LESNOTITIES ORTHOPEDAGOGIEK
Kindermishandeling
1. Wat is kindermishandeling?
1.1 Definities + reflectie
“Child abuse or maltreatment includes all forms of physical and/or emotional ill-
treatment, sexual abuse, neglect, negligence and commercial or other
exploitation, which results in actual or potential harm to the child's health,
survival, development or dignity in the context of a relationship of responsibility,
trust or power. Exposure to intimate partner violence is also sometimes included
as a form of child maltreatment”. – World Health Organisation & International
Society for the Prevention of Child Abuse & Neglect
Vertaling: misbruik of mishandeling van kinderen omvat alle vormen van
fysieke en/of emotionele misbehandeling, omvat ook seksueel misbruik,
verwaarlozing, nalatigheid en commercieel of andere uitbuiting. Dat
resulteert dan in echte of potentiële schade aan de gezondheid van
kinderen, hun overleven, hun ontwikkeling of hun waardigheid en het
gebeurt binnen een context van een verantwoordelijkheids-, vertrouwens-
of machtsrelatie. De blootstelling aan geweld binnen een partenerrelatie
wordt ook soms gezien als een vorm van kindermishandeling. Daar is wat
discussie over in de literatuur.
“Kindermishandeling is elke vorm van lichamelijk, emotioneel of seksueel geweld
waar kinderen slachtoffer van zijn. Niet door ongeval, maar door daden of
nalatigheden van ouders of andere personen. De gevolgen van
kindermishandeling brengen de ontwikkeling van het kind ernstig in gevaar.” –
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling
Een beetje reflectie bij beide definities: soms zie je dat ‘child abuse and negelect’
en ‘child maltreatment’ door elkaar worden gebruikt. Er is ook de invalshoek van
het medische versus het wettelijke. Wettelijk is nogal breed, terwijl medisch
gezien men meer gedetailleerd verschillende vormen van ‘abuse’ en ‘neglect’
gaat onderscheiden. De wettelijke definites bepaald wat er gebeurd met een
dader of een slachtoffer. Het effect van beslissingen van mensen die betrokken
zijn in het juridisch kader worden daardoorg geleid. Binnen het wettelijk kader
kan nog eens gekeken worden vanuit het strafrecht. Langs de andere kant zijn er
ook de kinderrechten. Als we het hebben over slachtoffers gaat het over kinderen
en jongeren die minderjarig zijn. De daders zelf kunnen volwassen zijn maar ook
adolescenten. Men maakt in de wettelijke definities ook nog een onderscheid
tussen ‘acts of omission’, dan neem je een eerder passieve opstelling aan of ben
je eerder nalatig in de opvoeding van kinderen (bv. verwaarlozing), is niet altijd
intentioneel. Een andere mogelijkheid is ‘acts of commision’, hierbij wordt
intentioneel opgetreden, bewust kinderen pijn doen of mishandelen.
1
, LESNOTITIES ORTHOPEDAGOGIEK
1.2 Vormen van kindermishandeling
Lichamelijke mishandeling
= Het toebrengen van lichamelijke letsels aan een kind of jongere (bv. slaan,
schoppen, brand- of snijwonden toebrengen, krabben, schudden, vergiftigen). De
letsels zijn niet het gevolg van een ongeluk.
Er zijn twee speciale vormen van lichamelijke mishandeling. Een eerste is
‘münchhausen by proxy’, waarbij ouders hun kind opzettelijk ziek maken om dan
met hen naar een medische context te gaan zodat ze overkomen als zorgende en
liefhebbende ouders. Een tweede is ‘shaken baby syndrome’, waarbij huilbaby’s
overmatig door elkaar geschud worden, vaak uit frustratie omdat ze niet weten
hoe ze het moeten troosten.
Lichamelijke verwaarlozing
= Niet, te weinig, of verkeerd ingaan op de basisbehoeften van een kind (kleding,
voeding, slaap, hygiëne, medische verzorging), is een vorm van nalatigheid.
Emotionele of psychische mishandeling
= Inadequaat reageren op emotionele behoeften van een kind (steun, veiligheid
en geborgenheid). Er ontstaat een heel spectrum aan negatieve houdingen ten
opzichte van het kind door de volwassene (bv. schreeuwen, uitschelden,
kleineren, vernederen, bedreigen, chanteren, afwijzen, opsluiten, pesten,
verwerpen, te hoge eisen stellen, beschuldigen, terroriseren, manipuleren).
Hieronder valt volgens sommige auteurs dat als kinderen getuigen zijn van
partnergeweld, dat ook kan gezien worden als emotionele of psychische
mishandeling. Het hangt wel af van de gevolgen van het kind.
Vormen van psychische kindermishandeling (Van der Ploeg, 2010):
Terroriseren • Dreigen met opsluiten, alleen laten, vastbinden of
andere ernstige handelingen
• Extreem negatief en vijandig bejegenen
• Dingen vernielen waaraan het kind gehecht is
Minachten • Kleineren, denigreren, afwijzen
• Ridiculiseren
• Vernederen (in het nabij zijn van anderen), uitschelden
Manipuleren • Aanmoedigen van antisociaal gedrag
• Aanzetten tot daden die het kind niet kan overzien
• Verantwoordelijkheid geven waar het kind niet aan toe is
Isoleren • Relaties met andere kinderen ondermijnen
• Extreem negatief en vijandig gedrag
• Dingen vernielen waaraan het kind gehecht is
2
