Nieuws en journalistiek
Les 1: Nieuwsgebruik, mediavertrouwen,
nieuwsgeletterdheid
Nieuwsgebruik
Trends in nieuwsgebruik
Nieuwsconsumptie is incidenteel ipv intentioneel geworden (bv tijdens het checken van je social media
nieuwsberichten zien), en gebeurt meer en meer via de smartphone (vooral papieren
nieuwsconsumptie gaat erop achteruit). Sociale media zijn meer en meer de toegangspoort tot
nieuwsberichten.
Ø Deze evolutie kan longitudinaal aangetoond worden. Deze verandering in nieuwsconsumptie
is destructief voor de nieuwsindustrie (= enorm snelle verandering). Verschuiving naar
smartphone en sociale media is slechts de laatste jaren volledig doorgeslagen en is dus zeer
recent
Ø Imec Digimeter: waarde: levert longitudinale data op à steeds hetzelfde panel dat jaar na jaar
wordt bevraagd à over de jaren heen zie je hoe jonge groepen hun mediaconsumptie
aanpassen. Digimeter gaat ook over ons digitaal mediagebruik.
o Jaarlijkse survey bij panel van 2754 Vlamingen (15+)
o Uitgevoerd door onderzoeksgroep Imec-MICT-UGent
o www.digimeter.be
Ø Digital newsreports
o Jaarlijkse survey in 40 landen wereldwijd
o Gecoördineerd door Reuters Institute for the Study of Journalism, University of Oxford
o www.digitalnewsreport.org
Digimeter 2019:
- 88% consumeert dagelijks nieuws
o vaak meerdere keren per dag à Alomtegenwoordigheid van het nieuws!
- Nieuwsgebruik is cross-mediaal
o er zijn heel veel kanalen via welke je het nieuws kan consumeren. Alle bronnen
worden ook effectief gebruikt. Radio wordt nog steeds door 55% van de Vlamingen
dagelijks gebruikt, …
- Papier à digitaal
- Tv (en radio) houdt stand,
- Nieuwsgebruik is mobiel (smartphone als centrale device) à vooral bij jongere generaties
- Digitaal nieuwsgebruik vooral via nieuwssites en -apps
o Nieuws is voor een groot deel van de bevolking nog steeds iets wat je vind op een
nieuwssite/nieuwsapp à HLN en VRTNWS staan bovenaan!
- Opmars ‘social’ en ‘search’ à We gaan vaak zelf actief op zoek naar bijkomende informatie
via zoekmachines
o 41% raadpleegt dagelijks nieuws via sociale media
o 28% via zoekmachine
o 12% via messaging apps
1
, - 24% betaalt (nog) voor nieuws
o Hoe ouder, hoe hoger de betaalbereidheid
o Vooral jongeren zijn nog matig bereid om te betalen voor het nieuws. Als het echt
moet, zouden ze het wel doen, maar de bereidheid ligt opvallend lager.
VIDEO: Reuters Institute Digital News Report 2020
- Effect van coronacrisis op nieuwsgebruik:
o Vooral aan het begin van de pandemie zijn we meer nieuws gaan consumeren à
behoefte aan betrouwbare informatie
o Toevlucht naar de televisie
o Publiek toch ook nieuwsaverser door coronamoeheid. Mensen keren zich af van
nieuwsmedia en zoeken elders andere informatie (bv social media)
- Belangrijke inzichten:
o Coronacrisis heeft onzekerheid doen toenemen waardoor we meer naar nieuwsmedia
zijn gevlucht. MAAR ze hebben dit niet echt kunnen omzetten in meer
abonnees/advertentie inkomsten. Adverteerders zijn eerder reclame gaan investeren
in andere platformen à gevolg: moeilijk jaar qua inkomsten voor nieuwsmedia. Er
werd veel nieuws achter een betaalmuur gezet à veel boze reacties bij het publiek,
want nieuws ‘moet gratis zijn’. De belangrijke berichtgeving werd uiteindelijk toch
gratis aangeboden
o Sociale media vullen ons nieuwsmediagebruik verder aan. We gaan nieuws verder
bekijken of zelfs opzoeken via facebook, whatsapp, google, …we gaan veel meer
aanvullende informatie opzoeken à soms zijn we dus breder en beter geïnformeerd,
maar soms gaan we ook misinformatie gelovne en raken we in de war
o Het vertrouwen in nieuws is aan het dalen. Nog maar 38% van de wereldbevolking
zegt dat ze het nieuws meestal vertrouwen, dus een heel groot deel heeft een
ingeballen wantrouwen over het nieuws dat ze zien (structureel probleem). Mensen
maken een heel groot onderscheid tussen nieuws via sociale media (minder
vertrouwd) of nieuws via klassieke media
- Paradox 1:
o Beperkte bereidheid om te betalen voor nieuws ó hoge verwachtingen t.a.v.
betrouwbare en kwaliteitsvolle journalistiek
§ Mensen blijken steeds minder bereid om te betalen ó grote kwaliteitsbrands
zagen toch een stijging in inkomsten, maar dit is slechts een kleine groep van
media. Of deze trend zich voortzette in 2020 is niet zo zeker. Vaak optimisme
dat nadien niet altijd wordt bevestigd. We willen wel nog steeds dat alle
informatie kwaliteitsvol is, betrouwbaar is, en dat daarin geïnvesteerd is à
paradox! Enorm frustrerend: bevolking legt de lat enorm hoog, maar als je een
‘return’ vraagt in de vorm van een relatief goedkoop abonnement, haakt het
publiek af.
- Paradox 2:
o Ook digitaal nieuwsgebruik concentreert zich rond klassieke nieuwsmerken ó
groeiende kritiek op mainstream-media
- Paradox 3:
o Laag vertrouwen in nieuws via sociale media ó toenemend nieuwsgebruik via
gesloten groepen en messaging apps
§ Het lage vertrouwen in nieuws via sociale media gaat helemaal niet gepaard
met minder gebruik van sociale media. We passen ons niet altijd aan aan
hetgene wat ons frustreert. We gaan nog altijd even veel gebruik maken van
gesloten groepen en messaging apps, ook al zeggen we dat we nieuws via deze
weg met een korrel zout nemen
2
, - Paradox 4:
o Hoog nieuwsgebruik (‘always-on’) ó ‘news fatigue’ en (poging tot) nieuwsvermijding
§ we gebruiken bijna constant nieuws (‘s ochtends à ‘s avonds), maar
tegelijkertijd is er een hoge nieuwsmoeheid. 32% van de respondenten geeft
aan dat ze soms het nieuws proberen te vermijden à raar: in een tijd van
nieuwsovervloed, maar toch ook nieuwsvermoeidheid voelen en uitputting
voelen wanneer we nieuws hebben gebruikt. Weinig mensen draaien de knop
volledig om (geen nieuws meer lezen), de meeste mensen willen toch nog iets
van nieuws consumeren (bv enkel nog de weekendkrant lezen)
3 fenomenen gelinkt aan digitaal nieuwsgebruik:
1. Informatie-overload en ‘news fatigue’
2. Wantrouwen in media en mediakritiek
3. Verwarring en nood aan nieuwsgeletterdheid
News fatigue
= we worden vaak overspoeld door informatie à meer en meer mensen gaan hierdoor bewust nieuws
vermijden
“Nieuws…
is de grootste onopgemerkte verslaving van onze tijd.
is onze belangrijkste verbinding met de wereld om ons heen.
beïnvloedt onze opvattingen en onze blik op de wereld.
Is niet zomaar een blik op de wereld.
gaat, op een enkele uitzondering na, altijd over uitzonderingen.
is op verschillende manieren extreem repetitief.”
~ Rob Wijnberg (De nieuwsfabriek)
Ø Negativity bias: we hebben aandacht voor alles wat misloopt. Als mens monitoren we
constant onze omgeving. Alles wat afwijkt van de omgeving, kan een gevaar betekenen. Alles
wat opvalt, krijgt meer aandacht. De journalistiek zelf heeft zich ook zo vormgegeven: ‘we
moeten kritisch zijn’, rol van de 4de macht à controleren van andere machten
“Het dagelijkse nieuws leidt ons af van waar het nu echt om draait, het maakt ons depressief en het
laat onze wilskracht verdwijnen.”
~ Rolf Dobelli (Het nieuwsdieet)
‘News is bad for you – and giving up reading it will make you happier’ à 10 redenen waarom je het
nieuws best vermijdt:
1. Nieuws misleidt en manipuleert
o framing
2. Nieuws is irrelevant
o ‘heeft het nieuws dat je de afgelopen weken hebt geconsumeerd, jouw leven
gewijzigd’? Bijna geen enkel nieuws is levensbepalend. Nieuws doet weinig met
mensen. Er zijn veel dingen die wel gamechangers kunnen zijn in ons leven, maar
nieuws is dat zelden of nooit.
3. Nieuws verklaart niets
o kleine, korte, feitelijke berichten, we weten vaak niet hoe de zaak precies in elkaar zit
4. Nieuws is giftig, het geeft stress
5. Nieuws zorgt voor denkfouten (bevestigingsbias en beschikbaarheidsbias)
3
, o we gaan dingen verklaren op basis van de informatie die er is. Het nieuws is maar een
fractie van het bredere perspectief à beschikbaarheidsbias. Hoe de media het nieuws
framen, bepaald ook sterk hoe we naar het fenomeen dat geframed wordt zullen
kijken.
6. Nieuws belemmert het denken, leidt tot concentratieverlies
o De structuur van het brein van een nieuwsjunkie is anders dan van mensen die het
nieuws proberen te vermijden. Kritisch nadenken wordt voor een deel belemmert
door het nieuws, omdat het ons vaak afleidt en leidt tot concentratieverleis
7. Nieuws is verslavend (zoals suiker voor het lichaam)
o werkt een beetje als suiker voor lichaam en geest, het is verslavend doordat we elke
keer een klein beetje beloond worden voor het feit dat we weer iets hebben bijgeleerd
à zorgt voor prikkels waardoor we opnieuw nieuws gaan consumeren
8. Nieuws is tijdverspilling
9. Nieuws maakt ons passief, hulpeloos
10. Nieuws doodt creativiteit
Wantrouwen in media en mediakritiek
Mediavertrouwen
TEKST: VUB SMIT Policy Brief #27: ‘In news we trust.’
- Gebaseerd op data van het Digital News Report
- Analyse van de Belgische cijfers
Vertrouwen in nieuwsmedia in België nog relatief hoog
4