Resume
Samenvatting Rechtsvergelijking
- Cours
- Rechtsvergelijking
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
Volledige notities aan de hand van de lessen
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
18e eeuw: juridische evolutieNationale staten ontstaan en vestigen zich. Er is een centralisering en uitbreiding van het
staatsgezag over grote territoria. Dat is een gevolg van de veralgemening van het kapitalisme,
en kapitalisme is een gevolg van technologische evoluties die dit mogelijk maakte. Er zijn
grotere afzetgebieden nodig.
Deze centralisering betekende ook dat zaken die door recht geregeld waren, meer en meer
door de overheid gecontroleerd waren. Vroeger was het juridische een spontaan gebeuren en
soms speelde de Kerk wel een rol, maar nu was er een verwettelijking: de regels werden
neergeschreven (vroeger was er meer gewoonterecht). Daardoor krijg je eenzelfde
privaatrechtelijk regime in grote stukken van Europa. Dit verklaart onder meer het verschil
tussen common law en het recht op het continent: die centralisering en eenmaking was niet
nodig in Engeland, het was er al. Die eenmaking was al grotendeels verworven in de loop van
de late middeleeuwen. Maar als je recht begint te zien als een onderdeel van de ordening op
het territorium van de soeverein, dan zijn die wetten enkel geldig onder zijn grondgebied. Er
is dus een verwettelijking maar ook een beperking ervan tot nationale grondgebieden. Daarom
werd ook meer en meer de taal gebruikt die de burgers verstaan en steeds minder het latijn.
Men legt officiële versies van talen dus op, het weerspiegelt de nationale identiteit.
Wat is recht? Het fenomeen verandert niet, maar wat mensen denken dat het is, verandert wel.
Het is de officiële doctrine van de staat, van de soeverein. Hetgeen wat zij ons oplegt.
Wanneer we twijfelen, en het criterium om te bepalen of het recht is, wordt dan “wat stemt er
overeen met wat de soeverein wil”? Vind je in wetten en deze moet je interpreteren. Het recht
onder de ene soeverein is anders dan het recht onder een andere soeverein: er bestaan
verschillende rechtssystemen. Recht van elders werd dus vreemd recht, men keek er niet meer
naar. In de Middeleeuwen reisden de rechtsgeleerden over en weer en praatten met elkaar.
18e eeuw: sporadische rechtsvergelijking
Minder aandacht voor het recht van elders, was vaak ook in een andere taal. Wat wel kon
gebeuren was dat de soeverein die van plan is bij wet een bepaald facet van de samenleving te
reguleren, inspiratie op deed bij buurlanden. 2de belangrijke verschil: als er rechtsvergelijking
was vroeger, dan was die integratief (gericht op: we zoeken allemaal hetzelfde, het
gemeenschappelijke). Nu is dat eerder gericht op het opmerken van de verschillen en die niet
wegredeneren, maar ze juist in het licht stellen en te benadrukken en te verklaren. Hierdoor
ontstaat een tweede soort rechtsvergelijking: een soort sociologische rechtsvergelijking.
Contrastief! Een van de eersten was Montesquieu. Hij vergeleek recht van elders (Engeland)
met dat van Frankrijk, hij stelde vast dat men in Engeland scheiding der machten en was er
fan van. Engelse en Amerikaanse rechtsgeleerden zullen Montesquieu niet met de scheiding
der machten linken. L’esprit des lois: recht is geen mathematisch systeem, het bestaat omdat
het consistent is, het groeit in een samenleving en het recht is beïnvloed door de kenmerken
van de samenleving. Waarom heb je in sommige samenlevingen een monogamie en in
sommige een polygamie? Hij linkt het met warme en koudere streken, linkte de vrijheid van
vrouwen aan klimaat. Om te weten hoe het recht was in andere gebieden, baseerde hij zich op
de verhalen van reizigers, waardoor hij vaak verkeerde veronderstellingen had over hoe het
recht daar was.
1
,19e eeuw: legislatieve vergelijking
Twee soorten rechtsvergelijking ontstaan die hun oorsprong vonden in de twee soorten van de
18e eeuw. De eerste is de legislatieve vergelijking. Er werden stilaan meer vergelijkende
oefeningen gemaakt. Bij codificaties zie je dat de Franse Code Civil tot stand gekomen is
(volgens voorbereidende werken) dat er geen rechtsvergelijkende oefeningen aan te pas
kwamen (1804, was er ook nog niet). Het is in belangrijke mate een officialisering van een
voorheen doctrinale consensus. Bij het Duitse burgerlijke wetboek (1896) is er een invloed
geweest van de 19e eeuw. Men heeft gekeken naar andere landen. Doordat die codes bestaan,
verandert ook de manier van denken van de juristen over het recht. In Frankrijk wordt de visie
dominant positivistisch. De rechtsregel bestaat als ze geldt. Ze geldt als ze overeenkomt met
wat de soeverein ons oplegt. De code werd een soort Bijbel. Een authentieke bron om de
inhoud van de soeverein te kunnen achterhalen. In deze manier van denken is rechtspraak
geen bron van recht meer. Exegetische school: men zocht de exegese van de tekst, men zocht
de ware inhoud (Frans). Als dat het recht is, de regel die impliciet achter de tekst zit, kun je
met rechtsvergelijking niets meer doen om te achterhalen wat he recht is. Maar
wetsvergelijking wordt wel nuttig voor de wetgever, want hij maakt de wetten en kiest welke
woorden hij moet gebruiken. Législation comparée wordt dus wel nuttig. Dit is dan ook
ontstaan in de 19e eeuw. Zo ging het dus ook in België (in die tijd een deel van Frans
grondgebied).
In Duitsland heb je pas een codificatie gekregen aan het einde van de 19e eeuw. Zij zijn pas
ontstaan in 1870. De eerste helft van de 19e eeuw had je aparte vorstendommen in Duitsland,
er was nog eengemaakt duits recht. Moet er gecodificeerd worden? Niet iedereen was
voorstander. Welke inhoud moet de codificatie krijgen? Een dominante gedachte was dat het
recht niet regels zijn die opgelegd worden door de soeverein maar het recht zij regels die wel
kunnen worden erkend worden door de soeverein maar die ontstaan omdat de bevolking ze
zichzelf oplegt, zich op een bepaalde gedraagt en conflicten op een bepaalde manier oplost.
Daar had jetwee stromingen: de germanisten (het recht van de duitste volksgeist is het oude
gewoonterecht van de germanen) en de romanisten (namen het standpunt in dat het recht van
de duitste volksgeist het romeinse recht was). Deze laatste is contradictoir, want in 1495
officieel was erkend door het duitse rijk. Voorganger van het duitse imperium. Von Savigny
behoort tot deze school. Dit is de historische school (<—-> exegetische school). Het recht is
zo ingewikkeld geworden, dat het niet de geist van de bevolking is die beslist, maar de geist
van de specialisten die zich daarmee bezighoudt, maar alleszins niet die van de overheid. Het
is een doctrinale consensus onder geleerden. Op die manier zoeken naar wat het recht is
noemt men ook pandektenwissenschaft (schrijfwijze?). Het zijn de erfgenamen van de
commentatoren. Dit idee heeft tot aan het einde van de 19e eeuw geleefd. Ook in deze visie is
rechtsvergelijking niet zo nuttig.
19e eeuw: wetenschappelijke vergelijking
Juristen gingen aansluiting zoeken bij nieuwe wetenschappelijke benaderingen. De eerste is
de sociologie. Deze wetenschap is in de 19e eeuw ontstaan. Wat is de invloed van de
samenleving op het recht en wat zijn de effecten van het recht in de samenleving? Dit had een
invloed op de manier waarop men op recht ging kijken. Zie Montesquieu: dat kun je in een
2
,mate op een vergelijkende manier doen, want als je de invloed wil kennen moet je vergelijken
met een samenleving waar het wel en niet aanwezig is. Dan pas kun je de effecten vaststellen.
Etnologie en antropologie: ontstaan in die periode, konden ook gebruikt worden voor de
studie van het recht en waren van belang voor de kolonisatie die ook in die periode gebeurde.
Bv studie van het hindoerecht omdat Indië onder Engelse controle kwam. Door o.a.
Darwinisme krijg je ook studie van het recht alsof het recht onderhevig is aan een evolutie
zoals je die aantreft op die manier (bv socioloog Spencer). Je kunt dit betwisten: spelen die
evoluties ook in het sociale? Daaruit is ook het idee van de comparatieve anatomie gekomen
waarbij men denkt: de lever van de kat vervult dezelfde functie als de lever van de mens, een
hert,... het recht: het contract vervult dezelfde functie hier als in Duitsland, Frankrijk,... dat
soort denken is men ook gaan toepassen in de sociale wetenschappen en dus ook op het recht.
De leer van de Kulturkreise legt meer de nadruk op het originele karakter van elke groep en
elke cultuur.
Er is ook een doorbraak van de vergelijkende methode in alle wetenschappen. Door het
vergelijken kunnen we kennis bijkrijgen. Bv de vergelijkende linguistiek: het idee dat je de
grammatica uit het duits met die in het frans om daaruit iets te leren over het menselijke brein.
Erkennen van universeel grammaticale fenomen. -Chomsky
Begin van een wetenschappelijke rechtsvergelijking! We willen kennis vergaren. Organisaties
ontstaan (société de législation comprée) en universitaire leerstoelen. Ook het ontstaan van
juridische vergelijkende tijdschriften (RIDC).
1900: geboorte moderne rechtsvergelijking
Deze datum omdat dat jaar in Parijs voor het eerst een internationaal congres over droit
comparée is doorgegaan. Dat werd bijeengeroepen door twee franse professoren. Het was in
de marge van de exposition universelle. Het idee van die wereldtentoonstellingen: er bestond
geen internet, geen televisie, amper film. Als je een gewone mens was en men sprak over een
olifant, dan kende je die van een tekening. Die wereldtentoonstellingen waren een manier om
de wereld dichterbij te brengen op één plek zodat mensen konden tonen wie ze waren. Bv in
Gent dorpjes uit congo die voorgesteld worden. Mensen in België wisten dat er een kolonie
was maar konden zich er anders niets bij voorstellen. Een andere belangrijke tentoonstelling is
degene van Chicago ter ere van Columbus (400 jaar) en die stad had een grote brand
ondergaan en deze tentoonstelling was een kans om er bovenop te kopen.
Deze periode was de belle époque: men was zeer optimistishc, economische bloei en
liberalisering. Dit heeft wel geleid tot enorme sociale ellende. Daarna verdween dat
optimisme ook. Totale doorbraak van de wetenschap ook: we zijn en route naar de waarheid
en dus verbetering van onze problemen. Men wil een gemeenschappelijk recht van de
mensheid: praktisch nut want PCIA! Eerste internationale rechtbank, in Den Haag. Conflicten
tussen Staten via arbitrage oplossen in plaats van via wapengeweld. Die rechtbank had input
nodig over algemeen geldende regels. Men hield een congres om tot een droit commun de
l’humanité te komen. Er was een praktisch nut en een intellectueel nut: juristen deden mee
omdat ze hun intellectuele honger kwijt waren. Als je nakijkt wat ze gedaan hebben merk je
grootheidswaanzin: geen zui-amerikaanse, aziatische, afrikaanse, engelse en amerikaanse
humane vertegenwoordiging! Het was grotendeels een continentaal Europees ding met als
grote spelers duitsland en frankrijk. Het idee dat alle mensen gelijk zijn is totstand gekomen
3
, op verschillende momenten bij verschillende groepen. Je moet het in zijn tijd bekijken. Zij
gingen toen eigenlijk al vooruit door verder dan hun eigen kringetje te kijken.
Tweede onderzoekslijn was een vergelijking van het Franse en het gloednieuwe Duitse
burgerlijk wetboek. Frankrijk wou zien op hun BW nog actueel was of er aanpassingen nodig
waren. Dit is de start van de moderne hedendaagse microrechtsvergelijking. Vanaf dat
congres is er een toename van vergelijkende studies over allerlei onderwerpen.
1e helft 20e eeuw
Duitsland speelt hier een hele grote rol. Op congressen waren Fransen tot voor tien jaar
geleden nooit aanwezig: de taal (Engels) was vooral de barrière. Het is pas recent dat de
franse juristen verlost zijn van de idee dat zij de uitvinders van het recht zijn. Het verdrag van
versailles (tussen geallieerden en duitsland) om een regeling te treffen na het einde van de
eerste wereldoorlog, er waren ook privaatrechtelijke conflicten (door bv plunderingen). Vaak
wordt er in het vredesverdrag daarover dus ook een regeling getroffen. Er worden
verschillende modellen gebruikt: de overwonnen staat moet betalen aan de anderen en van dat
geld wordt een pot gemaakt en de andere creeeren tribunalen die de benadeelden een stukje
uit de pot geeft. Een ander model is hier gebeurd: we creeeren een verbintenis voor de
verliezende staat om te betalen dat wat arbitragetribunalen moeten beslissen dat ze moeten
betalen en die bestaat dan uit een kamer met drie arbiters: één uit een ander land en dan bv
frankrijk en duitsland. Hier is gekozen voor panels: duitse arbiter, en iemand uit het land
vanwaar de claim komt en ze moesten deze conflicten oplossen volgens de regels van het
verdrag van versailles. Het verdrag was opgelegd aan de duitsers, veel hadden ze niet te
zeggen. Het verdrag was niet in het duits gemaakt! Wanneer het moest toegepast worden,
waren er taalconflicten want je kan de engelse tekst niet zomaar in het duits vertalen want de
termen hebben een speciieke juridische betekenis en inhoud die kan verschillen in het duitse
recht. De vertaling was dus een rechtsvergelijkende oefening. Ernst Rabel deed daaraan mee,
heeft de noodzaak leren kennen van rechtsvergelijking en heeft een instituut voor
rechtsvergelijking ogpericht. Tweede oorzaak voor hun grote invloed is het gevolg van het
antisemitisme in Duitsland en de rest van Europa. Veel intellectuelen zijn gevlucht uit
Duitsland waaronder veel Joden die naar de VS gevlucht zijn. Daar aangekomen hebben ze
werk gezocht: law schools krijgen dus veel applicaties maar het zijn Duitse en geen common
law juristen. Zij gaven dus de rechtsvergelijking. Niet alleen in Duitsland zelf maar elders ook
rechtsvergelijking.
De 20e eeuw is de opkomst van de Verenigd Staten. Je krijgt veel interactie waarbij men in
Europa met Amerikaans recht te maken heeft. Het werd iets van alledag. Als je vergelijking
gaat doen tussen die twee dan krijg je civil law tegen common law. De klassieke législation
comparée ging dus niet meer en er ontstond ware rechtsverglijking: men ging op zoek naar het
recht, geen wetsvergelijking meer.
Ook gekenmerkt door het onstaan van belangrijke instellingen zoals de Académie
Internationale de Droit Comparée opgericht in 1924 in Den Haag: organiseert onder andere
elke 4 jaar een groot wereldcongres. Er wordt aan nationale vertegenwoordigers gevraagd om
inhoudelijke voorstellingen te doen. Er wordt dan een keuze gemaakt door de academie. De
lijst met onderwerpen wordt doorgestuurd en er is voor elk onderwerp een algemeen
rapporteur. Er moet een nationale rapporteur zijn van elk onderwerp. Zij schrijven een
nationaal rapport over dat onderwerp in zijn recht. De algemeen rapporteur maakt dan een
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur smvrechten. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €15,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
56326 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans