EXAMEN = Om over het goede en kwade te
spreken gebruiken we bijvoegelijke en zelfstandige
naamwoorden met een afkomst, leg uit
ETHIEK
ETHIEK: EERSTE ORIËNTATIE
Goede Vs kwade word besproken adhv adjectieven en zelfstandige naamwoorden, afkomstig uit 3 wortels
1. Germaanse wortels = zeden,zedelijk,zedelijkheid
2. Latijnse wortels = moreel, moraal, moraliteit
3. Griekte wortels = ethos, ethisch, ethiek
Adjectieven
Zedelijk, moreel, ethisch = worden in de praktijk door elkaar gebruikt en betekenen in grote lijnen hetzelfde
• Verwijst naar de kwalificatie v/d handeling die iemand stelt
Kwalificatie van de handeling is goed = zedelijk,moreel,ethisch
Kwalificatie van de handeling is slecht = onzedelijk,immoreel,onethisch
Zelfstandige naamwoorden
Zeden, moraal, ethos
• Hebben een beschrijvende betekenis,beschrijving van de heersende zeden en gebruiken
Zedelijkheid, moraliteit, ethiek
• Hebben een evaluatieve en normatieve betekenis,ze houden een kwalificatie tot zich en zijn niet louter
beschrijvend
WAT IS ETHIEK?
Ethiek is de discipline die kritisch reflecteerd over moraal en moraliteit, het is een praktische filosofie die handelt
over wat goed en kwaad is.
Het is de discipline van de wijsbegeerte die zich verwonderd over het onderscheid tussen zijn en moeten zijn
ETHIEK ALS PRAKTISCHE WIJSBEGEERTE
We voelen vaak intuïtief aan of een handeling als moreel of immoreel kwalificeerd (voornamelijke bij handelingen
die buiten het normale valt) De morele verwondering of verontwaardiging is vaak spontaan.
Ethiek is de discipline bij uitstek waarin de nood aan reflexiviteit en rationele afweging tov het moraal tot uiting
komt
Het is een praktische wijsbegeerte die (onze omgang met) de werkelijkheid wil verbeteren. Ze onderzoekt kritisch
hoe de werkelijkheid zou moeten zijn in tegenstelling tot het onderzoek naar hoe de werkelijkheid is (theoretische
filosofie)
De ethiek bestudeerd de mens niet zoals ze is maar zoals ze zou moeten zijn
EXAMEN= Geef de verder onderverdeling van ethiek
ETHIEK OPGEDEELD en leg uit
Descriptieve ethiek of moraal wetenschappen = beschrijft wat mensen denken te moeten doen en onderzoekt
wetenschappelijke de reden van een gegeven en beschreven, in de zoektocht naar de verklaring word er een link
gelegd met andere ideeën. In principe beschrijven deze ethiek enkel en geeft geen evaluatie van de beschreven
morele systemen.
Normatieve ethiek of moraalfilosofie = gaat op zoek naar legitimering van de morele normen, biedt een redelijk
antwoord op de vraag waarom je bv niet mag liegen (kan verder opgedeeld worden)
• Algemene (normatieve) ethiek = zoekte fundamentele grondslagen voor het menselijk handelen
, • Bijzondere (normatieve) ethiek = algemene principes in verband te brengen met bijzondere situaties zoals
Bv: medische ethiek
• Meta-ethiek = Analyseert de taal van normatieve ethiek vb. term deugd, goed,…
EXAMEN = wat speelt zich af binnen het morele
domein,word een hond hierbij inbegrepen?
MENSELIJKE HANDELINGEN EN HET MORELE DOMEIN
Het morele domein bevind zich binnen het domein van handelen. In de normatieve ethiek word er een redelijk
antwoord geboden op wat het goede is om te doen en hoe we dit kunnen bepalen. Het onderzoekt speelt zich af
binnen het menselijk praktische domein. De natuur die ons omringd (dieren) word beschouwd als een amorele
werkelijkheid maw de natuur en de dieren kunnen noch goed noch kwaad doen.
Bv: puppy die uit verveling en verlatingsangst dingen vernield wanneer die alleen thuis is handeld noch goed noch
kwaad. Ze handelen vanuit driften en instincten, binnen het domein van dierlijk handelen is ethiek geen keuze. Alles
word bepaald door driften en instincten er is dus geen vrije keuze tot het stellen van een andere handeling
• Autonoom = ben je als je je van je dierlijke driften kan ontdoen
• Kan je dit niet en laat je je meeslepen door dierlijke driften = heteronoom
Dat het morele/immorele zich binnen het domein van de menselijke handelingen bevindt wil niet zeggen dat alle
menselijke handelingen een morele dimensie hebben. Er zijn meerdere handelingen die zich in de amoraliteit
bevinden (domein waar im/morele niet van toepassing zijn)
Bv: Veters knopen
MAAR hoewel de handeling een amoreel karakter heeft kunnen ze in een andere context wel een moreel karakter
krijgen
Bv: de veters van je buur aan elkaar knopen zodat die valt
Enkele begrippen
• Moreel= het goede
• Immoreel= het kwade
• Amoreel= niets met ethiek te maken
Om onderscheid te kunnen maken tussen (im)moreel en amoreel zijn er 3 criteria
EXAMEN = Wat zijn de criteria om te spreken van
een im/morele handeling?
3 criteria
Als het antwoord ja is op alle criteria kan je spreken van een morele of imorele handeling anders is deze amoreel
1. Verantwoordelijkheid = kenmerkend voor morele handelingen is dat we ons altijd in persoonlijk zin
verantwoordelijk voor weten, dit tegenover een mechanistische handeling of een geconditioneerde
handeling (oorzaak/gevolg)
Bv: we hebben honger
• moeten eten om te overleven= amoreel omdat het een mechanistische handeling is (oorzaak-gevolg)
• ik kies wat ik eet kan ofwel immoreel of moreel zijn, afhankelijk hoe je het bekijkt
ik eet vlees is voor mij perfect oké maar voor een veganist niet
Ik eet mensen is voor kannibalen oké maar niet voor mij
Ik eet varkensvlees, ik eet vis,…. (cultureel bepalend)
2. Onvoorwaardelijkheid = De handeling moet niet aan voorwaarden of context gebonden zijn (absoluut
waardeoordeel Vs. Een relatief oordeel)
Soms is er enkel een probleem binnen de voorwaarde (context) maar sommige zaken zijn problematisch
binnen alle voorwaarden (contexten) zoals liegen
Moreel is niet gekoppeld aan specifieke voorwaarden!
, Bv: Slecht studeren is pas problematisch als je wil gaan studeren, als je wil werken met je handen is slecht
studeren geen probleem
3. Totaliteit = aan moreel kan je nooit volledig onttrekken, het heeft een omvattende dimensie het zit omvat in
het gehele leven. Je bent je er niet heel de tijd van bewust maar in bepaalde omstandigheden is het
noodzakelijk om reflexieve momenten in te bouwen
EXAMEN = Waarom komt iedereen volgens het
gedachtenexperiment tot een ander antwoord?
ETHISCHE DENKKADERS IN DE VERPLEEGKUNDE
Gedachtenexperiment = trolley dilemma --> hieruit blijkt dat er verschillende manieren zijn om handelingen moreel
te beoordelen
1. Wissel je het spoor en rijd je over 1 persoon of rijd je erover 5? = de meeste maken de keuzen om 1
mensenleven op te offeren en er 5 te sparen.
In optie 2 verlaten veel deze consequentialistische redenering
2. Gooi je 1 persoon van de brug om 5 mensenlevens te sparen? = de meeste geven aan dat je sommige dingen
gewoon niet los van consequenties kan zien,je gooit niemand over een brug
= Ze maken hier onderscheid tussen consequentialistische denkkader en plichtsethische denkkader
Het lijkt erop dat als je iemand van de brug duwt om 5 levens te reden als immoreel wordt beschouwt (plichtsethiek)
terwijl iemand die besluit een persoon op te offeren dit voor hem moreel is, deze gebruikt gewoon een ander
denkkader (consequentialisme)
• De keuze in denkkader die je neemt is afhankelijk van de persoon en afhankelijk van de situatie maw binnen
de ethiek zijn er meerdere mogelijke ware antwoorden
• Morele verontwaarding word dan ook veroorzaakt door het feit dat verschillende mensen,verschillende
ethische denkkaders gebruiken
Toepassing op verpleegkunde
Het feit dat er meerdere mogelijke naast elkaar staan, duidt op een zeer groot respect voor diversiteit. Dit respect is
voor verpleegkundige onontbeerlijk gezien je met diverse mensen in contact komt. Dit respect voor diversiteit word
in de vpk verder op de spits gedreven in de ethische beslissing die er genomen dienen te worden.
Luister dan ook met respect naar andere mensen hun mening, niet om hun moreel standpunt te proberen
beïnvloeden of jouw standpunt te veranderen, maar om taal te kunnen geven aan elkeens morele belevingen.
Probeer na te gaan uit welk ethisch denkkader jij in een specifieke situatie nadenkt en ga dit ook na voor jouw
gesprekspartner. Op deze manier kan je als verpleegkundige samen met jouw collega’s beteknis geven aan morele
beslissingen.
EXAMEN = geef een thematische EXAMEN = wat is normatieve ethiek?
onderverdeling op basis van de
deelaspecten van de menselijke
THEMATISCHE ONDERVERDELING handeling
De algemene normatieve ethiek probeert de basisprinicpes van de moraal op rationele gronden te formuleren en de
samenhang tussen morele waarden,regels en principes te verantwoorden in een omvattende theorie. Deze
fundamentele moraalfilosofie poogt ook aan te geven hoe deze theorievorming het domein van moraal
structureert,inzichtelijk maakt en van toepassing doet zijn op het handelen van de mens is het algemeen
De thematische onderverdeling is gebaseerd op basis van deelaspecten van menselijke handelingen
= de gevolgen die een handeling heeft, de handeling opzich, en de intrinsieke kwaliteit van de actor die de handeling
stelt
