Hoofdstuk 9: De zintuigen:
De algemene zintuigen
Basiskennis zintuigen:
Zintuigen gespecialiseerde cellen of celproces die externe of interne omstandigheden
registreren. De eenvoudigste zijn de vrije zenuwuiteinden.
Receptorveld = het gebied dat door één receptorcel wordt bestreken
Adaptatie = afname in gevoeligheid bij constante prikkel
Afname gevoeligheid receptor of
Remming van een sensorische baan
De algemene zintuigen vs. speciale zintuigen
Algemene zintuigen
Temperatuur, pijn, aanraking (tast), druk, trilling, proprioceptie en chemische
waarneming
Receptoren liggen overal in het lichaam
Speciale zintuigen
Reukzin, smaak, gezichtsvermogen, evenwicht en gehoor
Receptoren liggen in gespecialiseerde organen (bv. ogen, oren)
1 Anatomie en fysiologie: Hoofdstuk 9: De zintuigen
,Algemene zintuigen receptoren:
Nociceptoren Gevoelig voor pijn
Thermoreceptoren Gevoelig voor temperatuur
Mechanoreceptoren Gevoelig voor fysische vervorming als gevolg van aanraking,
druk, houding
Chemoreceptoren Gevoelig voor chemische prikkels
De algemene zintuigen belangrijk:
Door prikkeling van een receptor ontstaan actiepotentialen die langs de axon van een sensibel
neuron worden geleid.
De frequentie of het patroon van het actiepotentiaal bevat informatie over de prikkel
Iemand waarneming van de aard van die prikkel hangt af van de route die deze binnen het CZS
neemt.
Definities in verband met pijn:
Nociceptoren = receptoren voor weefselbeschadiging leiden tot het
voelen van pijn
Snelle (stekende) pijn = goed gelokaliseerde pijn via snel gemyeliniseerde
axonen CZS
Somatosensibele neuronen
Bv. pijn uit huid, pariëtaal peritoneum
Trage (brandende, zeurende) = gegeneraliseerde pijn, via trage, niet-gemyeliniseerde
pijn axonen CZS
Visceronsensibele neuronen
Bv. pijn uit organen, visceraal peritoneum
Gerefereerde pijn = waarneming van pijn in een lichaamsdeel dat niet
werkelijk wordt geprikkeld
2 Anatomie en fysiologie: Hoofdstuk 9: De zintuigen
, Gerefereerde pijn:
= pijn wordt gevoeld in oppervlakkig weefsel op enige afstand van het aangedane weefsel
of orgaan
Bv. Hart pijn in linkerschouder en arm
Bv. Lever, galwegen pijn rechterschouderblad
Bv. Nieren via flanken naar inguinale regio en uitwendige genitalia (scrotum, labia
majora)
Autonome afferente vezels, komen ruggenmerg binnen in buurt van somato—
sensorische afferente pijnvezel uit ander gebied
Door hevige stimulatie wordt naburige (geassocieerde) zenuwcel in ruggenmerg mee
geprikkeld en dit wordt door somato-sensorische cortex geïnterpreteerd als zijnde pijn uit
het corresponderende innervatiegebied.
De algemene zintuigen:
Temperatuur:
Thermoreceptoren nemen veranderingen in temperatuur waar
Vrije zenuwuiteinden
Te vinden in huid, skeletspieren, lever, hypothalamus
Snelle aanpassing
Koude receptoren veel talrijker dan warmtereceptoren
3 Anatomie en fysiologie: Hoofdstuk 9: De zintuigen
