THEORIE
HOOFDSTUK 1: DE BASIS VAN DE
MORAAL
1. MORELE INSTRUCTIES V.O.T. (VOOR ONZE TIJDREKENING)
Moraal o.b.v. bovennatuurlijke macht
Morele normen los van goddelijke bepalingen?
o Codex Hammurabi (1780 v.o.t.)
Oudste gekende wetboek dat we kennen
Mesopotamië
Behandelt tal van regels m.b.t. diefstal, schending van
eigendom,..
Al heel specifiek over procesrecht
o Egyptisch dodenboek: ‘betuigingen van onschuld’ (1550-950 v.o.t.)
Duidt al bepaalde deugden en waarden aan
Dijken bouwen in de Nijlvallei
Afspraken voor mensen in verschillende gebieden
o “bij de Griekse goden valt er weinig meer te beleven dan ‘kleptein, moicheuein te kai allèlous
apateuein” (560-170 v.o.t.) (stelen, hoereren en elkaar bediegen)
o “Vreemdeling, ga aan de Spartanen melden. Dat we hier liggen, trouw aan hun voorschriften”
(480 v.o.t.)
“To be good was to be strong, and brave; to die in battle as the highest honor and
happiness, to survive defeat was a disgrace that even the soldier’s mother could hardly
forgive. ‘Return with your shield or on it’, was the Spartan mother’s farewell to her
soldier son.”
Andere voorbeelden:
Ostracisme (508 v.o.t.)
o Stemprocedure waarbij men ongewenste personen uit een stad kon verbannen
Bv. een generaal die te veel macht kreeg
o Meer dan 6000 scherven dan was deze persoon verbannen voor de komende 10 jaar met behoud
van burgerrechten en persoonlijke bezittingen
Socrates en verzet tegen sofisme en relativisme van morele normen en waarden
o Verzette zich tegen het sofisme(=zegt dat waarden niet relatief zouden zijn, dus geen goed
onderscheid tussen slecht en goed)
Twaaltafelenwet
o Bij de Romeinen, gaat over privaat en publiek recht
…
,2. GROEIENDE IMPACT BIJBELSE VOORSCHRIFTEN
Christendom -> als staatsgodsdienst (381)
o Dictatus papae (1075)
Bestaat uit 27 stellingen waarmee het pauselijke primaat ingevuld wordt. Alleen de paus
kan bisschoppen benoemen , afzetten of van bisdom doen veranderen
o Ad Abolendam -> Begin van de Inquisitie.
Aanval op ketterij
Er volgden berechtingen waarbij alle rechten aan de verdachten werden ontnomen
o Malleus Maleficarum (heksenhamer)
Boek dat vrouwen aanduidde als heks, hoe ze moest gefolterd, verbrand worden,…
We zijn hier weg aan het gaan wat ethisch correct is, vragen bij stellen
Katholieke kerk Vs Protestantisme
o Steeds meer kritiek op katholieke kerk (opkomst protestantisme)
Kritiek op aflaten (rijke mensen konden een plaatsje in de hemel kopen)
Vele irrationele praktijken van het Christendom werden in vraag gesteld, niet het gehele
geloof.
3. VERLICHTING
Franse revolutie (1789): “vrijheid, gelijkheid en broederschap”
o Religieuze bepalingen moesten plaats maken voor de bepaling van de
rechten van de mens. Opkomst democratisch gedachtegoed
o Dit was een bloedbad
Maar opnieuw tegenstand en claim dat “moraal alleen gebaseerd kon zijn op
geloof”
o Pius IX
o Reactie tegen verlichtingsgedachten
Dit spanningsveld is er nog altijd een beetje.
4. MODERNE SAMENLEVING
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele vrijheden
Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Ethisch handelen is intrinsiek gelinkt aan het individu. Verschillende verdragen
zijn er om die individuele vrijheid ook te kunnen garanderen.
,4.1 UNIVERSELE ETHISCHE PRINCIPES
Recht op gelijkwaardigheid (=/ gelijkheid)
o Zelfde mogelijkheden moeten geboden worden bv. recht op een parkeerplaats voor
gehandicapten
Onaantastbaarheid van de fysieke integriteit
o Zowel mentaal als fysiek
Vrijheid van meningsuiting
o Gastles Anke Lion
Recht op zelfbeschikking
Recht op privacy…
o Hebben we nog controle over de info die over ons wordt verzamelt?
o Komt onder druk te staan door tal van nieuwe technologieën
4.2 ROL VAN MEDIA
Beïnvloedt/ informeert/ faciliteert
o We leven steeds meer in media dan met media
Universele ethische principes -> ethische principes mbt media, technologie en innovatie
o We moeten de verdragen van 4.1 toepassen en uitwerken op media en innovaties
5. CASES
5.1 ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE EN ALGORITMES
“AI refers to systems that display intelligent behaviour by analyzing their environment and taking actions – with
some degree of autonomy – to achieve specific goals. AI-based systems can be purely software-based, acting in the
virtual world (e.g. voice assistants, image analysis software, search engines, speech and face recognition systems)
or AI can be embedded in hardware devices (e.g. advanced robots, autonomous cars, drones or Internet of Things
applications).”
- Definitie van Europese Commissie
THE ERA OF BLIND FAITH IN DATA MUST END
Er wordt steeds meer een bovennatuurlijke kracht gegeven aan AI, alsof het alle problemen kan oplossen
o Artificiële intelligentie en algoritmes
o Nieuwe ‘slimme’ technologie versus ‘messy human affairs’
Wat is de centrale boodschap van Cathy O’Neil (Ted Talk tijdens les) ?
o Het feit dat we algoritmes niet blind moeten vertrouwen en dus ze moeten nakijken op bias (door
de input data) als we ze gebruiken.
o Belangrijk want de macht van algoritmes neemt toe. We zijn er ons niet van bewust
o Geen enkele technologie is neutraal. De mensen die de algoritmes maken kunnen vaak bepalen
wat de uitkomst zal zijn en dus voordelig is voor de makers hun ‘succes’. Hier zitten dus biases in.
, Wat wordt bedoeld met “algorithms automate the status quo” en “data laundering”?
o = De algoritmes behouden de status quo doordat de informatie en input data eigenlijk al deel van
de status quo is.
Bv. gender, racial,.. biases zijn al in de maatschappij en zullen nog eens versterkt
worden.
Nieuwe dingen zullen automatisch een verlengde zijn van het oude. Algoritmes zijn
conservatief.
o = Data laundering is een manier waarbij ingenieurs en wetenschappers gaan laten blijken aan
iedereen dat wat ze zeggen "waar en objectief is". terwijl dit helemaal niet zo is. dit wilt dus
zeggen dat we kritisch moeten denken
BIG DATA, BIG PROBLEMS
“Amazon’s recruitment engine that doesn’t like women”
“Google’s image recognition software that perceives black people as gorillas”
“Apple card that discriminates women when assigning credit limits”
VERDRAGEN EN ETHISCHE PRINCIPES
Partnership AI, Open AI, Toronto Declaration,.. (voorbeelden ppt)
In België en Vlaanderen:
Kenniscentrum Data & Maatschappij
AI 4Belgium coalitie (nationaal niveau)
5.2 INFLUENCER MARKETING
Geïntegreerde vorm van reclame
Hoe bepaal je het onderscheid tussen ‘reclame’ en ‘inhoud’?
Commerciële boodschap valt moeilijk te herkennen/ ontwijken
o Advergames ( kinderen vinden dit heel moeilijk te herkennen)
Onbewuste/ ongewenste beïnvloeding?
o Mensen kunnen zich minder goed wapenen tegen reclame
Voorbeeld: Siska Schoeters- reclame voor vitamine-infuus. Maar! Niet wetenschappelijk bewezen
6. CONLCLUSIE
Heilige teksten zijn geen grondslag voor moraal!
Spanningsveld tussen religie, individu en de moraal is van alle tijden
Ethiek is voortdurende negotiatie op basis van rationele argumenten
, Regels/normen gaan hand in hand samen met waarden
HOOFDSTUK 2.1: ETHISCHE
SYSTEMEN
CASE 1: ASHLEY MADISON HACK
Dating website voor mensen in een relatie die een affaire willen hebben
In 2014 werd de website gehacked en de persoonlijke gegevens werden gedumpt op the dark web
In welke mate verdienen deze gebruikers blootgesteld te worden? Beargumenteer
o
CASE 2: HIV IS A GAY DISEASE AWARENESS CAMPAIGN
Bewustwording campagne in 2006 - Los Angeles
Homo gemeenschap wordt geviseerd om HIV tegen te gaan
Is zo een campagne ethisch verantwoord? Beargumenteer
o
CASE 3: BERICHTEN OVER ONLINE PROPAGANDA DAESH
Berichten over online propaganda van ISIS – onthoofdingsfilmpjes
In welke mate mogen journalisten hierover berichten en deze video’s opnieuw laten zien? Beargumenteer
o
1. DEUGDENENHIEK
1.1 EEN DEUGDZAAM MENS
Aristoteles (384-322 v.o.t.)
o Ethica Nicomachea
Hoofddoel uit dit boek = Eudaimonia (=een gelukkig en goed leven leiden)
Deugden als eerlijkheid, loyaliteit, medeleven, zelfbeheersing, vriendelijkheid, integriteit, etc. om dit doel
te bereiken. Je moet deze deugden leren.
Nood aan praktische wijsheid of morele voortreffelijkheid
Voorbeeld:
“a moral virtue is a deep-seated character trait, and character traits take time to become deep-seated. A
Boy Scout who is encouraged by his scoutmaster to take slogan seriously and “do a good turn daily." The
scout initially responds to this encouragement by actively looking for opportunities to help someone each
day, not so much because he is interested in being helpful, but because he looks up to his scoutmaster and
seeks his praise and approval. The young scout continues doing daily good deeds for family members,
friends, and even strangers for a significant period of time. Eventually, he realizes that he has persisted in
his practice of doing a good turn daily so that it has become a habit—something so ingrained that he no
