Lisa D’heygere Verbintenissenrecht – notities 2021
WANPRESTATIE EN GEWIJZIGDE OMSTANDIGHEDEN
We zitten hier in uitvoeringsfase; uitvoering = nakoming = betaling. Verbintenissen
worden niet altijd nagekomen/uitgevoerd/betaald.
(betaling is hier een juridisch begrip, een breed begrip; het uitvoeren van een
verbintenis)
Wanneer is er sprake van een toerekenbare niet-nakoming = wanprestatie =
contractsbreuk?
1) Toerekeningsvarbaar
Eerste vereiste om te spreken van wanprestatie: SA moet toerekeningsvatbaar zijn om
ogenblik dat hij verbintenis had moeten uitvoeren. Als hij niet toerekeningsvatbaar is, is
er ook geen sprake van wanprestatie, en kunnen er dus ook geen contractuele sancties
zijn.
SA moet controle hebben gehad op zijn daden op ogenblik dat hij zijn verbintenis niet
nakomt.
Onderscheid met handelingsbekwaamheid: situeert zich op het ogenblik van het
sluiten van het contract; was die handelingsbekwaam of niet om het contract te sluiten?
Als dat niet het geval is bij het sluiten van het contract kan er sprake zijn van
nietigverklaring van het contract dat gesloten is.
Hier is het contract geldig tot stand gekomen, contract was geldig. Als hier bv SA plost
geestesgestoord wordt tijdens de uitvoering van het contract en dus zijn daden niet kon
beheersen, dan kan er geen contractuele ash voorliggen. TENZIJ de SA foutief zichzelf
in een staat van onbekwaamheid/ontoerekeningsvaarbaarheid heeft gebracht.
Bv. SA moest pianoconcert geven vanavond maar heeft zich zat gedronken. Dan heeft hij het aan zichelf te wijten en
kan hij zich niet verschuilen achter onterekeningsvaarbaarheid.
Bv. je sluit een huurcontract. Terwijl je in huurappartement zit verlies je je zinnen (niet door je eigen schuld, buiten je
controle) en je steekt het huurappartement in brand. Dan is de vraag, kan de eigenaar van het appartement je
aansrpakelijk stellen of niet? Je had verbintenis om goed te zorgen voor het gebouw. Heb je niet gedaan. Maar heb je
wanprestatie begaan? Neen, want je was niet toerekeningsvatbaar op ogenblik dat je verbintenis niet nakwam -> geen
contractuele ash-vordering van verhuurder op huurder. Verhuurder kan wel nog aanspreken ogv art 1386bis oud BW.
Daarin is voorzien in een aansprakelijkheid van mensen die ontoerekeningsvatbaar zijn (rechter moet oordelen naar
billijkheid).
2) Niet-nakoming van een verbintenis?
3 vormen: Inspanningsverbintenis, resultaatsverbintenis en garantieverbintenis.
(onderscheid zagen we al eerder)
Opmerking resultaatsverbintenis: er is geen resultaat = niet-nakoming TENZIJ er
sprake is van overmacht. Overmacht moet aangetoond worden door de SA, dan kan hij
ontsnappen. SE moet enkel aantonen dat resultaat niet is bereikt.
Bv. inspanningsverbintenis/middelenverbintenis: Astra Zenica vaccins
SE moet meer aantonen om SA AS te stellen. SA kan AS gesteld worden wanneer niet de
redelijke inspanningen worden geleverd die van een normaal zorgvuldig persoon kunnen
verwacht worden.
Bv. advocaat moet zaak gaan pleiten, moet zaak goed analyseren en redelijke
inspanningen leveren om zaak te winnen. Hij moet niet winnen, het was geen
resultaatsverbintenis, resultaat heeft hij niet belooft, maar een inspanningsverbintenis.
Als hij niet inspanningen levert om te leveren, zodra SE aantonen dat SA niet voldoende
inspanningen heeft gedaan om resultaat te bereiken, heeft hij een contractuele fout
begaan (niet gehandeld zoals een normaal zorgvuldige contractspartij in zelfde
omstandigheden heeft gedaan).
SE moet contractuele fout aantonen. Criterium = normaal zorgvuldige
contractspartij.
1
,Lisa D’heygere Verbintenissenrecht – notities 2021
Uitz. Bij kosteloze bewaargeving: niet vgl met abstract gedrag van normaal
zorgvuldig persoon, maar vgl met concreet gedrag van de bewaarnemer. Bv.
als jij je boek super netjes houdt zonder rimpeltjes in de kaft, moet je dat ook doen
bij kosteloze bewaargever. Als er in jouw kaft altijd rimpeltjes zitten, mag dat ook
bij een boek dat je kosteloos bewaart.
Garantieverbintenis houdt in dat SA een resultaat moet bereiken en zelf niet kan
ontsnappen aan zijn verbintenis in geval van overmacht. Overmacht werkt niet
bevrijdend! Zodra beloofde resultaat niet is bereikt is er AS wegens schending
garantieverbintenis.
DEZE STAP MOET JE IN ELKE CONTRACTUELE CONTEXT BEKIJKEN, WANT AFHANKELIJK
VAN DE SOORT VERBINTENIS ZAL RESULTAAT VERSCHILLEND ZIJN!
3 soorten wanprestaties
- Volledige wanprestatie: SA komt zijn volledige verbintenis niet na
o Bv. verkoper levert goed niet
- Gedeeltelijk verbintenis niet nakomen
o Bv. verkoper levert 2 van de 5 appelen of het goed is gebrekkig
- Laattijdig nakomen
o Bv. moest begin van de week geleverd worden maar is maar op het einde van
de week.
Dit onderscheid maakt in ons rechtssysteem niet zo veel uit, want het hangt vooral af van
de aard van de verbintenis (zie supra)
In kader van sancties bestaat in geval van laattijdige nakoming wel specifieke sancties.
Gradaties van fouten:
- Lichte fouten (culpa levis)
- Zware fouten (culpa lata)
o Denk aan art 18 WAO
- Opzettelijke fouten
o Opzettelijk niet gaan presteren (onderscheid met bedrieglijke fout)
- Bedrieglijke fouten
o Exoneratiebeding geldt niet voor bedrog, in principe wel voor zware fout (tenzij
b2b of b2c)
o Opzet is gericht op de schade, opzet om schade te berokken aan een ander door
wanprestatie
Je kan maar ontbinding van een contract vorderen door wanprestatie als die wanprestatie
voldoende ernstig is. Indien niet voldoende ernstig niet ontbinding, ev wel andere
sanctie.
Onderscheid tussen reeds begane wanprestatie en de voorziene of verwachte
wanprestatie.
Normaal kan je niet spreken van voorziene wanprestatie die tot contractuele ash zou
leiden. Er moet eerst opeisbare verbintenis zijn, pas dan kan je van wanprestatie spreken.
Anticipatory breach: verbintenis die nog niet opeisbaar is, als SE gegronde vrees heeft
dat SA de verbintenis niet zal kunnen uitvoeren wanneer die opeisbaar wordt, kan die nu
al zeggen dat er wanprestatie zal zijn. Moet je wel kunnen bewijzen. SA kan bewijzen door
zekerheid te stellen dat er prestatie zal zijn, dan SE zijn eigen prestatie ook moeten
uitvoeren en kan hij niet meer anticipatory breach inroepen om zijn eigen verbintenis op
te schorten.
Twee bijzondere gevallen van wanprestatie: fouten van hulppersonen en ash wegens
gebruik van goederen bij de uitvoering van het contract
Bv. opdrachtgever stelt hoofdaannemer aan om bepaalde taak uit te voeren. Hoofdaannemer geeft opdracht door aan
onderaannemer.
Stel OA begaat fout bij uitvoering verbintenis. Kan OG HA contractueel aansprakelijk stellen? Ja want HA is AS voor
fouten die OA begaat. HA heeft zelf risico genomen om iemand anders aan te stellen voor de uitvoering van zijn
2
, Lisa D’heygere Verbintenissenrecht – notities 2021
verbintenis. Hij is contractueel AS voor de fouten voor de uitvoeringsagenten (agent d’exécution ) of hulppersonen.
Kan een zelfstandige onderaannemer zijn, kan ook een werknemer zijn; dat doet er niet toe.
Let op: mag niet bij intuitu personae contracten!
Uitvoeringsagent = hulppersoon die wordt ingesteld door een contractspartij om de
eigen contractuele verbintenissen uit te voeren/na te komen.
QUASI-IMMUNITEIT EN SAMENLOOPVERBOD
Kan OG de OA rechtstreeks aanspreken? OA kan OG rechtstreeks aanspreken ogv art. 1798 oud
BW. Hier gaat het over omgekeerde richting; als OG schade lijdt door fout van OA.
Moet OG ketting van contracten volgen (HA aanspreken die op zijn beurt OA kan aanspreken) of
kan OG de OA rechtstreeks aanspreken? Kan niet rechtstreeks.
Moet ketting van contracten volgen (HvCass). Er is geen contractuele AS en ook geen andere
toepssing om rechtstreeks te vorderen; enige wat nog mogelijk was was de buitencontractuele AS,
maar HvCass heeft gezegd: nee tis alles of niets en hier is het niets. Tussen 2 contractspartijen mag
je buitencontractuele AS NIET toepassen. Buitencontractuele mag enkel onder 2 voorwaarden: 1:
er moet aangetoond worden dat er niet louter contractueel fout is begaan, 2: moet niet
contractuele schade hebben veroorzaakt (contractuele schade krijgt brede invulling: alle schade die
bij contract w veroorzaakt is vergoedbaar; dus zo goed als alles eigenlijk; verdwijningsleer, verbod
van samenloop). (stuwadoorsarrest 1793; voor meer uitleg zie opname 30/3 vanaf 2:42:00 tot 2:49:00 ongeveer )
OG en OA zitten niet in contractuele relatie. OA is derde tov sluiten van hoofdcontract; maar geen
derde bij het uitvoeren van hoofdcontract. Er is dus geen contracutele as want is derde bij sluiten
contract; maar OA is alter-ego van HA. Samenloopverbod wordt uitgebreidt naar relatie tussen OG
en OA. De uitvoeringsagent is quasi-immuun. (dus niet volledig immuun) -> OA kan wel
aangesproken worden door eigen partij (in ketting contracten), maar niet door hoofdSA.
Contractuele afslraken kunnen zo niet omzeild worden door buitencontractuele AS.
(Stel dat in hoofdcontract bv. schadebiding zit, zou hij anders kunnen omzeilen door volle pot te
gaan eisen van OA.)
Let op! 1384, lid 3 oud BW (buitencontractuele as: aanstellers AS voor aangestelden)
mag je hier niet toepassen! Hier gaat het om contractuele aansprakelijkheid voor
andermans daad. Kan zowel gaan om zelfstandige als werknemer (<> art 1384:
aangestelden)
Om tussen contractspartijen toepassing te maken van de buitencontractuele AS tov een
medecontractant schuift het HvCass 2 voorwaarden naar voor, nl het moet gaan om
een:
1. Niet louter contractuele fout die
2. Niet-contractuele schade veroorzaakt.
Vooral die laatste voorwaarde maakt het heel moeilijk om een medecontractant
buitencontractueel AS te stellen.
Probleem is dat wanneer er sprake is van een wanprestatie, in prinicpe ook schade
is die vergoedbaar is in de contractuele AS-regels. De schade die voortvloeit uit de
wanprestatie is contractuele schade. (kleine beperking: voorzienbaarheid van de schade,
maar komt bijna niet voor in de praktijk)
Er is één belangrijke uitzondering; nl in geval van een misdrijf. Als de contractuele
wanprestatie tegelijk een misdrijf is, kan medecontractant buitencontractuele AS wel
inroepen.
Dus in het geval van een fout door de uitvoeringsagent, die tegelijk een misdrijf is, kan
die uitvoeringsagent rechtstreeks door de bouwheer buitencontractueel worden
aangesproken!
Bv. niet-betaling of laattijdig betalen van loon. Het is een wanprestatie, de WG moet tijdig loon betalen aan de WN. Als
hij dat niet doet dan is die WG strafrechtelijk sanctioneerbaar op grond van een strafbepaling in het arbeidsrecht. De
WN kan de WG op grond van buitencontractuele AS kan dagvaarden.
Let op; quasi-immuniteit, niet te grote draagwijdte aan geven: uitvoeringsagent geniet
dus alleen immuniteit ten opzichte van een eerdere schakel in de ketting, nl de
hoofdaannemer. Enkel binnen de contractsketting; Je mag niet quasi-immuniteit
zomaar toepassen: bv. opdrachtgever (OG) geeft de opdracht stookolie te leveren, die opdracht wordt gegeven
aan een olieleverancier (OL), die OL schakelt een WN of OA in om de stookolie bij u thuis te leveren in een tank. De OA
3
