Inhoudsopgave
Deel 1. Theoretische onderbouw & theorievorming binnen sw..................................................................... 2
1. Basistheoretische onderbouw ..................................................................................................................... 2
1.1. Macro-niveau .................................................................................................................................... 3
1.2. Meso-niveau ..................................................................................................................................... 4
1.3. Micro-niveau ..................................................................................................................................... 5
1.4. Conclusie ........................................................................................................................................... 5
2. Generalistisch sociaal werk (zie bijlagen).................................................................................................... 5
2.1. Micro-niveau ..................................................................................................................................... 6
2.2. Meso-niveau ..................................................................................................................................... 7
2.3. Macro-niveau .................................................................................................................................... 7
3. Debat: quid pro quo (zie artikel DECREUS).................................................................................................. 8
3.1. Voor wat hoort wat? ......................................................................................................................... 8
4. Theorievorming binnen sw: kennis in sw? (zie bijlagen) ........................................................................... 10
4.1. Body of knowledge.......................................................................................................................... 10
4.2. Theorie ............................................................................................................................................ 11
5. Theorievorming binnen sw: Historische schets en implicaties voor sw van vandaag................................ 12
5.1. Het individuele spoor in theorieontwikkeling? ............................................................................... 17
5.2. Het structurele spoor in theorieontwikkeling? ............................................................................... 19
Deel 2. Methoden van sw: sociaal-agogisch handelen ................................................................................ 26
1. Inleiding: Methoden van SW? ................................................................................................................... 26
1.1. Methoden van SW?......................................................................................................................... 26
1.2. SW als sociaal-agogisch handelen ................................................................................................... 27
2. Sociaal-agogisch handelen als normatief reflexieve activiteit .................................................................. 28
2.1. Het normatieve van SW .................................................................................................................. 28
3. Sociaal-agogisch handelen als veranderingsproces HK7 .......................................................................... 32
4. Eclectisch basismodel voor methodisch handelen in SW .......................................................................... 35
Deel 3. Sociaal werk: uitdagingen voor de toekomst .................................................................................. 36
1. De bredere maatschappelijke context ...................................................................................................... 36
2. De bredere maatschappelijke context ...................................................................................................... 43
Bijlagen: informatie van de te kennen teksten ........................................................................................... 48
Deel 1 ...................................................................................................................................................... 48
1. HK 13: Generalistisch sociaal werk (blz 393-414) ..................................................................................... 48
2. Decreus: Voor wat hoort wat .................................................................................................................... 50
3. Kale kapstokken, stoffige sokkel ............................................................................................................... 52
4. The global social work definition .............................................................................................................. 55
Deel 2 ...................................................................................................................................................... 59
5. HK 7: Methodisch handelen (blz 203-243) ................................................................................................ 59
6. Positionering en fundamenten van de stiel ............................................................................................... 66
7. Normatieve professionaliteit in het SW .................................................................................................... 68
Deel 3 ...................................................................................................................................................... 70
8. Eindrapport SW conferentie HK5 (blz 40 tot 100) ..................................................................................... 70
1
, Deel 1. Theoretische onderbouw & theorievorming
binnen sw
1. Basistheoretische onderbouw: sociologische situering van SW op micro, meso en macro-niveau
2. Generalistisch SW: wat is het?
3. Debat ‘quid pro quo’
4. Theorievorming binnen SW: kennis in SW?
5. Theorievorming binnen SW: historische schets en implicaties voor SW van vandaag
5.1. Impact van psychologische theorieën (individuele spoor)
5.2. Impact van sociologische theorieën (structurele spoor)
De basis
Internationale definitie SW van het IFSW
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change
and development, social cohesion and the empowerment and liberation of people.
Principles of social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities are central
to social work.
Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social
work engages people and structures to address life challenges and enhance wellbeing.”
Sociaal werk is een praktijkgericht beroep en een academische discipline die sociale verandering en
ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert. Principes van
sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit
staan centraal in het sociaal werk. Ondersteund door sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen,
menswetenschappen en lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om
levensuitdagingen en problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen (VOSW, 2015).
• Gele deel: men maakt dus gebruik van theorie, theoretische kaders maar ook de andere
wetenschappen vormen een belangrijke basis. Veel kennis van SW blijft wel geleende kennis van
andere disciplines
• Het is ook lokaal: hangt heel erg af van waar je bent. SW is bij ons anders al bij
ontwikkelingslanden.
• Deze definitie is een eeuwigdurende beweging. Wat er gebeurt in de SL heeft veel effect op ons
beroep. SW is een sociaal construct. We moeten voortdurend zien hoe we het SW kunnen
definiëren t.o.v. de voortdurende veranderende SL waarin steeds nieuwe sociale problemen
verschijnen. Onszelf, onze methodieken en theoretische kaders moeten we steeds heruitvinden
1. Basistheoretische onderbouw
Basis theoretische onderbouw
(model). Dit is een
sociologische visie die de plek
van het sw in onze SL
opneemt.
Er zijn 3 grote onderdelen
(meso, micro, macro) en
daarin worden telkens een
aantal aspecten van het
SW gepositioneerd.
2
,De drie maatschappelijke lagen
• DE 3 NIVEAUS: deze opdeling is belangrijk voor onze bril/kijk en komt vaak voor in de theorie
- Macro: niveau van de samenleving
o Staat symbool voor niveau van de SL
o Is de systeem wereld
- Meso: niveau van de hulp- en dienstverlenende organisaties
o Organisationele niveau
o De plek waar SW werk organisaties zich bevinden en war zij de verbinding maken met
het microniveau
- Micro: niveau van de individuele leefwereld van cliënten en Sw’ers
o Leefwereld: dit concept is van de theorie van Habermas
Waarom essentieel om inbedding beroep in maatschappij te begrijpen?
• SW = meer dan sociaal-politiek instrument
• Essentieel voor een humane en democratische samenleving
• Rol SW nu en in de toekomst kunnen begrijpen
• Eigen notities
- De ontwikkeling van het SW op een aantal identiteitssporen: SW is ontwikkeld als een sociaal-
politiek instrument. Dit klopt en dit is nog altijd zo. Dit heeft te maken met het feit dat SW
vaak wordt ingezet vanuit politiek gemotiveerde beleidsbeslissingen om die mee uit te
voeren.
- Maar SW is meer dan dat. Het is niet alleen een instrument voor beleidsmensen die ze
kunnen inzetten, het SW is essentieel voor een humane en democratische samenleving.
D.w.z. dat het SW niet alleen moet bekeken worden als een uitvoeren instrument maar ook
als een kritisch instrument en kritisch nadenkt over datgene dat er gebeurt binnen de context
van de SL, daar zijn eigen gedacht over vormt en vanuit dat eigen gedacht probeert een
besluitvorming te maken. Signaalfunctie of structurele functie. Maar in functie van het tot
stand brengen van de humane en democratische SL waarin alle mensen/burgers kunnen
deelnemen aan alle facetten van het maatschappelijk leven.
- Dus antwoord: om de inbedding van dat beroep in de maatschappij goed te duiden en om de
rol van SW n de huidige SL en in de toekomst toe goed te kunnen kaderen.
1.1. Macro-niveau
• Maatschappelijke ordening Hoe probeert een samenleving haar leden een kwaliteitsvol leven
te garanderen? Wettelijke ordening
- Gaat over SW en de rol die die opneemt in de SL. Hierbij kom je bij maatschappelijke
ordening = samenleven en de SL op een goede manier vorm willen geven dan moeten we die
SL op een bepaalde manier ordenen. Dit gaat vaak over de vraag: Hoe kunnen we op een
goede manier samenleven? Hoe kunnen we iedereen die deel uit maakt van die SL een
kwaliteitsvol leven garanderen? En dit kwaliteitsvol leven gaat enkel als er een bepaalde orde
is en die wordt in de eerste plaats gegeven door wetgeving
• We leven in een democratische rechtstaat. D.w.z. dat er bepaalde wetgevende kaders zijn die tot
stand worden gebracht door vertegenwoordigers in het parlement. Die wetten zijn op toepassing
van iedereen die deel uit maakt van die SL. Deze kaders zijn heel belangrijk dus voor SL maar ook
SW. Veel regels op verschillende niveaus en ook enkele specifiek voor het SW
- Bv grondrecht maar ook wetten die gemaakt zijn op federaal niveau
- Vb. Wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie
• Belangrijk voor SW zijn de decreten. Ook vallen heel veel organisaties onder het
gemeenschapsniveau. De Vlaamse gemeenschap is verantwoordelijk voor de decreten die
vormgeven aan het sociaal werk binnen de context van Vlaanderen. Dit is niet altijd zo zoals bv:
3
, juridische context bij bv gevangenis, dan wordt dat bepaald op federaal niveau (nu ook weer
verschoven naar gemeenschappen)
- Vb. Decreet betreffende de integrale jeugdhulp van 1 maart 2014
- Vb. Decreet lokaal cultuurbeleid van 3 juli 2015
• Conclusie: op macroniveau wordt de maatschappelijke orde bepaald en die orde/ wetgevende
kaders hebben rechtsreeks effect op datgenen dat gedaan wordt in organisaties (meso niveau) en
dat reflecteert zich ook op dat microniveau (waar de sw’ers in contact komen met hun cliënten)
1.2. Meso-niveau
• De organisaties/structuren die de inhoud van regelgeving realiseren. Maar ook ‘vrije’ initiatieven
in soms grijze zone (nog niet wettelijk geregeld of zelfs onwettig)
• SW als sociaal-politiek instrument daardoor onderdeel van de ‘civil society’ (maatschappelijk
middenveld)
- Ze gaan voor een deel ingezet worden als sociaal-politiek instrument want: De
organisaties/structuren gaan de inhoud van regelgeving realiseren. M.a.w. ze
institutionaliseren het sociaal werk.
- Maar er zijn ook vrije’ initiatieven (= gras roets). Zij ontstaan aan de basis van de SL vanuit het
spontaan initiatief van burgers en die behoren ook tot SW. Ze zijn niet altijd wettelijk
geregeld maar ze behoren ook tot het meso niveau waar het sw zich realiseert.
- Vroeger: maatschappelijk middenveld, nu steeds meer: de civil society. Dit is het speelveld
waar organisaties zich gaan positioneren en war ze gaan proberen bijdragen bij het
aanpakken van maatschappelijke processen.
• Dus SW ondersteunt individuen, groepen, organisaties… om zich sociaal te ontplooien en
maatschappelijk te engageren
- Op dat meso niveau zie je dus dat sw organisaties: individuen, groepen, andere organisaties
gaan ondersteunen om zich te gaan sociaal ontplooien en zich maatschappelijk te engageren.
M.a.w. om de humane democratische SL te gaan realiseren.
- Vb’n: FOD Sociale zekerheid, OCMW’s, volwassenonderwijs, VDAB, vakbonden,
ziekenfondsen, sociale bewegingen, cultuurcentra, …
• Dit niveau vormt het werkingsgebied van SW’ers
• Ze doen hun taak dus o.b.v. 2 maatschappelijke perspectieven/tendensen/ doelstellingen
1) Het meewerken aan sociale inclusie: zien dat zoveel mogelijk mensen kunnen deelnemen aan
zoveel mogelijke facetten van het maatschappelijke leven
o Meewerken aan ‘sociale inclusie’ en tegengaan van ‘sociale exclusie’ (cf. definitie SW)
2) Het tegen gaan van sociale exclusie: processen tegen te gaan waar mensen uit de boot vallen
o Toezien op respecteren van regels: naast rechten ook op plichten wijzen (kan leiden tot
rolconflict) (cf. debat quid pro quo? Zie later)
• Er wordt binnen sw dus veel gewerkt rond rechten, mensen tot/ aan hun recht laten komen, maar
Ook: toezien dat een aantal regels gerespecteerd worden.
- Dus m.a.w. naast de rechten zijn er ook veel plichten en dat kan leiden tot rolconflicten.
• Om deze twee tendensen de realiseren gaan sw’ers en cliënten elkaar ontmoeten in de
professionele onderhandelingsruimte. Deze ruimte zit in de het organisatorische niveau maar ook
op de grens van micro en meso niveau.
- Cliënten en SW’ers ontmoeten elkaar in de ‘professionele onderhandelingsruimte’
• Deze ontmoeting wordt beïnvloed door 2 belangrijke vragen elementen:
1) Hoe komt een cliënt bij een dienst terecht? (Vrijwillig, gedwongen, uit bepaalde druk…)
2) Wat is de opdracht van de SW’er en welke middelen heeft die ter beschikking?
o Opdracht hangt af van organisatie tot organisatie dus ook de middelen die je krijgt van je
organisatie. Daarom gaat die ruimte er dus telkens anders uitzien
4
