Wetenschappelijke grondslagen v/d
pedagogiek
1. Situering opleidingsdeel
Oude denkwijzen zijn nu nog steeds interessant om te bekijken
Specifiek: Wat is wetenschap?
Dit vak komt VOOR methodologie (hoe doen we onderzoek) -> niet hoe, maar wat is kennis?
-> Empirische en interpretatieve onderzoeksmethoden
“Durf denken” is het motto van de Universiteit Gent.
MAAR om te durven denken dien je te leren denken (kritisch en onafhankelijk denken)
Wetenschap? (wat is het?)
- Enige bron van betrouwbare kennis (wetenschap is waar, men heeft het nodig)
- Systematisch verkregen kennis (hierdoor betrouwbaar)
- De menselijke kennis over bepaalde gebieden
- Proces van kennisverwerving (nieuwe dingen leren continu proces)
Verschillende vakgebieden, verschillende wetenschappen, verschillende onderzoeksmethoden
Verschillende onderzoeken komen op andere info (-> afwegingen om beslissingen te maken)
Wetenschap is nooit 100% zeker: veel marge voor discussie, hoe uitgebreider de wetenschap, hoe
meer (statistiek vs bv psychologie)
Wetenschap is een kwaliteitslabel (zou bron van betrouwbare kennis moeten zijn)
Epistemologische vraag: wat is echt/waar? -> staat centraal bij de vraag ‘wat is wetenschap’
-> Hiervoor moeten we ons idee van kennis wel wat loslaten
Bv Freire over taal: creëren we dingen door ze te benoemen? Is er een wereld zonder benoemers?
(1) Wat is wetenschap? (2) Wat zijn sociale ws? (3) Wat zijn ped. ws?
(1) Wat zijn fundamenten en grenzen van kennis? -> voor antwoord bekijken we 3 stromingen
(2) Hoe verschilt het van bv natuurwetenschappen? Methodestrijd bekijken (instabiele status)
(3) Veel stromingen, we zien verschillende denkers
1.1. Over feiten, concepten, theorieën, verklaringen en duidingen
Wetenschapstheoretische discussie (één tegenover ander):
1) Filosofisch antropologische benadering: pedagogisch kwesties bekijken vanuit maatschappelijk
kader en men beschouwt opvoeding, onderwijs en vorming als aparte vakgebieden
2) Pedagogiek als toepassingsdiscipline: wetenschap over pedagogische kwesties gebruikt men om
echt zaken te veranderen, toe te passen, te implementeren en bv onderwijs te veranderen
1.1.1. Pedagogiek als kwestie
Dominantie van de gekende wetenschap (men probeert dingen ‘hard’ te maken, zwart op wit)
, Evidence-based dingen lijken juist, zonder discussie mogelijk -> fout, het geeft weinig plek precies voor
discussie -> Er is ook plek nodig voor filosofische discussie
“Waarom moet men zich de vraag ‘wat is wetenschap’ stellen?”
- Maatschappelijk/politiek debat staat vol met pedagogische vragen
-> Bv mag elk volwassen persoon ouder worden?
- De samenleving heeft torenhoge verwachtingen ten aanzien van de pedagogiek
-> Dit is ok maar het is belangrijk dat er een specifieke verwachting is naar de pedagogiek, namelijk:
de verwachting dat deze wetenschap leidt tot eenduidige antwoorden.
-> Bv verwachting dat ped een antwoord biedt op taalbad-probleem kleuters
- De pedagogiek als wetenschappelijke discipline wordt vaak in twijfel getroffen
-> Pedagogen zeggen soms verschillende dingen
- Grote zorgen -> weinig consensus over: wat is probleem, oplossingen en hoe doen we onderzoek
- Pedagogiek wordt traditioneel omschreven als wetenschappelijke studie van opvoeding, onderwijs
en vorming
- Sinds het ontstaan is er heel wat discussie over wat nu precies het vakgebied van de pedagogiek is of
zou moeten zijn.
- De geschiedenis van de pedagogiek is een verzameling van pedagogische stromingen en
onderzoeksmethoden.
- De discussie vertaalt zich in de academische wereld in een onophoudelijke zoektocht naar de meest
geschikte onderzoeksmethode om pedagogische vraagstukken te verkennen en te vatten.
-> Discussie kwalitatief of kwantitatief onderzoek
“pedagogiek in meervoud” slaat op twee dingen:
1) Veel sub-disciplines binnen ped wet: bv orthopedagogie, sociale pedagogiek..
2) Er zijn verschillende theoretische en empirische kaders
Onzekerheid is niet persé een probleem MAAR grote drang naar eenduidig antwoord gespannen
tegenover meervoud pedagogiek (er is geen één soort kennis, discussie nodig)
Drang naar 1 antwoord: door Westerse samenleving (dominant naturalistisch onderzoek), laat vragen
niet toe, dus verdwijnen zaken soms (bv wat is opvoeding? wie voedt op? …)
1.1.2. Wetenschap als “quality label”
Wetenschap is op zoek naar veronderstellingen (ethiek en verantwoording)
Men heeft theorie nodig om wetenschap te onderbouwen
- Algemene vorming vs. studie van het particuliere
- Verbindingen tussen begrippen/concepten
- Twee mogelijke betekenissen: theorie vertrekt vanuit hypothesen of denkbeelden
-> beide relevant voor de pedagogiek/sociaal werk
Begrippen en concepten: niet ‘onschuldig’ of ‘a-historisch’ of ‘niet waardevrij’
-> MAAR wel ‘geladen’ ‘connotatie’ (sociaal-economische en politieke en historische context)
Today’s buzzwords: empowerment, emancipatie, burgerschap, diversiteit, activeren, …
, Hypothese kan je weerleggen, denkbeelden zijn duidingen (discussie mogelijk, maar niet te weerleggen
of schrappen als ‘niet juist’)
1.2. De pedagogiek zal wijsgerig zijn of zal niet zijn?
Men besluit:
Er is meer dan de het toetsen van zintuigelijke waarnemingsuitspraken (‘empirische kennis’)
- Kritische discussie is mogelijk (naast wet onderzoek)
- Natuurwetenschappen ook conceptueel geladen
- Er is ook… theoretisch onderzoek
-> wijsgerig-pedagogisch onderzoek
-> inleiding/aanzet in dit opleidingsonderdeel
“…een weg die reflectie veronderstelt en in die zin de stap terug van het beschouwende, theoretische
vraagt.”
- Inzicht in de argumentatie: uit elkaar halen van andermans argumentatie en bv gekende dingen ook
in twijfel trekken
- Verhouding praxis en wetenschap: wat is praktijk én wat is theorie? Wat eerst? Welke rol?
- Normatieve standpunten (~ pedagogiek) leren duidelijk maken en weerleggen (= doel)
-> Als jouw mening wordt gevraagd, zal die niet zwart op wit te weerleggen zijn: maak jouw
argumenten duidelijk!
2. Verband tussen de moderne wijsbegeerte en
wetenschappelijke pedagogiek
2.1. Epistemologische kwestie
Antwoord op ‘wat is kennis?’ is verschillend bij verschillende filosofen
Voor de 16e eeuw was er geen probleem met accepteren wat waar was (vooral door godsdienst)
De epistemologische kwestie = leer van de kennis
-> Statuut van de kennis: zoektocht naar de fundamenten en grenzen van het weten.
Interesse in het ontstaan, zekerheid & reikwijdte van de menselijke kennis
-> Aristoteles: observeren (tegenstelling Plato)
-> Bacon: observeren en experimenteren (genereer data voor conclusie)
