Seksuele psychopathologie:
diagnostiek en behandeling
Inleiding
Rond jaren 2000: explosie van jonge zedendelinquenten t.a.v. andere jongeren
veel misvattingen (VB: eens misbruik gepleegd, altijd misbruik gepleegd)
GEVOLG: te veel met natte vinger werken bij slachtoffers en daders
Jeugdige daders: vaak minimalistisch verhaal schaamte, ontkenning, invloed van opvoeding
valkuil om in dit verhaal mee te gaan
! Noodzakelijk verhaal en kant van het slachtoffer te kennen
+ verhaal van slachtoffer en dader verbinden
Probleem maatschappij: heel weinig mensen/teams bereid te werken met daders en rond geweld
WEL: ITER Brussel, Forensisch Universitair Centrum Antwerpen
Deel 1: Seksueel geweld en psychopathologie bij
minderjarigen - het
slachtoffer en de jeugdige pleger in
beeld
1.1 Achtergronden
Lijden zoekt
weg in Complexe
Geweld Lijden in lijf
verschillende problematieken
symptomen !
Toch nog te vaak dat men niet vraagt achter traumatische ervaringen
WANT: niet durven raken, want schrikt af en men wil niets losmaken
MAAR: belangrijk dit toch te doen
Evolutie in cultuur
= van een rechten- naar relationele verhaal
van bescherming en veiligheid
DUS: vaak ook opsluiting van dader
naar bespreekbaar maken van geweld
+ kijken naar slachtoffer en dader
! Belang van kennis om aan preventie
te kunnen doen
1
,Definitie kindermishandeling voor hulpverlening
Centraal: Elke vorm van voor de minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke,
psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen t.o.v. wie de minderjarige in
een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat; actief of passief opdringen,
waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de
minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel
Belangrijk na te denken over definities
WANT: goede omschrijvingen hebben ertoe geleid dat seksueel misbruik minder voorkomt
VB: passief een ouder doet iets, zogezegd vanuit het idee goed te doen
MAAR: definitie toont aan dat we niet geïnteresseerd zijn in uitleg
VB: schade dreigt te worden berokkend geen schade is reden tot vrijspraak
MAAR: definitie toont aan dat mensen op een ander tijdstip gevolgen ervaren
! Goede omschrijvingen
GEVOLG: daling van seksueel misbruik, incest, fysiek geweld (= grootste daling)
MAAR: emotioneel geweld blijft toenemen
WEL: voorbeelddosier leidt vaak tot opkomen van een golf
VB: Incest in Frankrijk, Zaak De Pauw,…
Andere landen waar de definitie aangeeft wel te mogen slagen, partnergeweld toegelaten is,…
DUS: belangrijk te blijven inzetten op vormgeven van definities
Definitie seksueel misbruik
Centraal: Seksueel misbruik van kinderen/jongeren bestaat uit alle seksuele aanrakingen of
handelingen die aan kind/jongere worden opgedrongen. Dit varieert van begluurd worden
en moeten toezien bij seksuele handelingen tussen anderen, tot betasting en verkrachting
Hands-on: tongzoenen, betasten, gedwongen manuele bevrediging, penetratie met
voorwerpen, gedwongen orale seks, anale/vaginale penetratie
Hands-off: dreigen met beelden, gedwongen porno/seks kijken, gefotografeerd
worden, gedwongen worden tot ontbloting of zelfbevrediging
DUS: ook online seksueel misbruik
! Met evolutie van online wereld
DUS: rechten moeten blijven afgedwongen worden en definities herbekeken worden
2
,Onderscheid
Fysiek en seksueel geweld: meestal duidelijk omschreven
= tastbare handelingen waarover consensus bestaat
Emotioneel geweld: het minst concreet gemaakt (+ komt het vaakst voor)
= meestal verwezen naar negatieve impact op mentale gezondheid
! Door duidelijke omschrijving van fysiek en seksueel geweld
GEVOLG: mensen stappen over naar emotioneel geweld (vernedering, kleineren,…)
Probleem: wat vinden we erger?
eerder vernedering en woorden als minder erg beschouw in maatschappij
MAAR: impact op lichaam is even groot
Kindermishandeling: 4 handelingen komen meestal in combinatie voor
Fysiek geweld
Emotioneel geweld Onderverdeling handig voor research
Seksueel geweld MAAR: eigenlijk is er overlap en gaat het
Verwaarlozing over hetzelfde
! Definitie is niet alleen dat wat in de boeken staat
OOK: ieder mens heeft het recht mee te bepalen wat grensoverschrijdend is
DUS: als clinicus luisteren naar het verhaal dan naar de wet
Eerste actie moet altijd zijn: zorg bieden en tijd nemen om goed te luisteren
1.2 Relatie met vroegtijdige traumatisering en hechting
Kindermishandeling als psychotrauma
Centraal: niet alle schokkende gebeurtenissen zijn psychotrauma
Ingrijpende gebeurtenissen: iedereen maakt dit wel eens mee in zijn leven
VB: inbraak, auto-ongeluk
Schokkende gebeurtenissen: meer stress ervaren, machteloosheid, oncontroleerbaar, angsten
VB: op gang komen van bevalling
MAAR: niet traumatisch omwille van beloning (= baby)
+ voortdurend navertellen
Psychotrauma: nog meer stress, machteloosheid, oncontroleerbaar, angsten
+ copingsmechanismen geblokkeerd, DUS oplossing gaan zoeken in hoofd
VB: verkrachting, doodgeboren kind
3
, Traumamodellen: Leonore Terr
Aucte stressor, niet misbruik gebonden, inbegrepen
eenmalig ernstig traumatisch gebeuren
rustiger verloop van momenten van
herbeleven en dat het goed gaat
+ herbeleven wordt minder intens
Chronisch en/of misbruikgebonden stressor
inbegrepen terugkerende meervoudige stressoren
hectisch en intens verloop
= complex trauma
! Traumahulpverlening: cliënt als partner zien (= co-productie en co-regulatie)
hulpverlener met kennis over trauma/onderzoek
cliënt met kennis over concrete gebeurtenis en ervaringen
Sinds 2000: nieuw onderzoek naar trauma
bevindingen omtrent wat trauma met lichaam doet
+ besef van ernst van trauma
Type 1: Schokverwerking
= stress response syndroom
1) Schok: een gebeurtenis
2) Verdoving: meteen erna lijken er geen symptomen te zijn
= opluchting van het lichaam, WANT het is voorbij
! Bij type 1 belangrijk dat mensen na verdoving komen tot herbeleving
WANT: enkel zo kan men dit verwerken
3) Momenten van herbeleving: triggers lokken herbeleving uit
VB: scenes herbeleven, hyperactiviteit, woede, wenen,…
! Hier moeten we mensen in steunen (≠ pathologiseren)
4) Momenten van ontkenning
VB: amnesie, geen spel/schoolwerk, bemoeizucht
5) Posttraumatische stresstoornis: in sommige gevallen komt men niet tot integratie
6) Integratie: het lichaam gaat de gebeurtenis een plaats geven
integreren in zelfbeeld en het eigen verhaal
verwerking t.o.v. dader en verantwoordelijkheid bij die persoon leggen
4