H16: DE EUROPESE OVERHEERSING VAN DE WERELD
1871-1914
Gaat over hoe Europese mogendheden in de 19 E eeuw grote delen van de wereld onder hun
militaire geopolitieke controle brengen.
1. Europees imperialisme
2. Ontbinding van het Ottomaanse Rijk
3. De verdeling van Afrika (1885-1900)
4. Imperialisme in Azië
5. China
6. Russisch-Japanse oorlog (1904-1905)
1. EUROPEES IMPERIALISME
Geen nieuw fenomeen: ontdekking en integratie van de ‘Nieuwe Wereld’.
Dat is de uitzondering. Voor het overige hadden die Europees zeevarende mogendheden (je
moet op zee kunnen varen op steunpunten te vestigen in Afrika en Azië).
Kaart: De wereld met Europese overzeese bezittingen, 1763. Delen van Noord-Amerika en
Latijns Amerika zijn gekoloniseerd door Spanjaarden, Portugezen, Britten en Fransen.
Behalve Zuid-Amerika zullen die kolonies zich beperken tot handelsposten aan de kusten of
in de oceanen.
Uitzondering GB in India die begint met territoriale verovering en Nederland dat Nederlands
Indië ook territoriaal verovert.
Afrika en Zuid-Azië kennen nog geen Europese aanwezigheid (uitzondering GB: al van in het
begin van de 19e eeuw).
Dan krijg je de Industriële Revolutie die dan in de decennia nadien begint brengt daar geen
fundamentele verandering in, omdat die essentiële grondstoffen voor 1 eIR (ijzererts,
steenkool) in Europa kunnen gevonden worden, er is dus geen exploitatie nodig.
GB is ook de enige echte scheepvaart mogendheid en voelt geen behoefte tot territoriale
kolonisering omdat ze als grootste zeevarende handelsnatie min of meer de zeeën
controleert en veruit het belangrijkste aandeel heeft in die steunpunten die je nodig hebt
om die wereldwijde handel te realiseren.
GB was ook voorstander van een vrijhandel systeem (was een belangrijk binnenlands punt,
wanneer kantelt het politiek economische systeem richting vrijhandel? De Corn Laws zaten
dit in de weg uitleg zie andere les).
Er is zeer weinig koloniale concurrentie:
⁕ GB die leidende mogendheid is en vrijhandel ziet als groot leidmotief. Verhindert
proberen opleggen van protectie van de eigen economie en eventueel via eigen
kolonies ook voorraden en handelsstromen aan te leggen.
Dat gaat veranderen in de periode waarover dit hoofdstuk gaat. Waarin zich een nieuw
imperialisme gaat ontwikkelen. Het ging niet meer om het opzetten van handelsstromen
maar echt over de exploitatie van de hinterlanden (niet alleen strategische plekken aan de
1
, Hoofdstuk 16
kust of op eilanden verwerven) en dit in bezit te nemen en een infrastructuur gaan
inplanten die gericht was op het ontginnen van bodemschatten en op de exploitatie van het
land zelf via landbouw. Dit gaat dus ook gepaard met politiek militaire controle.
De Westerse mogendheden zullen nu structuren gaan uitbouwen in Afrika en Azië om het
land te controleren en te exploiteren. Soms worden daarbij lokale heersers gehandhaafd op
voorwaarde dat die bereid zijn die Westerse exploitatie mee te ondersteunen. Dit vooral van
toepassing in Azië.
IR deed de productiecapaciteiten van de naties toenemen, Westerse mogendheden
overklassen iedereen. Die zijn superieur en verwerven een militair overwicht. Niemand nog
opgewassen tegen het Westen:
BV
⁕ Japan, VS wil daar handel drijven, Japan wil niet maar VS stuurt oorlogsvloot.
⁕ Opiumoorlog: GB dwingt China om handel te drijven. Nog een 2e ook.
Grote rijken kunnen die Westerse dominantie niet meer negeren
Proces dat parallel verloopt met het in verval geraken van de traditionele rijken in Azië en
het Ottomaanse Rijk: de lokale heersers zullen de controle verliezen. Het Westen is deels
oorzaak en gebruiken die verbrokkeling en crisis om hun positie verder te verstevigen.
Ander aspect dat een belangrijke rol heeft gespeeld in dat nieuwe imperialisme is dat er een
idee ontstond bij de Westelijke mogendheden dat het noodzakelijk was om koloniale
gebieden effectief te gaan veroveren en bezetten in functie van de behoefte die
samenhingen met de economische ontwikkelingen (= 2 e IR). Revolutie die een aantal nieuwe
technieken lanceert en die nieuwe grondstoffen noodzakelijk maken en veel van die
producten komen uit de kolonies.
BV Rubber: Congo, tin, koper, zink, olie
+ prille verspreiding van ‘welstand’. Aan het einde van de 19 e eeuw waren de materiële
omstandigheden van een arbeider in de industrie niet meer te vergelijken met 1 eIR mede
door de sociale strijd, opkomende arbeidersbewegingen meer salaris koloniale producten
komen in het bereik van grotere groepen mensen wat ervoor zorgt dat de behoefte stijgt.
Invloed Industriële Revolutie
• Verandering machtsverhoudingen
– Kloof rijke westerse wereld en de rest
• Versterking wapenindustrie en militair overwicht
• Opkomst nationalisme
Versterking idee westerse superioriteit
• Vanaf 1870:
vraag naar grondstoffen en agrarische producten
competitie tussen Westerse industriële naties voor nieuwe afzetmarkten: competitie
zorgt voor dalende prijzen door keuze leveranciers zorgt voor competitie om de beste prijzen
aan te bieden. Zorgt ook voor verlagen van inkomens.
DAARDOOR nood aan nieuwe afzetmarkten, dit geldt vooral voor de zware industrie. En op
het moment dat politieke overheden beslissen om grote territoria onder controle te brengen
2
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur fleurdeturck. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €2,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
