r Algemene rechtsleer
Wat is recht?
Juristen zoeken nog steeds naar de definitie van recht.
Immanuel Kant zij dit – 2de helft 18de eeuw (Duitser)
De definitie uit Basisbegrippen is niet perfect!
“een geheel van gedragsregelen en ermee samenhangende institutionele voorschriften,
uitgevaardigd en gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag, met het oog op
een doeltreffende, rechtszekere en rechtvaardige ordening van de maatschappij.”
In sommige vakgebieden heb je geen behoefte aan een definitie, denk maar
aan chemie.
In het recht heb je wel een behoefte aan een definitie.
- Een rechten bv moet ‘het recht’ toepassen, interpreteren en ontwikkelen
- Onderzoekers kunnen ‘het recht’ onderzoeken, maar als ze niet definiëren
wat recht is, kan je verschillende resultaten riskeren, dus misverstanden.
De verschillende vormen van recht ( bv gewoonterecht, religieus recht..) zijn verwant.
MAAR: de verschillende vormen van recht delen niet per se één specifiek
eigenschap. Dus recht heeft NIET één specifieke essentie!
Gevolg: zoektocht naar de specifieke eigenschap van recht is misschien gedoemd
om te mislukken.
Sommige onderzoekers zoals Brian Tamanaha zeggen ‘recht is eender wat mensen
door hun sociale praktijken identificeren en behandelen als recht’
DUS recht= ‘standpunt of maatschappijafhankelijk’
Afhankelijk van de wijze waarop men in een maatschappij naar recht kijkt of
iets als ‘recht’ geldt, hangt af van het ‘familielid’ dan men voor ogen heeft
Als u een uitspraak wil doen over recht, moet je een standpunt hebben!
Recht is een sociale constructie en heeft verschillende vormen, het heeft ook een
geschiedenis. We moeten niet focussen op de essentie van recht, wel op diverse
kenmerken die men ermee in verband brengt.
1
E.Y. Rechten UGent
,Fundamentele transformaties van mensenmaatschappijen
Mensen zijn sociale wezens: ons leven krijgt betekenis in relatie tot anderen
Er is een sociale ontwikkeling binnen een gemeenschap, dit is een gevolg van:
Materiële facetten (ecologische, technologische, economische..)
Ideële facetten (kennis, overtuigingen, waarden, concepten, gewoonten…)
Sociale instituten (bv gezin, sportclub, onderwijs..) en praktijken (bv
schaken, zitten met andere in de wachtkamer, dit heeft een andere betekenis
zoals als iemand die het laatst binnen komt, eerst binnen gaat..)
*sociale instituten= patronen van sociale orde die maatschappelijke behoeften lenigen – NIET examen
Niet elke samenleving is sociaal even complex
Hoe groter de gemeenschap, des te meer moet de organisatorische structuur
uitgewerkt zijn.
Elke gemeenschap neemt basisbehoeften van maatschappij voor haar rekening door
sociale instituten en hierbij heb je 2 vormen van specialisatie!
1) Horizontale specialisatie (planning, inrichting, uitvoering) = verdeeld over
zelfde niveau dus hierbij zijn de taken gelijk verdeeld
2) Verticale specialisatie (planning, inrichting , uitvoering) = verdeeld over
hiërarchische niveaus dus hierbij zijn de taken NIET gelijk verdeeld
Betekenis en functie van ‘recht’ is niet altijd en overal hetzelfde, hangt af van
organisationele structuur van gemeenschap EN ‘recht’ is iets anders en vervult in
weinig complexe gemeenschappen andere functies dan in complexere
4 soorten gemeenschappen:
1) samenlevingen van jager-voedselverzamelaars
2) chiefdoms
3) rijken
4) moderne staten
2
E.Y. Rechten UGent
,Samenleving van jager-voedselverzamelaars
vandaag de dag bestaan ze nog steeds!
Wanneer? Vanaf ontstaan mensheid tot intrede landbouwsamenleving (+-
12000v.Chr)
Kenmerken:
Clans van +-25 mensen (familiebanden)
Clans maken deel uit van groter netwerk
Grotendeels egalitair (geen hiërarchie → leiderschap? Enkel op beslissende
momenten)
Basis voor leiderschap: persoonlijke kwaliteiten ( leiderschap is NIET
GEERFD maar wel persoonlijke kenmerken, bv dat hij kan overtuigen)
Goederendeling en wederkerigheid: erg gebruikelijk
In deze samenleving zijn er regels en gebruiken over persoonlijke letsel,
huwelijksbeperkingen..
- Bv regels over diefstal, overspel..
In deze samenleving zijn er regels en gebruiken over bezit en gebruik van goederen
- Oogst (en wild)
- Menselijke arbeid
- Heilige kennis
- Land en waterbronnen
- Vaak collectieve aanspraken; individuele aanspraken? Ook mogelijk, maar
dan op één specifiek iets bv. waterput
- Heilige plekken? Niet voor iedereen toegankelijk
- Andere clans? Afspraken (in principe wederkerig)
- Roerende goederen (gereedschap, wapens, kookgerei, vergaard voedsel…)
- Individuele aanspraken (weerspiegelt investering voor
verwerving/vervaardiging)
- Daardoor: basis om roerende goederen te kunnen schenken en uitwisselen
(ook tussen clans)
→ In SJVV: kosteloze hulpverlening; in andere samenlevingen: contractenrecht
DUS vroeger had men ook een soort van recht in deze samenlevingen, maar anders
georganiseerd dan onze maatschappij waarin we leven.
2 SOORTEN CLANS
3
E.Y. Rechten UGent
, Onmiddellijke wederkerige clans ( niet zo veel investeren voor lange termijn)
- Goederen en voedsel? Onmiddellijk verbruikt
- Gereedschappen? Weinig tijd en dergelijke in geïnvesteerd
- Langdurige engagementen? Amper zeer flexibel
Uitgesteld wederkerig clans ( wel investeren voor lange termijn)
- Goederen en voedsel? Bewaring en onder
- Gereedschappen? Arbeidsintensieve artefacten (boten, netten,
bijenkorven) – leveren pas op langere termijn iets op
- Langdurige engagementen? Zeker
Essentieel, anders geen bereidheid van leden om bv boten te
vaardigen
Gevolg: meer en uitgebreidere individuele aanspraken op goederen
Chiefdoms (denk maar aan Nieuw-Zeeland)
Ze zijn sedentair, dus meer rollen en zo bv een chief ( baas ) !! ERFELIJK!
Wanneer? Vanaf 5000 v.Chr
Kenmerken:
Groepen van 100’ en tot 10.000’en
Sedentair (niet nomadisch)
Erfelijke sociale stratificatie en meer ongelijkheid (denk maar aan de rollen)
- Duidelijk onderscheiden rollen in Chiefdoms
Erfelijke leider en eliteklasse vs. Krijgers, ambachtslieden, gewone
mensen
Chef? Aanzien als goddelijke persoon ( meer mana – uitz. kracht of
vaardigheid – in Polynesië)
Uiting in taken en goederenverdeling
- Waarom? Onduidelijk
Functioneel: ‘noodzakelijk voor coördinatie’
Conflict: ‘winnaars competitie m.b.t. status, rijkdom en macht’
*vandaag nog bestaan de chiefdoms, denk maar aan Cook eiland!
Bv Makae Karika Ariki ( zittend ) en elites van ‘Makae Karika’ (2de helft 19de eeuw)
Regels en gebruiken over persoonlijke letsel, huwelijksbeperking: zie SJVV
4
E.Y. Rechten UGent
