er zijn visies waardoor het wel bindend wordt.
1) het is bindend, want het een authentieke interpretatie van het handvest
2) sommigen zeggen dat alle rechten in de verklaring nu wel bindend zijn, omdat ze tot het
internationaal gewoonterecht horen.
Bv verbod van foltering, dicriminatie, slavernij = gewoonterecht
3) rechten en vrijheden zijn uitingen van internationale rechtsbeginselen
4) sommigen zeggen dat al die rechten behoren tot ius cogens en dus zeker juridisch bindend
zijn
= Minder belangrijk in de westerse wereld omdat de meeste landen lid zijn van een int verdrag waarin
bv folterverdrag sowieso is opgenomen.
Wat staat er in? Vrij kort document dat begint met een preambule (plechtig voorwoord) en heeft
daarna 30 artikelen
• preambule
• art 1: algemeen beginsel waarin recht op waardigheid, gelijkheid vervat zit (invloed van
Kant)
• art 2-21: burgerlijke en politieke rechten (oorsprong 17-18de eeuw)
• art 22-27: economische, sociale en culturele rechten (iets minder aandacht hieraan)
• art 28: sociale en internationale orde
• art 29: verplichtingen en beperkingen (rechten zijn relatief en kunnen dus worden beperkt
+ clausule over het feit dat mensen ook plichten hebben) (invloed ook van het zuiden)
• art 30: verbod van misbruik van rechten ( doet denken aan wat er zich heeft voorgedaan
naar aanlop en tijdens WOII hitler)
Kritiek USSR:
1) te weinig aandacht voor onderwerpen zoals ecosoc en te veel voor burgerlijke en politieke
rechten
2) te weinig aandacht voor het belang van staatssoevereiniteit
3) ze wouden een uitdrukkelijke verwoordeing van het nazisme en fascisme
Zuid-Afrika:
1) er was veel apartheid, segregatie
Saoudi-Arabië:
1) art 16: ze wouden geen gelijkheid van man en vrouw
2) art 18: godsdienstvrijheid
In 1966 zijn de twee VN convenanten aangenomen nl BUPO en ECOSOC
Het zijn beide wel verdragen, dus bindend op voorwaarde dat een staat ze ondertekend en ratificeerd.
Pas 10 jaar later hadden ze genoeg ondertekeningen en ratificaties.
Waarom 2 verdragen en niet 1? USSR wou meer ecosoc, westen liever BUPO
Verdere evolutie
Factoren die de ontwikkeling hebben beïnvloed:
• koude oorlog: amerikanen wouden vooral mensenrechten gebruiken om de ussr op de
vingers te tikken, omdat zij hier minder aandacht voor hadden
USSR zei dat het westen te weinig aandacht had voor ECOSOC
1975: slotakte van Helsinki:
• dekolonisatie: heeft een impact gehad omdat de pas autonome landen andere klemtonen
wilden leggen inzake mensenrechten. Er is enorme druk geweest in de VN om meer
aandacht te geven aan gelijkheid en non-discriminatie
is vooral gebeurd door het 1) anti-racisme aan te nemen: 1965 en het 2) aannemen van
het anti-apartheidsverdrag (vooral gericht tegen Zuid-Afrika) 3) meer aandacht voor
nationale soevereiniteit
• carter administration: eerste president die in zijn buitenlands beleid expliciet de promotie
van de mensenrechten zet
10
