mEthische en rechtsfilosofische
stromingen
Hoofdstuk 1: de klassieke rechtvaardigingstoets
belangrijk! Voor examen en betoog op examen
Onderscheid tussen gerelateerde en ongerelateerde normatieve problemen:
Gerelateerde problemen: sociale rollen en natuurlijke determinanten (aftand,
plaats, tijd..) zijn bepalend voor de oplossing van probleem
Ongerelateerde normatieve problemen: sociale rollen en natuurlijke
determinanten zijn irrelevant. Probleem heeft betrekking op alle mensen.
Je moet beroep op geloof, emoties en feitelijke toestand vermijden!
(i) Geloof
Verwijzen naar geloof om normatieve problemen op te lossen leidt tot dilemma (Plato
had dit al gezegd)
(ii) Emoties
We gebruiken emoties in onze argumentatie, maar dit heeft beperkingen. Emoties
zijn niet altijd helder en geven geen duidelijk normatief antwoord.
(iii) Feitelijke toestand
Normatieve oplossingen mogen zich niet bezondigen aan naturalistische
drogredenen
Je moet jouw positie baseren op logische argumenten en wetenschappelijke feiten
Seks tussen broer en zus? 4 argumenten
1. Bescherming van gezin als een fundamentele sociale eenheid binnen de
samenleving
2. Bescherming van kwetsbare gezinsleden
3. Psychosociaal welzijn van potentiële nakomelingen en andere naaste
betrokken wordt bedreigd
4. Bezorgdheid over de gezondheid van de nakomelingen
Heb je de plicht om een kind in nood te helpen? 2 scenario’s
Kind in vijver
Je moet les geven en ziet een kind verdrinken, je gaat weg, juist? schuldig
verzuim art. 422 bis SW (morele plicht)
Kind in Afrika
Brief van Unicef om geld te geven, maar je doet het niet, juist? niet strafbaar
(geen plicht voor medemenselijkheid)
1
E.Y. Rechten UGent
,Jeremy Bentham: de morele calculus
je ziet de weerzin tegen geloof, emotie en traditie in zijn werken, hij bedacht
strafrecht waarbij regelovertreders lijfelijk gestraft werden.
Zijn beginsel: An introduction tot he principles of morals and legislation
Zijn beginsel is:
1) Hedonistisch
ze streeft het geluk van mensen na door plezier te vermeerderen en verdriet of
pijn te verminderen (ook rekening met dierenwelzijn)
2) Consequentialistisch
je moet alleen kijken naar de gevolgen van een daad, niet naar de achterliggende
bedoeling of intentie
3) Nominalistisch
dit houdt in dat er alleen individuele nutsbalansen bestaan
Volgens Immanuel Kant (morele plicht) moet je handelen volgens een regel waarvan
je mag aannemen dat elk mens met een rationele wil die aanvaardt of ernaar leeft.
Waardigheid en gelijkheid zijn belangrijk
KLASSIEKE RECHTVAARDIGINGSTOETS
3 stappen:
1) Schendingsfase (beginsel)
2) Overtreffase (hoger beginsel)
3) Uitzonderingsfase (moraliteit, noodzaak, proportionaliteit)
2 vragen hierbij: controverse-vraag(wat moet ik doen als burger? Of heb ik de
morele plicht om te vaccineren, je stelt de vraag uit de actor dat worstelt met iets) en
interventie-vraag (richt zich uit vanuit een bepaalde autoriteit, kan ik de burgers
plichten om te vaccineren? Dus in welke mate mag een overheid zich bemoeien met
de burgers)
Voorbeeld/casus: Moeder worden in gevangenis er is ene ruimte voor ongestoorde
bezoek en zo kunnen ze een kind verwikken daar binnen. Men vind dat het geen slechte
idee is dat men voor enkele jaren bij elkaar zijn. Vrouwen hebben dus ook een meer grotere
kamer (niet zo slecht dus) controversieel, want enkelen zeggen dat een vrouw dat recht
op geeft en andere vinden dat dit niet mag in de gevangenis.
Hierbij is er een controverse-vraag: mag ik zwanger worden in de gevangenis?
En een interventie-vraag? Mag je anticonceptie als voorwaarde stellen voor
‘ongestoord bezoek’?
we kijken hierbij naar de interventie-vraag
2
E.Y. Rechten UGent
,Schendingsfase
Maakt de controversiële handeling, regel, toestand of interventie een schending uit
van een principe of beginsel, of de hiervan afgeleide vrijheden, rechten of plichten
CONTRA: Casus: “Verplichte anticonceptie schendt de gelijkheid. Waarom zouden
gedetineerde vrouwen minder recht hebben op voorplanting en gezinsleven of dat
recht moeten opschorten?”
Procedure van de schendingsfase
vraagstelling: Is er een schending van een beginsel?
bewijslast: Bij partij die in schending gelooft de contra partij moet beginnen!!!!!
procedure: (1) formuleer het beginsel, (2) geef fundering beginsel, (3) ga na of er een
schending is van het beginsel
uitkomst: zo ja, ga naar overtreffase; zo neen, zoek nieuw moreel beginsel of STOP.
Mag je anticonceptie als voorwaarde stellen voor ongestoord bezoek?
Kandidaat geschonden beginsel:
Equivalentieleer (leven in de gevangenis moet lijken op leven buiten)
Waardigheid
Recht op privé-en gezinsleven
3
E.Y. Rechten UGent
, Seksuele integriteit
Bedenkelijk beginsel
“Behalve de problemen die voortvloeien uit het verblijf in gevangenis en de verwijdering van
kind en moeder, is er ook het volgende argument: wil men bewust een kind ter wereld
brengen dat later zal moeten leven met het idee een kind van een grote delinquent of
crimineel te zijn. “
probleem: ookal gaan ze weg van de gevangenis, gaat men nog steeds denken dat men
een crimineel is, dus nooit kinderen?
DISCUSSIEPUNT 1: BESTAAN ER ABSOLUTE BEGINSELEN ( een beginsel dat nooit
geschonden kan worden)? Dus zijn er beginselen die niet kunnen geschonden worden?
o Verbod op foltering, onmenselijke en vernederende handelingen (Art. 3 EVRM)
o Toestemmingsvereiste bij wilsbekwame patiënten (zelfbeschikking) …
DISCUSSIEPUNT 2: WAT HOUDT EEN BEGINSEL PRCIES IN? Kan ik het beginsel
beperken zodat er geen schending is?
Bv ouderlijk macht als voorwaardelijk recht, een kind heeft een ziekte en de artsen denken
dat ze de pijn moeten bestrijden maar de ouders zijn heel gelovig en vinden dat de baby pijn
moet lijden, de advocaat van de ouders verwijzen naar de ouderlijk macht maar ze vergeten
dat dit een voorwaardelijk recht is, dus je moet aan bepaalde voorwaarden doen om dit te
krijgen, dus je hebt het plicht als ouder om de lichamelijke integriteit te garanderen, zo niet,
dan ben je geen ouder
Overtreffase
De controversiële handeling, regel, toestand of interventie die een schending
uitmaakt van een principe of beginsel wordt gerechtvaardigd omwille van diens
conformiteit aan een hoger beginsel. Dit hoger conformerende beginsel heeft
voorrang op het lager geschonden beginsel.
PRO: Casus: “Het belang van het toekomstige kind heeft voorrang op het recht van
de gedetineerde moeder op voortplanting en een eigen gezin.”
Procedure van de overtreffase
vraagstelling: Wordt de schending overtroffen door een conformerend beginsel?
bewijslast: Bij partij die schending aanvaardt. PRO partij reageert
procedure: Idem als schendingfase, maar (1) ga na of er sprake is van conformiteit
met beginsel, en (2) ga na of er sprake is van overtreffen
uitkomst: zo neen, ga naar uitzonderingfase; zo ja, STOP.
Mag je anticonceptie als voorwaarde stellen voor ‘ongestoord bezoek’?
4
E.Y. Rechten UGent
