Taalkrachtig werken binnen de taalles
Een kookboek met recepten voor gezond eten
Wie: Juf Anna en haar 24 leerlingen van het 2e leerjaar
Wat: Een taalles waarin de leerlingen een kookboek met gezonde recepten afwerken en daarbij focussen op spelling
Doel: - Spelling: klankzuivere woorden, juiste klank-letterkoppeling
- Spelling: hoorstrategie ‘ik schrijf wat ik hoor’
- Schrijven: schrijfdurf
Uit de vorige spellingstoets is gebleken dat heel wat leerlingen fouten maken tegen klank-letterkoppelingen en de
hoorstrategie ‘Ik schrijf wat ik hoor’. Daarom wil juf Anna haar klas wat extra laten oefenen op spelling. Ze laat de
spellingsles aansluiten bij enkele lessen over gezond eten, zodat spellen voor de leerlingen functioneel wordt. Ze
hebben eerder recepten gelezen om kennis te maken met die tekstsoort, en hebben in duo’s een recept geschreven.
ln de les van vandaag bundelen de leerlingen de recepten in een kookboek, dat ze aan hun ouders zullen voorstellen.
Juf Anna gebruikt de informatie uit de spellingstoets om de leerlingen in duo’s te verdelen. Ze geeft alle leerlingen
die ongeveer even goed zijn in spelling een kaartje in dezelfde kleur. Om hun motivatie te verhogen, mogen de
leerlingen zelf een klasgenootje kiezen met een kaartje in dezelfde kleur. Juf Anna kiest er dus voor om de leerlingen
in homogene groepjes te verdelen. Zo kan ze de minder sterke spellers zelf ondersteunen. Om de leerlingen te
helpen voorziet ze een hulpkaart met daarop de spellingsregels die al eerder aan bod zijn gekomen — zoals de
hoorstrategie, verenkelen en verdubbelen... — en geeft ze ook tips om vlot een recept te schrijven. Wanneer de
sterke en gemiddelde spellers aan het werk gaan, vindt er nog een extra instructiemoment plaats voor de minder
sterke spellers. Ze legt de spellingsregels nog eens goed uit, aan de hand van enkele voorbeelden uit hun recept.
Daarna gaan ook die leerlingen in duo’s aan de slag.
Terwijl de duo’s schrijven, wandelt juf Anna rond in de klas. Ze luistert naar wat de leerlingen bespreken en denkt af
en toe samen met hen na: ‘Lees die zin eens luidop. Wat hoor je?' - ‘Goed. Hoe schrijf je dat woord dan, als je de
regel op je kaartje toepast?’ Juf Anna merkt ook dat sommige leerlingen vragen hebben over de schrijfwijze van
bepaalde woorden, vooral als die afwijkt van de reeds gekende spellingsregels. Ze schrijft die woorden op het bord,
zodat de leerlingen ze kunnen overschrijven, en zodat die later nog met de hele klas besproken kunnen worden.
De duo’s die klaar zijn, lezen hun recept na aan de hand van de hulpkaart. Daarna lezen de groepjes ook elkaars
recept na. Dankzij de hulpkaart kunnen ze feedback geven op het recept van hun klasgenootjes, die ze noteren op
een apart blad. Vooraleer ze de feedback bezorgen aan het andere duo, laten ze die fotograferen door juf Anna. Op
die manier verzamelt zij alle feedback en fouten die de leerlingen nog maken. De duo’s die feedback kregen, passen
hun recept aan en maken eventueel een nieuwe versie.
Tien minuten voor het einde van de les bespreekt juf Anna de moeilijke woorden die tijdens de les op het bord zijn
genoteerd. Ze zoekt samen met de leerlingen uit waarom de woorden zo moeilijk zijn om te schrijven, en hoe ze de
regels op de hulpkaart kunnen toepassen om de juiste schrijfwijze te vinden. Bovendien bespreekt ze ook nog enkele
veel voorkomende fouten die ze heeft opgemerkt op de foto's van de feedback.
Juf Anna heeft een ringmap voorzien om alle recepten mooi te bundelen in een klaskookboek. Net voor de bel gaat,
mogen de duo's één iemand afvaardigen om hun recept in de ringmap te steken. Tijdens het infomoment voor de
ouders die avond zal juf Anna het mooie klaskookboek tonen. Daarna zorgt ze voor een kopie voor elke leerling,
zodat iedereen thuis met de recepten aan de slag kan.
, Sprookjes en het bijvoeglijk naamwoord
Wie: Meester Raf en zijn leerlingen (met diverse culturele achtergronden) van het 4e leerjaar
Wat: De leerlingen leren bijvoeglijke naamwoorden onderscheiden van andere woordsoorten, qua vorm en qua
positie in woordgroep of zin
Doel: - Taalbeschouwing: de betekenis en communicatieve functie van het bijvoeglijk naamwoord ontdekken
- Lezen: een tekst lezen om zo de functie van bijvoeglijke naamwoorden te leren kennen
Meester Raf geeft deze les in het vierde leerjaar. Het doel is dat de leerlingen de betekenis, de vorm en de
communicatieve functie van het bijvoeglijk naamwoord ontdekken en onderscheiden van woordsoorten die ze al
kennen (zelfstandig naamwoord, werkwoord, lidwoord...).
Een week eerder hebben de kinderen een toneelvoorstelling gezien: ‘Sneeuwwitje’. Tijdens deze les lezen ze het
sprookje, maar in een aangepaste versie. Alle bijvoeglijke naamwoorden zijn vervangen door antoniemen:
Er was eens een lieve koningin, die elke avond aan haar kleine wandspiegel vroeg:
‘Wie is de lelijkste van het land?’ ‘Dat bent u koningin’, antwoorde de spiegel dan.
En de koningin lachte boos. Maar op een avond zei de kleine spiegel:
‘Dat is Sneeuwwitje. Zij is de lelijkste van het land.’
De lieve koningin was heel blij dat Sneeuwwitje zo lelijk was. Ze riep een bange jager en zei:
‘Neem de prinses mee het lichte bos in en dood haar’!
Sommige leerlingen beginnen te lachen. Eén leerling zegt dat de woorden niet kloppen. Daarop zegt meester Raf dat
hij het sprookje zo gevonden heeft op het web. Na een kort klasgesprek is de conclusie dat iemand woorden in het
veranderd heeft. Daardoor klopt het niet meer, maar de leerlingen vinden het wel grappig.
Meester Raf stelt voor dat de leerlingen het hele sprookje controleren op dergelijke fouten. Ze doen dat in trio's.
Elke leerling krijgt de tekst van het foutieve sprookje. Al lezend onderstrepen ze de woorden die volgens hen niet in
het verhaal passen. Dan houdt meester Raf een nabespreking: wat hebben de leerlingen zoal gevonden? Er worden
enkele woorden benoemd en besproken.
Daarna bespreekt elk trio een tiental ‘foute’ woorden: waarom zijn ze fout? Vervolgens moeten de leerlingen
beslissen of ze die woorden ook gewoon kunnen schrappen. Als dat niet kan, moeten ze zeggen waarom niet. Er
volgt opnieuw een klassikale nabespreking. Blijkbaar kunnen de woorden soms wel, en soms niet weggelaten
worden. Ze weglaten maakt het verhaal dan weer minder leuk, en soms ook onduidelijker.
Meester Raf projecteert een voorbeeldzin op het digibord:
‘Er was eens een lieve -› koningin, die elke avond aan haar kleine -> wandspiegel vroeg: ’Wie is de is de
lelijkste -> ? van het land?”’
Hij trekt een pijltje van een onderstreept woord naar het woord waar het bijhoort: een zelfstandig naamwoord.
Sommige woorden staan niet bij een zelfstandig naamwoord; daarachter plaatst hij een vraagteken. Nu moeten de
groepjes hetzelfde doen met de foute woorden die zij eerder hebben gevonden. Ze moeten ook argumenten geven
voor hun keuzes.
Tien minuten later vraagt meester Raf waarvoor de onderstreepte woorden eigenlijk dienen, en of de leerlingen nog
andere, gelijkaardige woorden kennen. Hij vraagt welke naam de leerlingen aan die woordsoort zouden geven, en of
ze een definitie kunnen formuleren. Pas dan vertelt hij dat de woordsoort lang geleden al een naam heeft gekregen,
die iedereen nu gebruikt: het bijvoeglijk naamwoord.
Als slotopdracht reconstrueren de leerlingen het oorspronkelijke sprookje. Ze vervangen de 'verkeerde’ woorden
door de juiste, en uiteraard lezen ze hun versie voor.
In een volgende les oefenen de leerlingen het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden door wervende reclameteksten
te schrijven voor de fruitafdeling in de supermarkt. Wat klinkt dan het best: ‘sappige peren’, ‘verse peren', ‘groene
peren’... of zijn er nog andere mogelijkheden?
