PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE
Hoorcollege 1: Kennismaking met het olod
1.1 Waarom is persoonlijkheidspsychologie nuttig?
Beschrijven hoe iemand in elkaar zit
Verklaren waarom iemand zich op een bepaalde, soms irrationele manier gedraagt
Cruciaal in de begeleiding van iemand!
Vertaling naar andere vakgebieden, zoals arbeids- en organisatiepsychologie, sociale psychologie...: in kaart
brengen van persoonlijkheid
Casus uit de praktijk
o Jongeman met cocaïne- en internetverslaving die, ondanks verschillende therapieën, blijft hervallen.
Bepaalde persoonlijkheden die makkelijker vatbaar zijn voor verslavingen, impulsief,
volharding
1.2 persoonlijkheidspsychologie als wetenschap
De persoonlijkheidspsychologie is de tak van de psychologie die zich bezighoudt met het bestuderen van
persoonlijkheid, individuele verschillen.
Analyse van persoonlijkheid op 3 verschillende niveaus (Kluckhohn & Murray)
o Elk mens is zoals alle anderen
Human nature
Gemeenschappelijkheden
Volgen allemaal dezelfde weg in het opgroeien, hersengebieden, worden ontwikkeld in het
interafhankelijkheid, cultuur
o Elk mens is zoals sommige anderen
Individuele verschillen: introvert vs extravert
Verschillen tussen groepen
o Elk mens is als geen ander
Uniciteit
Persoonlijkheid kan:
o Nomothetisch onderzocht worden
Het vergelijken van groepen van persoonlijkheidstrekken
o Ideografisch onderzocht worden
Hoe 1 proefpersoon doorheen de tijd evolueert en hoe de persoonlijkheid veranderd of niet
1.3 Wat is persoonlijkheid?
Persoonlijkheid heeft betrekking op de kenmerkende individuele verschillen tussen mensen in de
manier waarop ze denken, zich voelen en zich gedragen. Deze individuele verschillen zijn vrij stabiel en
deels genetisch bepaald en openbaren zich in verschillende situaties.
1
,Hoorcollege 2: Persoonlijkheid, een introductie
Inleiding
Begrippen vorige les
o Elk mens is zoals alle anderen
o Elk mens is zoals sommige anderen
o Elk mens is als geen ander
o Nomothetisch onderzoek
o Idiografisch onderzoek
1 Wat is persoonlijkheid
Persoonlijkheid heeft betrekking op de kenmerkende individuele verschillen tussen mensen in de
manier waarop ze denken, zich voelen en zich gedragen. Deze individuele verschillen zijn vrij stabiel en
deels genetisch bepaald en openbaren zich in verschillende situaties.
1.1 Kenmerkende individuele verschillen
Kenmerken (individuele verschillen) = trekken (traits)
o Algemene kenmerken die ieder individu in een bepaalde mate
heeft (extraversie) en die nauwelijks varieren in tijd
Average tendencies = gemiddelde gedragsneiging, kan van worden
afgeweken, is situationeel
Trekpsychologie = hoe individuele verschillen (traits), gedrag kunnen
beschrijven/bepalen
o Beschrijvende functie
Begrijpelijk schets maken van zijn
persoonlijkheid/trekken
o Verklarende functie
Ligt de verklaring bij zijn gedrag of bij de omgeving?
• Toerekeningsvatbaar of niet?
o Voorspellende functie
Zal die persoon dat gedrag van uit zijn persoonlijkheid nog stellen?
Persoonlijkheid = karakter + temperament
1.1.1 karakter
Charasso (Grieks) = graveren, insnijden
= kenmerkende of typerende aan een persoon
Stereotypen
o "Hij is een strever."
Twee uitgangspunten:
o Karaktertrekken als eigenschappen = causaal
o Karaktertrekken als samenvattingen = niet causaal
1.1.2 temperament
Ontstaan: Vloeistoffen in het lichaam
Een teveel aan Naam temperament Psychologische beschrijving
Bloed Sanguinisch Vrolijke, vriendelijk en grappig
Slijm Flegmatisch Traag, loom en lui
Gal Cholerisch Onstuimig, grootmoedig en onverschrokken
2
, Zwarte gal Melancholisch Somber, zwijgzaam en vasthoudend
Vandaag: basale persoonlijkheidseigenschappen, in de kindertijd al merkbaar, erfelijk
Vroeg observeerbaar
Experiment meten van temperament
Mary Rothbart (1981)
o Stabiele eigenschappen: vroeg aanwezig
o Stabiliteit groeit met leeftijd
o Stabiliteit van temperament is hoger over korte intervallen
1.2 Denken, voelen, doen
Cognitieve processen van informatieverwerking
Beslissingsre
Input gels (Als- Output
Dan)
Anders reageren op situatie (input) op basis van de persoonlijkheid.
o Verschillende cognitieve processen
1.3 Stabiliteit van persoonlijkheid
Is persoonlijkheid stabiel of veranderlijk?
• Persoonlijkheid is relatief stabiel, kan in heel kleine vormen veranderen
Relatieve stabiliteit = we kunnen stellen dat het stabiel is, maar het kan afhangen van situatie tot situatie en
hoe we de persoonlijkheid meten
Wat betekent dit dan?
Persoonlijkheid = relatief stabiel
Stabiliteit neemt toe met leeftijd
Piek van stabiliteit: 50-60 jaar
1.3.1 Rangordestabiliteit
Relatieve positie van een individu in een groep doorheen een bepaalde tijd, op bv de big 5
Ideografisch
1.3.2 Mean level-stabiliteit
Stabiliteit van groepen personen doorheen een tijdsspanne hetzelfde blijven
Nomotetisch
1.4 Erfelijkheid van persoonlijkheid
Wat is erfelijkheid?
o Hoe de genen overeenkomen
o Word veel uitgedrukt in percentages 40-60%
Vloeit ook door van stabiliteit
Hetgeen dat niet wordt bepaald door erfelijkheid wordt bepaald door de omgeving
o Persoonlijkheid wordt het minst bepaald door de gedeelde omgeving en het meest uit de niet-
gedeelde omgeving
Voorbeeld vragen
Leg in je eigen woorden uit wat we onder persoonlijkheid verstaan.
o Verschillende aspecten weergeven!
3
, Hoorcollege 3: Klassieke modellen van de persoonlijkheid
3.1 Inleiding
Begrippen vorige les
o Kenmerkende individuele verschillen
Traits (persoonlijke verschillen) - beschrijvend, verklarend, voorspellend
Karakter – temperament
Denken – voelen – doen
Relatieve stabiliteit – rangorde, mean-level
Erfelijkheid
Begin 20e eeuw
o Persoonlijkheid = de eenheid van denken, voelen en handelen die een menselijk organisme tot een
persoon maakt en nauwelijks over tijd of situatie variëren; extraversie, neurotisisme
Vier grote denkers met elk een eigen theorie, vormgegeven door hun eigen ervaringen en wetenschappelijke
experimenten
3.2 Sigmund Freud en de psychoanalyse
1856 – 1939
Lichamelijke aandoeningen komen voor en kunnen dat medisch niet verklaren -> ontstaan
Eerste psychologisch verklaringsmodel
Vloeit voort uit ontbreken medische verklaringen
Lapsus (een onbewuste verspreking dat we doen, het onbewuste dat in het bewuste komt)
Bewust – onbewust, Geen eigenbaas in het huishouden, maar wie dan wel?
3.2.1 Hysterie
Onderwerpen in het thema hysterie
o Tics
o On-overgevoeligheid
o Spastische aanvallen
o Vreemde houdingen
Artsen gingen uit van 2 aan namens
o Niks aan de hand OF het is echt maar de medische kennis is ontoereikend
Van die twee aannames startte Freud met zijn praattherapie
Nu niet meer hysterie psychosomatische stoornis
3.2.2 Psyché in drievoud
Anna O. Niet meer in staat om te drinken
Freud ging er met de psychoanalyse en praattherapie de oorzaak zoeken
o Bleek een trauma te zijn wanneer Anna O. een vieze hond uit een glas water heeft zien drinken
Door het trauma bespreekbaar te stellen en er over te praten, kon ze terug drinken
Keuzevrijheid kan positief of negatief beïnvloed worden door psychische factoren
Drie coördinaten van psychoanalyse:
o Symbolische aspect
Symboliek, wat er voor wat in de plaats komt, het vervangen door een symbool
Het niet kunnen drinken van Anna, dat de plaats inneemt van haar walging en
antipathie
Psyche van de mens is dynamisch en vind onbewust plaats
o Topische aspect
De onderliggende structuren van de dynamiek. Hetgeen dat ervoor zorgt dat er een
symboliek ontstaat voor een bepaald trauma
o Economische aspect
Kwantitatieve kant van het psychisch gebeuren. Hoe bewegelijk zijn de symptomen?
4
