Sociologie van de sociale (on)gelijkheid
Hoofdstuk 1: Inleiding
Moderne samenleving: egalitaire samenleving?
-gelijkheid= fundamentele waarde van de moderne samenleving=egalitaire
samenleving
-afhankelijk van een ideologie gaan we gelijkheid anders invullen en als er
ongelijkheid aanwezig is altijd gaan legitimeren
-moderne samenleving niet even evident als het is; als moderne mens denken we
anders dan het verleden; manier van denken verandert over de jaren heen hoe we
kijken naar status, macht enz.
● in de ME: gelijkheid in termen van kasten
-gelijkheid is belangrijk=progressieve waarde
-ongelijkheid(en niet gelijkheid) dient moreel gerechtvaardigd te worden
● ongelijkheid gaan legitimeren
↪ wanneer het voelt als onrecht: heeft te maken met ons manier van denken
-ons manier van denken contrasteren met premoderne samenleving →
vergelijkingen maken om zo te weten wat gelijkheid is of juist niet is
-eerste sociologen kwamen omdat samenleving zichtbaar werd, maakbaar werd en
fundamenteel verandert
Pre-moderne/traditionele vs. moderne samenleving
Parsons 4 dichotomieën:
Ascribed Achieved
-toegeschreven o.b.v. uiterlijke -verworven
kenmerken -hebben ervoor gewerkt
-kunnen daar niets aan doen -is legitiem
bv.jongeren met een -hebben het verdient, verdienen succes
migratieachtergrond die niet in het -men kan ermee leven
onderwijs komen -te maken met vormen van ongelijkheid
worden geïdealiseerd
Diffuus Specifiek
-kledij,cultuur, man/vrouw -beoordelingscriteria bv.sporten: de
→ wordt gezien als een element van beste winnen
beoordeling -gaat over bepaalde rolverwachtingen
● niet afgebakend, criteria is niet
diffuus
● differentiatie: rolverwachtingen
1
, aanwezig: specifieke rollen met
specifieke verwachtingen
-liggen meer vast
-bv. oplijsting van verwachtingen voor
een vak
Particularisme Universalisme
-criteria aanpassen a.d.h.v. de persoon -iedereen op dezelfde manier
zelf bv.een familielid, lief … benaderen/behandelen
-bv.vrouwen; criteria die men hanteert
zijn niet anders
Affectief Affectief-neutraal
-relatie aanwezig -geen affectieve relatie tussen
-is niet abnormaal beoordeeld en beoordelende
-niet meer objectief kunnen redeneren -bv.specialist, dokter …
-vertrekken vanuit een gevoel -gevoelens mogen geen rol spelen
bv.familiebanden
Modern waardenpatroon
-modern waardenpatroon is meritocratisch
● realiteit beantwoordt niet volledig aan onze waarden
-pre-moderne ongelijkheid bestaat wel
● bv.erven; komt van familie en van generatie op generatie; hebben het niet
verdiend
-meritocratie is ideaal
● beoordeeld worden op achievements, op wat je verdient/talenten ...
● punten, loon, kansen die men krijgt, status, macht zijn verworven en zijn
verworven o.b.v. van specifieke universalistische affectieve-neutrale
beoordelingscriteria
- bv.examen/sollicitatiegesprek: criteria zijn duidelijk en hebben te
maken met wat je doet en niet in welke gemeente men woont
- beoordelingscriteria zijn overal hetzelfde
● ≠geld, wel de kennis en vaardigheden
-egalitaire samenleving: zijn niet tegen ongelijkheid
● minder ongelijkheid dan premoderne samenleving
● fundamentele verandering op de manier dat we denken over gelijkheid, wat
we legitiem en niet legitiem vinden
2
, ● ongelijkheid die verworven is o.b.v. van merictorcratie=legitiem/rechtvaardig
- duidelijk o.b.v. van die beoordelingscriteria oordelen
- bv.mensen die rijker zijn
-waardenpatroon is meritocratisch
● realiteit beantwoordt waardenpatroon niet volledig
● is een ideaal waarnaar men streeft
● bv.wat men erft van de ouders
- is niet het verdienste van de ouders en niet van onszelf: past niet in
meritocratisch ideaal
-egalitaire ethos
● ethos=levenshouding
● niet altijd genegen in verschillende levenssferen: is niet 100% aanwezig in de
samenleving
- bv.eigen kinderen niet beoordelen zoals studenten
● kunnen in pre als in moderne patronen voorkomen
-moment dat we in formele organisaties terechtkomen verwachten we dat we in een
moderne samenleving terechtkomen
-in familiebanden gaan we ouders niet beoordelen o.b.v. succes; eerder beoordelen
op affectieve criteria; eerder subjectief
-bv.onderwijs; iedereen start hetzelfde
● kleuterklas en lager onderwijs moeilijk differentiatie, maar toch evalueren we
constant
- kijken of kinderen leerstof kunnen verwerken, toetsen, gaan ranken
● na 6de leerjaar beginnen evalueren: A-stroom of B-stroom
- doen alsof dat we dit doen obv van criteria(talent en inzet)
● na onderwijssysteem komen we met verschillen na studies
- achtten dit legitiem
● arbeidsmarkt: opnieuw beginnen
- diploma is een eerste factor
⇒ gaan van gelijkheid bij geboorte naar ongelijkheikheid in ons leven
-men heeft zelf ongelijkheid gecreëerd en achten dit legitiem
-in premoderne samenleving(bv.middeleeuwen) geen mobiliteit; alles ligt vast
● vanwaar men komt speelt een belangrijke rol
-moderne samenleving: gelijk beginnen, ongelijkheid wordt behandeld
● alles wordt verworven
● niets ligt vast
3
, Gelijkheid en burgerschap (T.H. Marshall)
-concept van burgerschap uitleggen, evolutie ervan aantonen
-moderne notie ‘gelijkheid’ is nauw verbonden met de evolutie van het concept
‘burgerschap’
-Verlichting, Franse Revolutie; vrijheid, gelijkheid & broederlijkheid
↪deze 3 concepten hangen samen met de componenten van burgerschap
-3 componenten van gelijkheid en burgerschap:
1) civiele/maatschappelijke component
- kwam eerst tot stand
- als burger kan men deelnemen aan de maatschappij, als mens hebben
we bepaalde natuurlijke rechten zoals recht op leven
- natuurlijke rechten: leven, vrijheid en eigendom(Locke)
- alle burger shebben een aantal rechten die fundamenteel gelijk zijn
- iedereen gelijk voor de wet; 1ste rechtbanken ontstaan(rechten
aanklagen)
- wat de mens was in die tijd, is anders nu bv.slavernij bestond nog in
die periode; idee ontwikkelen zich
- revolutionaire ideeën, maar in de praktijk lag dit anders
- idee van universalisme; iedereen gelijk behandelen en beoordelen
2) politieke component
- hoe besluitvorming, gelijkheid in gemeenschap vorm geven ?
- ontwikkeling van instituties van de parlementaire democratie
↪manier om ervoor te zorgen dat iedereen gelijk mee kan participeren
naar een besluitvorming
↪politieke leiders worden verkozen o.b.v. van algemene en vrije
verkiezingen: is een lange weg die nog niet voltooid is
- democratisch stemrecht en toegang tot instellingen van politieke
controle
- is een lang traject, zijn gelijke burgers, maar ook gelijke macht?
● nieuwe rechten ontstaan
● bv.evolutie van het stemrecht → geen sociale controle meer, is
geheim
3) sociale component
- discussieerbaar
- meest recente aspect van burgerschap
- wordt belangrijker en belangrijker naarmate de andere 2 componenten
verder evolueren en zich ontwikkelen
- idee van civiele en maatschappelijke en politieke gelijkheid zich
ontwikkeld komen er bepaalde vragen naar boven
→ Wat is gelijk zijn? Hoe in de realiteit gelijk zijn ?
● De formele gelijkheid van het burgerschap (gelijk voor de wet)
doet vragen rijzen over gelijkheid van kansen
4
