MPO
2019-2020
Methoden van
wetenschappelijk onderzoek
,ECTS fiche
Doelstellingen
de empirische cyclus begrijpen en de fasen beheersen
het concept variabiliteit kritisch vatten en inschatten
onderzoek systematisch evalueren op vlak van validiteit en betrouwbaarheid
kritisch reflecteren over verschillende onderzoeksdesigns en hun beperkingen aangeven
verschillende onderzoeksmethoden herkennen en vergelijken
resultaten van verschillende onderzoeksdesigns correct interpreteren
aangeven wat responsible research practices zijn en waarom deze van belang zijn
Inhoud
De empirische cyclus
Variabelen en meetniveaus
Betrouwbaarheid en validiteit
Onderzoeksdesigns in de psychologie (survey onderzoek, correlationeel onderzoek,
experimenteel onderzoek, quasi-experimenteel onderzoek, single-case onderzoek, etc.)
Steekproeftrekking
Responsible research practices (repliceerbaarheid, open science, preregistratie, etc.)
Studiemateriaal
Handboek (via ACCO):
o Gravetter, F.J. & Forzano, L.-A.B. (2018). Research Methods for the behavioral
sciences (6th Ed.). Cengage: Boston (USA). ISBN: 9781337613316
o De hoofdstukken uit het handboek zijn integraal leerstof, tenzij anders
aangegeven tijdens de les
Slides
Extra ondersteunend materiaal (wat gekend moet zijn zal steeds aangegeven worden
tijdens de les)
1
,INLEIDING
WAAR OM EEN VA K MET HODE N?
wetenschap is simpelweg de techniek die psychologen gebruiken om informatie te
verzamelen en interessante vragen te beantwoorden
Indien je geïnteresseerd bent in menselijk gedrag, moet je ook geïnteresseerd zijn in de
methoden die gebruikt worden om menselijk gedrag te bestuderen
De meeste kennis die we hebben over menselijk gedrag kwam tot stand op basis van
wetenschappelijke onderzoeksmethoden maken allemaal gebruik van psychologische
kennis
Gezond verstand VS wetenschappelijke kennis verschillen in HOE de kennis tot stand
kwam (i.e., methode)
Iedere psycholoog moet kennisclaims kritisch kunnen beoordelen! Kunnen evalueren van
hoe kennis tot stand is gekomen = cruciaal kritisch denken!
Onderzoek is altijd in beweging: belangrijk om kritisch te blijven denken kritische
evaluatie van jezelf / bestaande onderzoeken / …
Psychologen moeten interessante vragen kunnen beantwoorden; de methode die hierbij
gebruikt wordt (om tot kennisclaims te komen), moet kritisch geëvalueerd kunnen worden!
Interessante vragen beantwoorden op niet-wetenschappelijke op wetenschappelijke
methode
NIET- WET ENSC HA PPELIJ KE MET HODE N O M KENNI S TE VER GARE N
VAST HOUDEND HEID (TE NACI TY)
We accepteren informatie als waar, omdat het altijd al zo geweest is of omdat bijgeloof de
informatie ondersteunt
Gebaseerd op gewoonte of bijgeloof
We geloven iets omdat we het altijd al geloofd hebben, clichés (e.g., “tegengestelden
trekken elkaar aan”)
of omdat bepaalde overtuigingen worden voorgesteld als feiten (e.g., “een spiegel breken
levert 7 jaar ongeluk op”) ; bv gelukssokken aandoen op examen
MAAR: info kan foutief zijn en het corrigeren is zeer moeilijk
INTUÏ TIE
We accepteren informatie als waar, omdat dit “juist aanvoelt”
Gebaseerd op buikgevoel, voorgevoel of instinct
Snelle manier om vragen te beantwoorden
Vaak gebruikt als we over geen enkele info beschikken
Ethische vraagstukken of morele dilemma’s worden vaak opgelost met de methode van
intuïtie
E.g., “ik voel aan dat mijn vriend een slechte dag heeft”
MAAR: geen enkele manier om accurate en foutieve info te onderscheiden
AUTORITEIT
= methode van geloof!
We accepteren informatie als waar, omdat de informatie afkomstig is van een expert rond
dat onderwerp
Gebaseerd op vertrouwen in een autoriteit, expert
Consulteren van een expert, het werk lezen van een expert, “Google it”, boeken, TV,
internet, etc.
Vaak een prima startpunt om kennis te vergaren, snel en makkelijk
Omvat ook de methode van geloof: blind vertrouwen in een autoriteitsfiguur waardoor we
diens info accepteren zonder twijfel of toetsing
2
, MAAR: levert niet altijd accurate info op: experts kunnen gebiast zijn, info kan een subjectieve
opinie reflecteren, expertise wordt gegeneraliseerd naar andere domeinen, de expertise wordt
niet in vraag gesteld, expert is niet echt een expert
Kritisch blijven bij evalueren kennisclaims!!! Bv acteurs voor parfum-reclame: experts voor een
domein dat hun expertise niet is misleidend
RATI ONALI SME
Antwoorden zoeken door logisch te redeneren
We vertrekken van een set gekende feiten of assumpties (= premissen) en gebruiken logica
om tot een conclusie of antwoord te komen
Voorbeeld:
o Premissen
Een angstaanjagende ervaring met een hond veroorzaakt angst voor
honden in toekomst
Amy heeft angst voor honden
o Logische conclusie
Dus, Amy heeft een angstaanjagende ervaring met een hond gehad
!! We nemen hier gewoon aan dat die premissen juist zijn: worden niet in vraag gesteld !!
Indien de premissen waar zijn en de gehanteerde logica is correct, dan is de conclusie
sowieso correct
Let op: de rationale methode start pas NA de premissen
Geen info verzameld, geen observaties, geen evidentie, etc.
Vaak gebruikt om alternatieven logisch af te wegen, zonder alle mogelijkheden ook
daadwerkelijk uit te proberen (e.g., op de dag van een examen is je auto stuk: wat zijn
mogelijke alternatieven om tijdig op het examen te geraken?)
Beginnen pas logisch te redeneren nadat we hebben aangenomen dat de premissen waar
zijn
Verschillende manieren op rijtje zetten, afwegen en beste kiezen = logisch denken (niet
uitproberen ofzo)
MAAR:
Alles valt of staat bij de juistheid van de premissen (e.g., een angstaanjagende ervaring
met een hond veroorzaakt angst voor honden in de toekomst)
Alles valt of staat bij de juistheid van het logisch redeneren, maar we zijn niet zo goed in
logisch redeneren
Bv: agressief contact tussen rugby spelers veroorzaakt hersenschuddingen. John heeft een
hersenschudding. Dus, John heeft een agressief contact ervaren tijdens een rugby spel…..
KLOPT NIET
EMPIRIE
Antwoorden zoeken door directe observatie of directe sensorische ervaring
“Alle kennis wordt verworven door de zintuigen”
E.g., “in de zomer is het warmer dan in de winter”
Veel antwoorden zijn beschikbaar door de wereld rond ons te observeren
MAAR:
Onze waarneming en interpretatie van de wereld rond ons zijn niet altijd correct
o Sensorische ervaring kan ons misleiden (e.g., visuele illusies)
o Invloed van voorkennis, verwachtingen, gevoelens, overtuigingen op perceptie
o Misinterpretatie van sensorische ervaring
o Kost tijd: met de empirische methode ga je bij een probleem verschillende
oplossingen uitproberen ( rationele methode) = trial-and-error
o Kan gevaarlijk zijn (e.g., zijn deze paddenstoelen eetbaar of giftig?)
3
