Psychologie
Algemene psychologie
Hoofdstuk 1 : psychologie als wetenschap
Psychologie = Greep krijgen op menselijk gedrag = mensenkennis
= wetenschappelijke benadering van het menselijke gedrag en de verschillende factoren die
het gedrag beïnvloeden.
- Wetenschappelijke benadering : enkel via wetenschappelijke methoden kennis verzamelt over
gedrag van mensen. Maar juistheid van de psychologische theorieën staat ter discussie .
- Gedrag : Wijze waarop mensen reageren op verschillende prikkels. dit kan gaan over iets
zeggen en doen (waarneembaar) of denken en voelen (niet waarneembaar).
- Verschillende factoren : hoe dit gedrag tot stand komt.
4 doelstellingen :
- Beschrijven : over zoveel mogelijk feiten beschikken
- Verklaren : Begrijpen van dat gedrag, op zoek naar zo veel mogelijk verklaringen van gedrag
- Voorspellen : Voorspellen wanneer eenzelfde gedrag zich opnieuw voordoet
- Beïnvloeden : Oorzaken manipuleren om menselijke gedrag te beïnvloeden/ veranderen.
3. Wetenschappelijke kennis vs dagelijkse, intuïtieve kennis
mensenkennis => uit ervaringen
maar verschil tussen ervaring en wetenschappelijke feiten
Verschillende soorten vaststellingen :
subjectief vs objectieve vaststellingen
toevallig vs systematische observaties
Ongecontroleerde vs gecontroleerde situaties
Wijze van conclusie trekken :
Het zoeken naar samenhang tussen de verschijnselen (patronen)
- methodisch zoeken naar samenhang
- Inkaderen in bredere theorie
- Empirische toetsing -> binnen een paar jaar weet je misschien meer en veranderd het gedacht
erover
Maar : niet steeds een antwoord dus ze gaan het aanvullen met intuïtie
4. Methodes van wetenschappelijke psychologie
Doel wetenschap = Wetmatigheden in verschijnselen ontdekken om zo inzicht te krijgen in het
verloop en ze eventueel te kunnen voorspellen of beïnvloeden
Nagaan in hoeverre het beoogde gedrag veranderd onder invloed van één of andere inwerkende
omstandigheid. Oorzakelijke verbanden zo kunnen aanduiden.
Yola van Assche 2018 - 2019 Pagina 1 van 46
,Variabelen :
- afhankelijke variabele (A.V.) : Datgene waarvan men wil onderzoeken of het beïnvloed wordt
- onafhankelijke variabele (O.V) : Datgene waarvan men vermoedt dat het invloed uitoefent
Stappen :
1. O.V. en A.V. zo duidelijk mogelijk beschrijven
Moet meetbaar zijn ( vb. Kwaliteit relatie is niet meetbaar)
Aspectbenadering : iets te weten komen over gehele gedrag die men wil onderzoeken
Operationalisering : werkwijze, waarbij te onderzoeken fenomeen verengd wordt tot een
concreet waarneembaar aspect.
2. Relatie nagaan : wat beïnvloedt wat?
Verschillende onderzoeksmethodes :
- De experimentele methode : O.V zelf toedienen, situatie volledig onder controle, 2
Vertrekpunt : gelijkwaardige groepen, bij groep A de OV wel toedienen en bij groep B niet.
=> Alleen OV zal invloed gehad hebben op AV
Maar dit kan je niet altijd doen, moet acceptabel blijven!!
- De differentiële of correlationele methode : O.V is al toegevoegd, 2 groepen verschillen al
van elkaar op 1 vlak maar zijn op alle andere variabelen gelijk. (vb ziek kind vergelijken
met gezond kind) en kijken of bij een situatie ze hetzelfde reageren.
- Beschrijvend onderzoek : analyseren van gevallen waar het te bestuderen verschijnsel
(AV) heel duidelijk voorkomt = een gevalstudie. Het resultaat wordt niet afgelezen door
feiten maar door onderzoeken geconstrueerd (dus methode is minder betrouwbaar)
-> analyse wordt alleen op individueel persoon gedaan nooit veralgemeend. Nodig
bij bijvoorbeeld motief van misdaad of zelfmoord.
3. Blijven testen -> geen toevalligheden opstaan
4. Verklaren en proberen kaderen in groter geheel
5. Onderzoeken andere relaties ook verband?
5. Ontstaan en overzicht van psychologie
Psychologie bestaat al heel lang, maar wordt nog niet zo lang bestudeerd.
Paradigma’s binnen de psychologie = mensen met zelfde visie . Want in psychologie geen
universele theorie.
Elke benadering/ paradigma
- is Cultuur-historisch bepaald : product van zijn tijd, achteraf dan ook duidelijk te bepalen waarom
stroming zich op dat moment voordeed. Ze weerspiegelen bepaalde wetenschappelijke en
maatschappelijke tendensen.
- Reageert op vorige benadering (op bv tekortkomingen of overdrijvingen)
- Situeert zich in een slingerbeweging : Als men wijkt te veel af van ene kant, zal men dit
compenseren door jaren die volgen af te wijken naar de andere kant
- Maakt gebruik van Inzichten van vorige benadering: verschillende benaderingen gaan inzichten
van elkaar overnemen en aanpassen.
Verschillende theorieën zijn verschillende referentiekaders
1. psychoanalytisch paradigma : Freud -> gebaseerd biologie en energetica. Focus op innerlijke
krachten en het ‘onbewuste’ is verantwoordelijk voor iemands persoonlijkheid en gedrag
Nadruk op seksualiteit, passie, agressie, onbewuste determinanten van gedrag.
Yola van Assche 2018 - 2019 Pagina 2 van 46
, 2. Behavioristisch paradigma : mens = leermachine. Focus op externe krachten. Kijkt niet naar
wat in organisme gebeurt maar patroon inkomende stimuli en respons. (vb door straffen,
belonen) Benadrukken gedrag, meer aandacht aan wat mensen doen dan aan wat er in hun
omgaat.
3. Humanistisch paradigma : Zelfontwikkeling, eigen IK en eigen keuzes maken -> naar jezelf
kijken.
Nadruk op krachten die mensen kunnen gebruiken om te groeien.
4. Cognitief paradigma : Nadruk op hoe mensen informatie verwerkt en welke invloed manier van
denken en begrijpen op hun gedrag heeft. -> redeneringsproces
Nadruk op wat mensen denken dan wat ze doen.
5. Positieve psychologie : primair gericht op ontdekken en genezen van psychische problemen.
Kijken naar wat je gelukkige maakt en dat versterken, niet kijken naar wat je slecht laat voelen.
Richt zich op krachten ipv tekortkomingen
Elk perspectief legt nadruk op andere aspecten.
Een gedrag kan via verschillende invalshoeken tegelijk bekeken worden.
Verschillende perspectieven = geografische kaart : Geen enkele kaart is compleet, maar door ze
samen te voegen krijg je volledig beeld.
Hoofdstuk 2 : Gedrag als onderwerp van psychologie
1. Definitie gedrag : Waarom doen mensen wat ze doen?
gedrag bestaat uit :
- Waarneembare handelingen (vb. vechten, slapen, koken…)
- Niet-waarneembare handelingen (vb. dromen, denken, emoties..)
- Onbewuste handelingen : wat we niet bewust doen en spontane gedrag ( vb. plots boos
uitvallen)
2. Aangeboren gedrag vs aangeleerd gedrag
Nature vs Nurture
Naturestandpunten :
- Eugenetica = alles ligt vast van de geboorte, dus we moeten ervoor zorgen dat alleen de
mensen met goeie eigenschappen voortplanten
- recente typologieën : verband tussen lichaamsbouw en temperament
- Zorgt voor weerstand : nazi-duitsland, rassenzuivering
Nurturestandpunten :
- Mens is kneedbaar, er is invloed van omgeving en opvoeding
- 17de eeuw : Tabula rasa = leeg blad => zo worden we geboren
Yola van Assche 2018 - 2019 Pagina 3 van 46
Algemene psychologie
Hoofdstuk 1 : psychologie als wetenschap
Psychologie = Greep krijgen op menselijk gedrag = mensenkennis
= wetenschappelijke benadering van het menselijke gedrag en de verschillende factoren die
het gedrag beïnvloeden.
- Wetenschappelijke benadering : enkel via wetenschappelijke methoden kennis verzamelt over
gedrag van mensen. Maar juistheid van de psychologische theorieën staat ter discussie .
- Gedrag : Wijze waarop mensen reageren op verschillende prikkels. dit kan gaan over iets
zeggen en doen (waarneembaar) of denken en voelen (niet waarneembaar).
- Verschillende factoren : hoe dit gedrag tot stand komt.
4 doelstellingen :
- Beschrijven : over zoveel mogelijk feiten beschikken
- Verklaren : Begrijpen van dat gedrag, op zoek naar zo veel mogelijk verklaringen van gedrag
- Voorspellen : Voorspellen wanneer eenzelfde gedrag zich opnieuw voordoet
- Beïnvloeden : Oorzaken manipuleren om menselijke gedrag te beïnvloeden/ veranderen.
3. Wetenschappelijke kennis vs dagelijkse, intuïtieve kennis
mensenkennis => uit ervaringen
maar verschil tussen ervaring en wetenschappelijke feiten
Verschillende soorten vaststellingen :
subjectief vs objectieve vaststellingen
toevallig vs systematische observaties
Ongecontroleerde vs gecontroleerde situaties
Wijze van conclusie trekken :
Het zoeken naar samenhang tussen de verschijnselen (patronen)
- methodisch zoeken naar samenhang
- Inkaderen in bredere theorie
- Empirische toetsing -> binnen een paar jaar weet je misschien meer en veranderd het gedacht
erover
Maar : niet steeds een antwoord dus ze gaan het aanvullen met intuïtie
4. Methodes van wetenschappelijke psychologie
Doel wetenschap = Wetmatigheden in verschijnselen ontdekken om zo inzicht te krijgen in het
verloop en ze eventueel te kunnen voorspellen of beïnvloeden
Nagaan in hoeverre het beoogde gedrag veranderd onder invloed van één of andere inwerkende
omstandigheid. Oorzakelijke verbanden zo kunnen aanduiden.
Yola van Assche 2018 - 2019 Pagina 1 van 46
,Variabelen :
- afhankelijke variabele (A.V.) : Datgene waarvan men wil onderzoeken of het beïnvloed wordt
- onafhankelijke variabele (O.V) : Datgene waarvan men vermoedt dat het invloed uitoefent
Stappen :
1. O.V. en A.V. zo duidelijk mogelijk beschrijven
Moet meetbaar zijn ( vb. Kwaliteit relatie is niet meetbaar)
Aspectbenadering : iets te weten komen over gehele gedrag die men wil onderzoeken
Operationalisering : werkwijze, waarbij te onderzoeken fenomeen verengd wordt tot een
concreet waarneembaar aspect.
2. Relatie nagaan : wat beïnvloedt wat?
Verschillende onderzoeksmethodes :
- De experimentele methode : O.V zelf toedienen, situatie volledig onder controle, 2
Vertrekpunt : gelijkwaardige groepen, bij groep A de OV wel toedienen en bij groep B niet.
=> Alleen OV zal invloed gehad hebben op AV
Maar dit kan je niet altijd doen, moet acceptabel blijven!!
- De differentiële of correlationele methode : O.V is al toegevoegd, 2 groepen verschillen al
van elkaar op 1 vlak maar zijn op alle andere variabelen gelijk. (vb ziek kind vergelijken
met gezond kind) en kijken of bij een situatie ze hetzelfde reageren.
- Beschrijvend onderzoek : analyseren van gevallen waar het te bestuderen verschijnsel
(AV) heel duidelijk voorkomt = een gevalstudie. Het resultaat wordt niet afgelezen door
feiten maar door onderzoeken geconstrueerd (dus methode is minder betrouwbaar)
-> analyse wordt alleen op individueel persoon gedaan nooit veralgemeend. Nodig
bij bijvoorbeeld motief van misdaad of zelfmoord.
3. Blijven testen -> geen toevalligheden opstaan
4. Verklaren en proberen kaderen in groter geheel
5. Onderzoeken andere relaties ook verband?
5. Ontstaan en overzicht van psychologie
Psychologie bestaat al heel lang, maar wordt nog niet zo lang bestudeerd.
Paradigma’s binnen de psychologie = mensen met zelfde visie . Want in psychologie geen
universele theorie.
Elke benadering/ paradigma
- is Cultuur-historisch bepaald : product van zijn tijd, achteraf dan ook duidelijk te bepalen waarom
stroming zich op dat moment voordeed. Ze weerspiegelen bepaalde wetenschappelijke en
maatschappelijke tendensen.
- Reageert op vorige benadering (op bv tekortkomingen of overdrijvingen)
- Situeert zich in een slingerbeweging : Als men wijkt te veel af van ene kant, zal men dit
compenseren door jaren die volgen af te wijken naar de andere kant
- Maakt gebruik van Inzichten van vorige benadering: verschillende benaderingen gaan inzichten
van elkaar overnemen en aanpassen.
Verschillende theorieën zijn verschillende referentiekaders
1. psychoanalytisch paradigma : Freud -> gebaseerd biologie en energetica. Focus op innerlijke
krachten en het ‘onbewuste’ is verantwoordelijk voor iemands persoonlijkheid en gedrag
Nadruk op seksualiteit, passie, agressie, onbewuste determinanten van gedrag.
Yola van Assche 2018 - 2019 Pagina 2 van 46
, 2. Behavioristisch paradigma : mens = leermachine. Focus op externe krachten. Kijkt niet naar
wat in organisme gebeurt maar patroon inkomende stimuli en respons. (vb door straffen,
belonen) Benadrukken gedrag, meer aandacht aan wat mensen doen dan aan wat er in hun
omgaat.
3. Humanistisch paradigma : Zelfontwikkeling, eigen IK en eigen keuzes maken -> naar jezelf
kijken.
Nadruk op krachten die mensen kunnen gebruiken om te groeien.
4. Cognitief paradigma : Nadruk op hoe mensen informatie verwerkt en welke invloed manier van
denken en begrijpen op hun gedrag heeft. -> redeneringsproces
Nadruk op wat mensen denken dan wat ze doen.
5. Positieve psychologie : primair gericht op ontdekken en genezen van psychische problemen.
Kijken naar wat je gelukkige maakt en dat versterken, niet kijken naar wat je slecht laat voelen.
Richt zich op krachten ipv tekortkomingen
Elk perspectief legt nadruk op andere aspecten.
Een gedrag kan via verschillende invalshoeken tegelijk bekeken worden.
Verschillende perspectieven = geografische kaart : Geen enkele kaart is compleet, maar door ze
samen te voegen krijg je volledig beeld.
Hoofdstuk 2 : Gedrag als onderwerp van psychologie
1. Definitie gedrag : Waarom doen mensen wat ze doen?
gedrag bestaat uit :
- Waarneembare handelingen (vb. vechten, slapen, koken…)
- Niet-waarneembare handelingen (vb. dromen, denken, emoties..)
- Onbewuste handelingen : wat we niet bewust doen en spontane gedrag ( vb. plots boos
uitvallen)
2. Aangeboren gedrag vs aangeleerd gedrag
Nature vs Nurture
Naturestandpunten :
- Eugenetica = alles ligt vast van de geboorte, dus we moeten ervoor zorgen dat alleen de
mensen met goeie eigenschappen voortplanten
- recente typologieën : verband tussen lichaamsbouw en temperament
- Zorgt voor weerstand : nazi-duitsland, rassenzuivering
Nurturestandpunten :
- Mens is kneedbaar, er is invloed van omgeving en opvoeding
- 17de eeuw : Tabula rasa = leeg blad => zo worden we geboren
Yola van Assche 2018 - 2019 Pagina 3 van 46
