Resume
Samenvatting - Ethiek
- Cours
- Humane Wetenschappen II
- Établissement
- UC Leuven-Limburg
Ik heb deze samenvatting gebruikt voor het examen in juni 2021, en ben hierop geslaagd.
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
EthiekInhoud
1. Een probleem, en dan? (HC1) ........................................................................................ 4
1.1 De verhouding tussen filosofie, ethiek en levensbeschouwing ................................. 4
1.2 filosofie................................................................................................................... 4
1.3 Levensbeschouwing ................................................................................................ 4
1.4 Ethiek ..................................................................................................................... 5
1.5 Het denken van E. levinas ....................................................................................... 5
1.6 BESLUIT................................................................................................................ 6
2. Inleiding tot de ethiek (HC2) ......................................................................................... 7
2.1 Ethiek als discipline ................................................................................................ 7
2.2 Ethisch reflecteren en redeneren, de basis................................................................ 7
2.2.1 Waarover gaat ethiek? ...................................................................................... 7
2.2.2 Klassieke ethische vragen ................................................................................ 7
2.2.3 Ethiek: Life as it should be? ............................................................................. 7
2.2.3 Ethiek = Argumenteren .................................................................................... 9
2.2.4 Ethiek = contextueel ........................................................................................ 9
3. Ethische denkmodellen (HC3) ..................................................................................... 10
3.1 Utilitarisme ........................................................................................................... 10
3.1.1 De speltheorie ................................................................................................ 10
3.1.2 Utilitarisme in de zorg.................................................................................... 11
3.2 Communitarisme ................................................................................................... 11
3.3 Deontologie .......................................................................................................... 11
3.3.1 Principes van de biomedische ethiek .............................................................. 12
3.4 Deugdethiek .......................................................................................................... 12
3.5 BESLUIT .......................................................................................................... 13
4. Zorgethiek ................................................................................................................... 14
4.1 De zorgrelatie ....................................................................................................... 14
4.2 De zorgethiek ........................................................................................................ 14
4.2.1 Traditionele visie op de zorgrelatie ................................................................ 14
4.2.2 Moderne visie op de zorgrelatie ..................................................................... 14
4.2.3 Relationele visie op de zorgrelatie .................................................................. 15
4.3 Zorgethiek vs. Autonomie? ................................................................................... 17
4.3.1 Zorgethiek en eigen regie ............................................................................... 17
1
, 4.3.2 Valkuilen bij het verlenen van een goede zorg................................................ 18
5. Ethische aspecten van fertiliteit ................................................................................... 19
5.1 Exploratie: Ethische aspecten fertiliteiten .................................................................. 19
5.2 Wettelijk kader .......................................................................................................... 19
5.2 Ethische vragen ......................................................................................................... 20
5.2.1 Verantwoordelijkheid over eigen vruchtbaarheid? ............................................... 20
5.2.2 Recht op kinderen? ............................................................................................. 20
5.2.3 Grenzen aan de technologie & maakbaarheid ...................................................... 20
5.2.4 Specifieke uitdagingen ........................................................................................ 20
5.3 Anonimiteit donorschap ........................................................................................ 21
5.3.1 Ethische vragen / spanningen ......................................................................... 21
5.4 Social freezing ...................................................................................................... 21
5.4.1 Social vs. Medical freezing?........................................................................... 21
5.4.2 Medische, sociale & economische factoren .................................................... 21
5.5 Draagmoederschap ................................................................................................ 21
5.6 Post-mortem inseminatie ....................................................................................... 22
6. Leefstijl en persoonlijke verantwoordelijkheid............................................................. 23
6.1 Exploratie .................................................................................................................. 23
6.2 Probleemstelling ........................................................................................................ 23
6.3 Leefstijl en gezondheidszorg: een complexe relatie ............................................... 23
6.3.1 Persoonlijke verantwoordelijkheid ................................................................. 23
6.4 De ethische discussie ............................................................................................ 24
6.4.1 Incompatibele waarden?................................................................................. 24
6.4.2 Mensen afstraffen voor keuzes? ..................................................................... 24
6.5 Zorg voor eigen verantwoording?.......................................................................... 24
6.5.1 Causaliteit ...................................................................................................... 24
6.5.2 Schuld............................................................................................................ 25
6.5.3 relatieve doelmatigheid .................................................................................. 25
6.5.4 Redelijkheid ................................................................................................... 25
6.5.5 Non-discriminatie .......................................................................................... 25
6.6 Gedeelde verantwoordelijkheid ............................................................................. 25
6.6.1 Verantwoordelijkheid individu ....................................................................... 25
6.6.2 Verantwoordelijkheid samenleving ................................................................ 25
7. Levenseindebeslissingen bij neonaten .......................................................................... 27
7.1 Neonatale intensieve zorgen ...................................................................................... 27
2
, 7.1.1 Spanning “ relativiteit” zwangerschapsafbreking vs grote inspanning vo de neonaat
.................................................................................................................................... 27
7.1.2 NICU, vreemde wereld voor ouders .................................................................... 27
7.1.3 Veel verwachtingen tav ouders ........................................................................... 27
7.2 Levenseindebeslissingen: Perspectieven vaniut het medisch personeel....................... 28
3
, 1. Een probleem, en dan? (HC1)
1.1 De verhouding tussen filosofie, ethiek en levensbeschouwing
Gelijke punten:
- Verschillende perspectieven op de werkelijkheid
- Vragen waarop we geen eenduidig antwoord hebben
- De “ongrijpbare” kant van het bestaan
- Beperken z niet tt de feiten, maar respecteren ze wel
- Pretenderen niet alles zeker te weten, maar durven overtuigd z v iets
- Streven niet naar eensgezindheid, maar zoeken de meerwaarde in debat
Hoe omgaan met complexe vragen?
- Denken ipv weten
- Zien of een theoretische of praktische aanpak beter is -> “Best wenselijke” of “Best
menselijke?”
- Leven m onzekerheid en tegenstellingen -> Nood a tolerantie en reflexiviteit
BESLUIT:
Er zijn vss manieren om met moeilijke vraagstukken om te gaan, waarbij de verschillende
disciplines overlappen. Geen enkele discipline heeft exclusiviteit over bepaalde vragen & alle
3 disciplines kijken verder dan de feiten.
➔ Het durven begrijpen wat de wetenschap niet kan vatten
1.2 filosofie
= Wijsbegeerte
- Probeert de wereld en het leven te begrijpen
- “Waarom-vragen”, ookal is er geen sluitend antwoord
= Veel ideeën, theorieën, begrippen, principes die in ethiek gehanteerd w, kennen hun
oorsprong id filosofie en w beschreven door grote filosofen
Vader vd filosofie: Emmanuel Kant: 4 hoofdvragen:
1. Wat kan ik weten?
2. Wat moet ik doen?
3. Wat mag ik hopen?
4. Wat is de mens?
1.3 Levensbeschouwing
= “Wat maakt het leven/de wereld zinvol?”
Basisvragen:
- Wat is de zin vd werkelijkheid en het leven?
- Wat is de betekenis van leven & dood?
- Hoe moeten we leven?
- Bestaat God?
4
,Levensbeschouwelijke diversiteit:
- Is er altijd geweest
- Verschillende houdingen:
o Exclusivisme: enkel gelovigen w gered, enkel een bepaalde
levensbeschouwing heeft waarheid in pacht
o Inclusivisme: enkel gelovigen zitten juist, maar God is genadig voor
andersdenkenden
o Pluralisme: Religieus geloof is niet de enige waarheid of de enige manier om
een goed mens te zijn, vss waarheden kunnen naast elkaar bestaan
Evolutie doorheen de geschiedenis:
1. Religieuze samenleving: leven volgens religie en haar waarden + normen
2. Secularisatie: Scheiding kerk & staat, soms streng (Vb. Bepaalde taboe-symbolen)
3. Einde grote verhalen:
a. Ideologieën w gebroken
b. Postmoderne “levensbeschouwelijke bricolage”
c. Zorgde ook vo zingevingscrisis → zoekend & lopen verloren
1.4 Ethiek
Zie volgende hoofdstukken
1.5 Het denken van E. levinas
Visies:
- Het gelaat vd ander doorbreekte mijn wereldje ~ om aan anonimiteit te ontsnappen
- Heteronomie: Dit gelaat geeft zin aan mijn leven dat niet door mezelf is opgebouwd
- Als de ander binnendringt in mijn wereld, dan gebeurt dat nog door mijn initiatief,
noch door het initiatief van een ander
- Vh gelaat vd ander gaat een appèl uit dat ons direct raakt & we niet kunnen negeren.
Een ethische eis die voorkomt uit de ontmoeting
- De ander is kwetsbaar, er is een risico dat ik de ander reduceer tt iets wat hij niet is,
maar als ik, maar als ik geraakt ben door zijn gelaat doe ik dat niet en zie ik dat de
ander meer is dan zijn ‘gezicht’.
- Als ik geconfronteerd word met het gelaat van de ander en ik ben geraakt, dan wordt
ik geroepen tot verantwoordelijkheid. Deze verantwoordelijkheid kan ook uitbreiden
naar de derde. Verantwoordelijkheid is soms ook begrensd.
Voorbeeld: Hoe kan je in je latere beroepspraktijk geraakt worden door het gelaat van de
ander?
- Schoonheid
- Lijden
- Moed
- Liefde
- Kwetsbaarheid
- Wonder
- Kracht
- Onverwachte
5
, 1.6 BESLUIT
Filosofie: Probeert een antwoord te formuleren op verschillende vragen & probeert
problemen te benoemen en te bevragen, maar lost problemen niet op
Ethiek: Probeert een goede aanpak te vinden voor problemen, maar soms is het probleem
groter dan de aanpak. Indien men moet handelen, moet men een “way to-go” zoeken. De
ethiek is oplossingsgericht
Levensbeschouwing: Verschillende brillen om een probleem te benaderen. Id
postmoderniteit, met een grote diversiteit aan levensbeschouwingen, zijn er veel standpunten
waarmee rekening gehouden moeten worden. Men raakt snel het noorden kwijt. Omgaan m
problemen lijkt moeilijker dan ooit tevoren
Levinas: Ontvankelijk moeten zijn m problemen. Je moet je willen laten raken. Men kan het
appèl vh gelaat vd ander niet negeren, en het probleem vraagt vo opname v
verantwoordelijkheid
6
, 2. Inleiding tot de ethiek (HC2)
2.1 Ethiek als discipline
Ethiek: de systematische reflectie over de moraal. “Wat is juist handelen in een bepaalde
situatie?”
• Ethische vragen: in ALLE domeinen in samenleving
• Moraal: geheel van zeden en gewoonten met betrekking tt wat goed is (waarden) en
wat moet (normen)
• Menswetenschap:
o Gaat niet zomaar over een eigen mening dat gebouwd kan w op los zand →
Objectiviteit & feiten
o Eigen methodes, denkkaders & theorieën om te reflecteren
o Gebruik v andere disciplines
o Vraagt scholing & training
Subdisciplines in de ethiek:
• Relationele en seksuele ethiek (Vb. Adoptie, anoniem donorschap)
• Bio-ethiek (Vb. Proefdiergebruik, IVF)
• Milieu-ethiek (Vb. Emmisierechten, genetische modificatie)
• Bedrijfsethiek (Vb. Ethisch leiderschap, ethisch bankieren)
• Sociale ethiek (Vb. Internationele betrekkingen, migratie)
2.2 Ethisch reflecteren en redeneren, de basis
2.2.1 Waarover gaat ethiek?
Ethiek gaat over: Ethiek gaat niet over
1. “Wat er toe doet” voor mensen. - Superieure opinies
- Vaak gevoelig - Dogma
- Iedereen is op zoek naar zin - Smaak
- Intuïtie
2. Dingen die we gerealiseerd willen - Verontwaardiging
zien, omdat deze belangrijk zijn - Het geweten
3. Morele verontwaardiging is - Wat erge gevolgen heeft
beginpunt - Wat de meerderheid vindt
- Een gedeelde visie
2.2.2 Klassieke ethische vragen
- Mag iets? Mag alles wat kan?
- Hoever mogen we gaan met…?
- Is het goed om te…?
- Verantwoordt het doel de middelen?
- Wie is verantwoordelijk voor…?
2.2.3 Ethiek: Life as it should be?
Basisvraag
1. Wat is goed / juist handelen
2. Wat kunnen / mogen / moeten we doen?
Spanning
1. Hoe wij (samen)leven en hoe wij kunnen (samen)leven
7
, 2. hoe wij (samen)leven en hoe wij willen (samen)leven
3. het ‘menselijke’ en het ‘wenselijke’
Hoe een ethisch probleem aanpakken?
1. Wat is het ethisch probleem? → Dilemma’s, keuzesituaties, …
2. Haal waarden & normen uit een bepaald probleem. Indien niet, “Is er dan wel een
ethisch probleem?”
Waarden: iets wat een persoon of samenleving nastrevenswaardig vindt. Een waarde geeft
aan wat men wenselijk vindt, zoals bijvoorbeeld goed gedrag (VRAAG 1: Wat vinden we
belangrijk)
Vb. Eerlijkheid, geloof, trouw
Normen: Maken waarden concreet en geven aan wat normaal is. (VRAAG 2: Wanneer
worden waarden (niet) gerealiseerd?)
Vb. “Waarde: Trouw → Norm: Als je verkering hebt, ben je alleen met diegene intiem"
Regels: Principes die afgedwongen kunnen worden (+ sancties) (VRAAG 3: Welke vrijheid
hebben individuen?)
Waardenconflict: Conflict tussen verschillende waarden
- Niet noodzakelijk tss goed & kwaad. Ook goed & goed, of kwaad & kwaad.
Vb. Euthanasie: Arts kan adhv recht beslissen wel of niet euthanaseren. Maar deze wil niet
doden, maar ook de mens niet nodeloos laten lijden. Je kan beide zaken niet samen realiseren
!!!!!! Uw probleem blijft altijd groter dan de aanpak !!! → Je moet kiezen, maar het
probleem zal altijd blijven bestaan
Ethisch dilemma: Keuze-situatie waar geen antwoord op lijkt te zijn omdat twee of meer
waarden in conflict komen en we die waarden beiden willen realiseren
• Doet tijd stilstaan om reflectie toe te laten
• Afweging tss keuze-opties & bijhorende waarden
• Gebonden ad situatie → Niet altijd evenveel tijd om stil te staan
• Je kan niet niet kiezen
• Nood aan instrumenten om de situatie goed te kunnen overdenken en keuze te
verantwoorden
Vb.
- Wagen herstellen: Zowel zo snel mogelijk, zo goedkoop mogelijk & kwaliteitsvol →
moeilijk om 3 waarden samen te realiseren → °Dilemma, maar geen ethisch
probleem.
- Video fietser onder vrachtwagen → WEL ETHISCH DILEMMA
8
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur xanneserre. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €4,29. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
53068 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans