Basis sociaal werk
1. Inleiding
Lessons learned!
1) De samenleving geeft vorm aan de uitzichten van het sociaal werk in het verleden en het
heden
2) Sociaal werk kent een rijke geschiedenis en een uitdagend heden
3) Sociaal werk gelooft in de kracht en de mogelijkheid om de maatschappij te veranderen
vanuit de signalen die ze oppikt over onrechtvaardigheid:
Belang van: REFLECTIE, SIGNAALFUNCTIE en POLITISEREN
Geen voorspellende waarde
4) Sociaal werk is NIET waardenneutraal
5) Verandering gaat langzaam, bepaalde levensdomeinen blijven voor specifieke groepen
problematisch: wonen, vrije tijd, werk, participatie…
2. Sterk sociaal werk en mensenrechten
2.1 Wat is sociaal werk?
Liefdadigheid voor de wereld, gesubsidieerd door de overheid
Sociaal werk is een praktijkgebaseerd beroep en een academische discipline die sociale
verandering en ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en emancipatie van
mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door sociaalwerktheorieen, sociale wetenschappen, menswetenschappen
en de ervaringskennis van de mensen zelf, engageert sociaal werk mensen en structuren
om de uitdagingen van het leven aan te pakken en welzijn te bevorderen.
Sociaalwerkboom
Boom met vele takken
Eenheid en verscheidenheid
Evolutie
Particulier initiatief – caritatief (zie verder deel Founding Mothers)
Overheid deed dit niet
Na WO II: meer bemoeienis door overheid -> organisaties werden gesubsidieerd om aan
SW te doen
Discussies over afbakeningen
Periodes waarin verschillen minder benadrukt worden
2000: opkomst burgerinitiatieven (zie verder deel middenveld)
= initiatieven die door burgers zelf of samen met de burgers zijn opgericht
Bestaan niet lang -> verscheidenheid -> spanningsvelden
Overgenomen door overheid
Pogingen oprichting beroepsvereniging ( zie verder BeMA)
SW in een historische context en veranderde maatschappij
1
,2.1.1 Verscheidenheid in eenheid
Spanningsvelden in sociaal werk:
A. Individuele begeleiding (individu op individu) collectieve benadering (in groep)
B. Autonoom (vrij) financieel afhankelijk (afhankelijk van de overheid door de middelen
die men ontvangt -> belastingen + de verantwoording)
C. Betaald (professioneel) vrijwillig (niet opgeleid)
D. Emancipatie (mensen versterken) controle (is verplicht bij een afhankelijke
organisatie)
Beide noodzakelijk! Bv. Ex-gedetineerde terug in de samenleving helpen, maar ook
controleren dat ze niet weer de fout in gaan
Beroep of professie?
- Sociaal werkers als eigenaar van professionalisering?
Opleiding, beroepsvereniging (BeMA), beroepscode => machtspositie => wantrouw
Vrijwilligers, ervaringsdeskundige… => geen machtspositie=> vertrouwen
- Een ‘open’ en ‘verbindende’ professionalisering als antwoord?
= personen die geen opleiding SW hebben gehad, maar wel sociaal werk verricht
Men zorgt voor een toegankelijk SW voor iedereen
Discussiepunt, maar geen antwoord!
2.1.2 Eenheid in verscheidenheid
Gemeenschappelijke kern = streefdoelen van SW:
1) Sociale inclusie: iedereen participeert, niemand staat aan de kant
2) Sociale cohesie: iedereen is verbonden met elkaar, heeft elkaar nodig
3) Sociale gelijkheid: iedereen is gelijkwaardig, heeft gelijke kansen en mogelijkheden
In de frontlinie van de samenleving
Voelsprieten van een veranderde samenleving en beleid
Flexibel inspelend op nieuwe noden = nieuwe oplossingen
In nauwe verbondenheid met andere menswetenschappelijke disciplines (pedagogie,
criminologie, agogie, verpleegkunde…)
SW = frontliniewerkers
SW werken op het veld zelf met de mensen i.p.v. continu achter een bureau
2.1.3 Definities van sociaal werk
Zoektocht naar een definitie voor Sociaal Werk : a never-ending story?
Definitie 1959
“ Social Work is a systemic way of helping individuals and groups towards better adaptation
to society. The social worker will work together with clients to develop their inner resources
and he will mobilize, if necessary, outside facilities for assistance to bring about changes in
the environment. Thus, social work tries to contribute towards greater harmony in society.
2
,As in other professions, social work is based on specialized knowledge, certain principles and
skills.” (IFSW, 1959)
Sociaal werk is een systematische manier om het helpen van individuen en groepen in de richting van
een betere aanpassing aan de maatschappij. De maatschappelijk werker zal samenwerken met
klanten om hun innerlijke bronnen te ontwikkelen en hij zal mobiliseren, indien nodig, buiten
faciliteiten voor hulp over de veranderingen in het milieu tot stand te brengen. Zo probeert
maatschappelijk werk bij te dragen tot een grotere harmonie in de samenleving. Net als in andere
beroepen, is maatschappelijk werk op basis van gespecialiseerde kennis, bepaalde principes en
vaardigheden.
Ontwikkeld door werkgroepen van 9 Europese landen: België, Denemarken, Frankrijk,
Duitsland, Italië, Nederland, Schotland, Zweden en Zwitserland
Wat valt op?
- West-Europees verhaal
- Wordt als Internationale definitie niet ruim internationaal gedragen
(slechts 9 landen)
- Nadruk op individu en groep om zich te kunnen ‘aanpassen’ en inschakelen in de
samenleving
- Omgeving wordt indien nodig ingeschakeld en enkel ter ondersteuning van de
professional
- Gericht op verandering in het individu en ‘harmonie’ in de samenleving
- Structurele vormen van uitsluiting worden niet in vraag gesteld
Definitie 1982
“Social Work is a profession whose purpose it is to bring about social changes in society in
general and in its individual forms of development.”
“Sociaal werk is een vak waarvan het doel is om maatschappelijke veranderingen in de
samenleving in het algemeen en in de individuele vormen van ontwikkeling tot stand te brengen.”
Opgesteld door vertegenwoordigers van 44 landen
Wat valt op?
- Ruimere internationale gedragenheid
- Nadruk op rol van het sociaal werk in maatschappelijke veranderingsprocessen
en niet enkel verandering op gang brengen bij het individu
- Verandering wordt benoemd als ontwikkeling en groei (development)
- Sociaal werk wordt benoemd als beroep EN als professie
Definitie 2001
“The social work profession promotes social change, problem-solving in human relationships,
and the empowerment and liberation of people to enhance well-being. Utilizing theories of
human behavior and social systems, social work intervenes at the points where people
interact with their environments. Principles of human rights and social justice are
fundamental to social work.”
3
, “Het maatschappelijk werk beroep bevordert sociale verandering, het oplossen van problemen in
menselijke relaties, en de empowerment en bevrijding van mensen om het welzijn te verbeteren. Met
behulp van theorieën over menselijk gedrag en sociale systemen, maatschappelijk werk ingrijpt op de
punten waar mensen omgaan met hun omgeving. Beginselen van de mensenrechten en sociale
rechtvaardigheid zijn fundamenteel voor maatschappelijk werk.”
Opgesteld door vertegenwoordigers uit 63 landen, met werkgroepen van 5 regio’s
(Afrika, Azië en de Stille Oceaan, Europa, Zuid-Amerika en Noord-Amerika)
Wat valt op?
- Person In Environment (PIE) staat centraal
- Poging om grote variatie aan sociaal werk praktijken te omvatten
- Wetenschappelijke basis (theorieën van menselijk gedrag en systemen) worden
geëxpliciteerd
- Oog voor maatschappelijke veranderingen en uitdagingen, zoals ecologie
(natuurrampen), geopolitieke conflicten, migratiestromen, stijgende ongelijkheid,
economische problemen wereldwijd
- Principes van mensenrechte en sociale rechtvaardigheid centraal
Kritiek:
- Te westerse definitie door: -> te grote nadruk op individuele rechten
-> een gebrek aan erkenning voor collectieve rechten
-> nadruk op het belang van stabiliteit, continuïteit en
sociale cohesie
- Gebrek aan aandacht voor ervaringskennis en kennis als basis voor sociaal werk in het
algemeen
Definitie 2014
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social
change and development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people.
Principles of social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities
are central to social work. Underpinned by theories of social work, social sciences,
humanities and indigenous knowledge, social work engages people and structures to
address life challenges and enhance wellbeing.”(IFSW, 2014)
“Sociaal werk is een praktijkgericht vak en een academische discipline die de sociale verandering en
ontwikkeling, sociale cohesie bevordert, en de emancipatie en de bevrijding van de mensen. Principes
van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor
diversiteit staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door theorieën van het sociaal werk,
sociale wetenschappen, geesteswetenschappen en inheemse kennis, maatschappelijk werk houdt zich
bezig met mensen en structuren om uitdagingen in het leven aan te pakken en welzijn te
verbeteren.”(IFSW, 2014)
Opgesteld door vertegenwoordigers uit 110 landen
Wat valt op?
- Duidelijke inzet op het belang van ervaringskennis
- Meer theoretische onderbouwing met link naar praktijk georiënteerdheid
- Van een individuele naar een meer collectieve benadering
4
