PSYCHOPATHOLOGIE EN
PSYCHIATRIE
KINDEREN EN JONGEREN, DEEL 2
Michelle De Belser
2020-2021
,INLEIDING
Prenten die vaak terugkomen of uitgebreid worden besproken, dienen wel gekend te worden!
M ULT ILE VE L – M UL TIFAC TOR IË LE E TIO PA THO GE NE SE
Altijd wel genetische kwetsbaarheid; die kan groot of klein zijn. Dat uit zich door de effecten van die kwetsbaarheid in
de hersenen (en via hersenen ook in subsystemen zoals stresssysteem). Deze lessen gaan daarom vooral over: wat
vinden we in de hersenen bij verschillende problematieken. Op vlak van anatomie, functie, neuro-endocrinologie
(hormonen). Ook effecten op gedragsniveau en de omgevingsinvloed (effect op coping, ID, moraliteit…).
Gen-omgevingssamenspel doorheen de tijd
FYSIEKE ONTWIKKELING FUNCTIONELE ONTWIKKELING
Continue ontwikkeling Discontinue ontwikkeling
• Lichamelijke ontwikkeling • Motoriek
o Bewegingsstelsel • Sexualiteitsbeleving
o Voortplantingssysteem • Cognitie & communicatie
• Hersenontwikkeling • Emotieregulatie
• Stressverwerkingssysteem • Sociale relatievorming
• Autonoom zenuwstelsel • Persoonlijkheid / identiteit
• Moraliteit
Andere mogelijkheden op andere leeftijden: biologisch grotendeels gelijk maar kan individueel nog hard verschillen
KINDE R- E N JE UGD PSYC H IAT RISC HE BE E LDE N
• “Dis”functionele ontwikkeling: functionele ontwikkeling in disbalans met verwachtingen, waardoor
problemen optreden
• MULTILEVEL - MULTIFACTORIEEL
o Genetische varianten (“kwetsbaarheid”)
o Gen-omgevingsinteracties en –correlaties
o Neuro-anatomische / neurofysiologische / neuroendocrinologische / neurotransmissie – varianten
o Stressverwerkingsproblemen
o Biologische omgevingsimpact (voeding, verontreiniging, ACEs (Adverse Childhood Experiences),
stress (studie, sociaal, familiaal) en bedreiging, …)
o Negatieve leereffecten (opvoeding, leeftijdsgenoten, sociale media, …)
• Kunnen categoriaal of uiterste van een continuüm (dimensionaal) zijn
• Dimensionale distributie kan nog steeds een “taxon” herbergen
1
,Gradatie: veel mensen die het niet moeilijk hebben met hun
symptomen. Maar vanaf bepaald moment zo moeilijk met iets,
dat je er hulp voor nodig hebt. Verdeling is dimensioneel dus
moeilijk om ‘abnormaal’ of ‘afwijking’ te gebruiken. Zou de
term ‘stoornis’ moeten loslaten. Maar er kan onderliggend aan
de dimensie toch onderverdeling zijn (groen vs rood); wel of
niet mee kunnen omgaan. Dus categoriaal of dimensioneel?
Niet zo dat er altijd lichamelijke afwijkingen zijn of neurologische afwijkingen die categoriaal anders zijn. Meestal is
het wel gradueel ‘anders zijn’.
OVE RZ IC HT
• Kinder- en jeugdpsychiatrische beelden vanuit ontwikkelingspsychopathologisch perspectief
• Met nadruk op
o genetische & neurobiologische factoren
o gen-omgevingssamenspel over de tijd
o medisch-psychiatrische aspecten van behandeling
o transdiagnostische processen
• OMDAT: andere OPO’s inzoomen op niet-biologische risicofactoren, diagnostiek en psychotherapeutische
invalshoeken voor behandeling
• DEEL I
o Internaliserend
o Externaliserend
o ADHD
o Autisme
• DEEL II – MD
o Tics & Tourette
o Gedragsstoornissen
o Eet- en somatisch-symptoomstoornissen
o Stress & trauma
o Angst- en stemmingsstoornissen (HS)
o Obsessief-compulsieve stoornis
o (Eerste) psychose
• DEEL II – PB
o Emotieregulatie
Bij studeren: fenomenologie (bachelorvak) doornemen kan nuttig zijn. Vragen komen wel alleen uit deze lessen!
GE DRA GS”S TO ORN ISSE N” : AAN VU L LIN GE N ( NE UR O) B IO LO GISC HE AS PE C TE N
C ASUSSE N
C ASUS 1: KE N NY 17 J
• Opgepakt door de politie (schulden bij verschillende banken, leningen aan dealers)
• Aangesloten bij hooliganclub en deelname aan bosgevechten
• Thuis al jarenlang in ruzie, hebben het opgegeven
• Lijkt niet uit fouten te leren…
• Schoolverzuim, vechtpartijen, geschorst (BUSO)
• Opvliegend, op spoed na kort en klein slagen van zijn kamer
2
, C ASUS 2: GE OFFRE Y 1 0J
• Verblijft in een voorziening van jongerenwelzijn
• Thuissituatie is te onveilig
o Vader is chronisch werkloos, alcoholmisbruik en gewelddadig
o Moeder is onmachtig, chronisch vermoeid
• Explosief, vechtersbaasje, pesterijen (leren zich te verweren en zelf anderen treiteren)
• Klein hartje, maar wantrouwig
• Spreekt recent over suïcide
• Residentie (Jongerenwelzijn) haakt af… → “dat is voor de psychiatrie”
C ASUS 3: E VE R T 14J
• Door jeugdrechter verwezen naar GI De Grubbe
• Recidiverend contact met de politie
o Chanteert andere jongeren
o Dwingt meisjes tot sexueel contact
• Weet te charmeren
• Begrijpt niet wat hij fout doet, legt de schuld bij de anderen, heeft steeds een uitleg klaar waarin hij zijn
gelijk aantoont
Alle drie diagnose “gedragsstoornis” maar toch verschillen hierin
FE NOM E NO LO GIE & HE RHA LI NG
• Reactief (antwoord op uitlokking anderen) / proactief (intentioneel anderen te lijf; casussen)
• Oppositioneel - opstandig / normoverschrijdend / periodiek explosief
Belangrijk te kijken wanneer het gestart is: indien gestart in kindertijd blijft het vaak doorbestaan tot in volwassenheid
vs wanneer het gelimiteerd is tot adolescentie. Deze 3 casussen al vanaf jongs af aan. Hebben vaak andere
gedachtegangen dan jongeren zonder gedragsproblemen: gedragingen interpreteren als aanvallend en putten
daaruit het recht om iets terug te gaan; veel wantrouwen. “Beter bij de vechters horen want dan ben je sterker en ga
je zelf niet aangevallen worden”. Hechting is vaak ook onveilig (meestal niet in een warm nest opgegroeid).
Gewetensontwikkeling ook niet helemaal koosjer.
(NEURO)BIOLOGIE?
• Ontwikkelingstypologie van Loeber
• Ontwikkelingstypologie van Moffitt
• Specificatie Callousunemotional traits Frick & Hare
• Relatie tot
o Cognitieve biases (Dodge)
o Onveilige hechting
o Mediatie emotieregulatieprobleem
o Gewetensontwikkeling (Kohlberg)
Wat maakt nu dat ene kind meer ‘voorgeprogrammeerd’ is om gedragsproblemen te ontwikkelen?
3
