Notes de cours
Alle colleges met notities Levensbeschouwing: religie, atheïsme en zingeving
- Établissement
- Universiteit Antwerpen (UA)
Alle colleges met notities van het vak Levensbeschouwing: religie, atheïsme en zingeving
[Montrer plus]
Vendeur
S'abonner
Aperçu du contenu
Levensbeschouwing – religie, atheïsme en zingeving 2020-2021
LEVENSBESCHOUWING COLLEGES
Examen
3 open vragen, essayvragen op PC, gesloten boek
Kleine data niet kennen, grote data wel kennen
o Franse revolutie (1789) bijv. wordt verondersteld dat je dat wel weet
o Geboorte- en sterftedata hoef je niet te kennen
o Eerder geïnteresseerd in verbanden
o Ook 1 of 2 punten voor eigen mening, dus denk tijdens het studeren na over wat
je er precies van vindt
o Belangrijkste is PowerPoints en lezingen doornemen en studeren
SMO HOOFDSTUK 7: HOMO SAPIENS, HOMO FABER, HOMO
RELIGIOSUS
Homo sapiens = kennende mens, in betekenis van kennen, weten, verstand hebben
Homo faber = werkende mens, arbeider
Homo religiosus = religieuze mens, de mens die geïnteresseerd is in zingeving
Overzicht hoofdstuk 7
§1. De cognitieve en manipulatieve interesse van de mens
§2. De zingevende interesse van de mens
§3. Religie, zingeving en wetenschap
§1. DE COGNITIEVE EN MANIPULATIEVE INTERESSE VAN DE MENS
1.1Praktisch belang van kennis
Arnold Gehlen: “Mängelwesen” (= een wezen dat zich bewust is van een tekort)
Homo sapiens sapiens
o Informatie en taal
o Gedrag en omgeving aanpassen
o Zoeken naar veiligheid en controle
De rol van je omgeving is enorm belangrijk een kind is heel kwetsbaar maar ook kneedbaar
vormt zich naar de omgeving
1.2De morele waarde van kennis
Is/ought (wat moet zijn) distinction (Hume)
o Wetenschap houdt zich bezig met wat het is
o Moraal houdt zich bezig met wat het zou moeten zijn
Cf. morele concepten als eerlijk
o ‘De paprika is groen. Dat vind ik niet goed. Ik heb liever een rode paprika.’
Uit het ‘zijn’ kan niet worden afgeleid wat het ‘zou moeten zijn’
o ‘Die vrouw is oneerlijk (geen wetenschappelijk, maar moreel begrip, geladen met
waarde). Dat vind ik niet goed.’
Is en ought door elkaar
o Of: ‘Die jongen is dapper (geladen met waarde). Dat vind ik slecht/goed.’
1
,Levensbeschouwing – religie, atheïsme en zingeving 2020-
2021
o Bij morele concepten (‘morele kennis’) vallen descriptieve en evaluatieve
dimensie vaak samen. Feit/waarde distinctie is niet altijd mogelijk. je kunt
niet uit het ‘zijn’ afleiden over wat ‘moet zijn’.
William Clifford (1877-1999): the duty of enquiry voorbeeld: het schip zinkt
eigenaar passagierschip weet dat het schip oud en versleten is, maar ‘och dat schip is
al zoveel keer de oceaan over gestoken, het zal nog wel één keer lukken’ schip zinkt,
alle mensen dood hij is schuldig, niet alleen voor de dood van al die mensen, maar
ook qua kennis, omdat hij niet naar bewijzen heeft gezocht hij had expert moeten
aanstellen die het schip inspecteert dat het schip nog zeewaardig is heeft hij niet
gedaan en zelfs als het schip tot in Amerika was geraakt, was ie alsnog schuldig want
hij heeft een moreel slechte kennisdaad gedaan, want hij wist dat het schip slecht was.
o Je kunt niet zomaar iets aannemen, je moet bewijs hebben daarvoor. als je
nog geen bewijs hebt, moet je zeggen “ik heb hier nog geen bewijs van dus kan
ook nog niet oordelen erover”
o “it is wrong always, everywhere, and for everyone, to believe anything upon
insufficient evidence”
o Tijdseconomische reactie: er is geen tijd om voor alles bewijs te zoeken + je
moet ook iets aannemen (vertrouwen) om iets te bewijzen je vertrouwt altijd
je ogen, de microscoop die cellen laat zien etc.
o Reactie van William James:
Opschorting van oordeel is ook een keuze (neutraliteit) als je zegt ik
kies niet voor en ook niet tegen, ik schort mijn keuze op, is dit ook een
keuze neutraliteit is ook een positie in de oorlog kun je ook
aangevallen worden omdat je neutraal bent
Clifford kon niet goed bevatten dat niet kiezen ook een keuze is
Sommige realiteiten komen eerst tot ontstaan door het voorafgaandelijke
geloof in die realiteiten (de voorbeelden van James betreffen vriendschap,
liefde, sollicitaties)
The will to believe: Do you like me or not? – for example. Whether you do
or not depends, in countless instances, on whether I meet you half-way,
am willing to assume that you must like me, and show you trust and
expectation. The previous faith on my part in your liking’s existence in
such cases what makes your liking come. volgens Clifford weet je niet
of mensen om je heen sympathiek zijn of juist onsympathiek, want je hebt
geen bewijs. Volgens James moet je erin geloven dat je vriendelijk bent,
anders ga je nooit vrienden maken (afwachtende houding totdat anderen
bewijzen dat zij vriendelijk zijn of niet).
o Iets wat Clifford mist: we kunnen onze kennis niet vanaf 0 opbouwen, er is altijd
iets dat we moeten aannemen en vertrouwen.
Welke bewering respecteert de is/ought distinction van D. Hume? (in eerste deel is feit,
tweede deel (waarde) is niet afgeleid uit deel 1)
o D. “Het is niet omdat onze samenleving een aantal mensen met een motorische
beperking telt, dat elk openbaar gebouw een aangepast toilet moet voorzien.
(Dat KAN wel, maar niet omdat het zo is, dat we dat MOETEN doen.)
1.3Kennis om de kennis
Van roddel en sensatiezucht tot welgemeende wetenschappelijke interesse in hoe de dingen
in elkaar zitten, ook al heeft die kennis niet meteen praktisch nut.
1.4Het mythische denken
De mythe biedt een verhalende, niet-argumentatieve verklaring van de werkelijkheid en de
plaats van de mens daarin. Vaak zijn goden en allerlei bovennatuurlijke wezens en krachten
2
,Levensbeschouwing – religie, atheïsme en zingeving 2020-
2021
de hoofdrolspelers. Anders dan de wetenschap pretendeert de mythe niet alleen te verklaren,
ze schrijft ook voor hoe dingen moeten zijn.
1.5De definitie van wetenschap
Wetenschap is een menselijke bedrijvigheid die erop gericht is tot gesystematiseerde
en betrouwbare kennis te komen. De term wordt ook gebruikt om te verwijzen naar het
resultaat van die bedrijvigheid in een bepaald gebied: in deze betekenis is een
wetenschap een geheel van uitspraken, wetten of theorieën betreffende enigszins
samenhangend probleemgebied, die aan de volgende eisen voldoet: 1. Ze kunnen
worden meegedeeld aan andere mensen, 2. Ze vertonen een systematisch en
geordend karakter, 3. Er bestaat een controle op de betrouwbaarheid ervan.
(Vermeersch, 2008).
Historische evolutie van wetenschap.
Bijkomende uitleg over verificatie- en falsificatie als methode om wetenschappelijke
vooruitgang te genereren:
o Positivisme, Wiener Kreis en neo-positivisme: verificatie
o Popper: falsificatie echte wetenschapper stelt zich kwetsbaar op, want je kunt
nooit zeker weten of een theorie waar is (enkel zeer waarschijnlijk), maar je kunt
wel zeker weten dat een theorie fout is (als deze weerlegd wordt). Een echte
goede wetenschapper kan zeggen onder welke omstandigheden hij zijn ongelijk
toegeeft.
1.6Manipulatieve interesse
Alliantie wetenschap en technologie
“We know more than we can tell.” Micheal Polanyi: ‘tacit knowledge’
Knowing how (zwemmen, wiskundesommen oplossen, autorijden)/ knowing that
(kennisovertuigingen, feitenkennis)
o Er is geen boek dat zegt hoe je een auto moet besturen je kunt het uitleggen,
maar daarmee kun je niet autorijden. Feitenkennis die je in een boek kunt
schrijven is niet voldoende om een skill te ontwikkelen.
§2. DE ZINGEVENDE INTERESSE VAN DE MENS
2.1 Wetenschap en leefwereld
In wetenschap (neutraliteit, objectief proberen zijn) kun je zeggen: we wachten nog even af
met een conclusie trekken tot verder onderzoek. wereld van laboratorium
Leefwereld = wereld die doordrongen is van waarde. Je ziet direct als je kind ongelukkig of blij
is. Je bent betrokken bij je kinderen. Alles in de leefwereld heeft een kleur, alles betekent iets.
De wetenschappelijke methode (is niet hetzelfde als wetenschap) = objectief, herhaaldelijke
experimenten MAAR niet alles dat met wetenschappelijke methode is ontdekt, is niet per se
wetenschap. Wetenschappelijke vragen zijn vragen van belang.
Manifest wereldbeeld (leefwereld) vs. wetenschappelijk wereldbeeld
Husserl: ‘Crisis van de Europese wetenschap’:
Positieve wetenschap presenteert zich als dé waarheid over mens en wereld
Dit dreigt dagelijkse leefwereld te veranderen
Terwijl het net omgekeerd is: leefwereld oriënteert wetenschappelijke bedrijvigheid
positivistische houding tegenover de meer op de leefwereld gearceerde positie
3
, Levensbeschouwing – religie, atheïsme en zingeving 2020-
2021
Verklaring neemt betekenis niet weg. Voorbeeld: de liefde die iemand voelt voor zijn kinderen
of voor zijn partner is geen hormoon, geen evolutiestrategie van zelfzuchtige genen en geen
list van het onbewuste, maar is wat ze is: liefde, en niets anders.
Wetenschap zegt niets over de betekenis. we weten hoe iemand is doodgegaan
(hartaanval, kanker, etc.) maar dat betekent niet dat we weten welke houding we moeten
aannemen in de leefwereld
2.2 Erklären – Verstehen
Menswetenschappen: de mens is zowel de onderzoeker als het onderzochte
Cf. moeilijkheid psychologische experimenten
Verklaren en begrijpen
Feiten en betekenissen
Belang van context
2.3 Zinvragen
Zinvragen: mens als metafysisch dier (Schopenhauer) wij zoeken niet alleen naar
oorzaken, maar ook naar betekenissen
o We zijn ons bewust dat we doodgaan, terwijl andere dieren dat niet zijn
o Gaat meer over dingen die je niet kunt waarnemen bijv. de wereld, de ziel,
God
Kant (1781): “De menselijke rede treft in een bepaald type van haar kennis in het
bijzondere lot dat ze door vragen wordt geplaagd die ze niet kan afwijzen, omdat ze
haar door de aard v/d rede zelf worden opgegeven; die ze echter ook niet kan
beantwoorden, daar ze het vermogen v/d menselijke rede volledig overstijgen.” (KRV,
1781)
o Volgens Kant is kennis slechts mogelijk op grond van waarnemingen
o “Je kunt nooit de wereld/het universum echt waarnemen want je staat er nooit
buiten (tegenover een boom staan en waarnemen kan wel) aangezien je altijd
erbinnen zit.”
o 3 concepten: wereld, ziel, God
Wereld: waar zijn we eigenlijk?
Ziel: is de ziel onsterfelijk? Wat gebeurt er precies met onze
persoonlijkheid?
God: bestaat God? Welke eigenschappen heeft hij?
o God kun je ook niet tegenkomen. niet-empirisch concept concept dat in de
wetenschap niet kan functioneren
o Kant zegt probeer die vragen (wereld, ziel, God) niet op te lossen met je rede
want die is daardoor niet geschikt om te beantwoorden en je rijdt jezelf alleen
maar vast
Wittgenstein: “Wij voelen dat zelfs alle mogelijke wetenschappelijke vragen
beantwoord zijn, onze levensproblemen nog helemaal niet aangeroerd zijn.” (TLP 6.52,
1922)
o Als we kanker hebben genezen, naar Mars kunnen, etc. dan nog voelen we alsof
onze levensproblemen nog niet aangeroerd zijn er zijn altijd nog mensen die
een burn-out krijgen, depressief worden, zelfdoding doen
Je kunt zinvragen niet hetzelfde oplossen als kennisvragen
2.4 Zin ervaren, niet creëren (‘creëren’ kan vervangen worden door ‘manipuleren’)
Geluk en erkenning zijn in de woorden van John Elster (1983, ch.2) een ‘essentieel
bijproduct’
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur studyingbutstuissilent. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
67474 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans