JURIDISCH LUIK
Juridische aspecten van deontologie
Het beroepsgeheim
Art 458 Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle
andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn
toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in recht 1[of voor
een parlementaire onderzoekscommissie]1 getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet, het
decreet of de ordonnantie hen verplicht of toelaat] die geheimen bekend te maken, worden gestraft
met gevangenisstraf 3[van een jaar tot drie jaar en een geldboete van honderd euro tot duizend euro
of met een van die straffen alleen].
Toepassingsgebied
Beroep
- niet duidelijk omschreven welke beroepen onder BG (art 458 SW) vallen
- traditioneel 3 sectoren: - medische sector
- traditioneel juridische beroepen
- sociale beroepen
- wel belangrijk om te weten (zware straffen)
- Hof v Cassatie, 30/10/1978: ‘personen die een functie of een missie met een vertrouwelijk karakter
uitoefenen en die door de wet, de traditie of de gewoonte als nood-
zakelijke bewaarders vd hun toevertrouwde geheimen w beschouwd’
→ noodzakelijke bewaarder: er is zwijgplicht verbonden aan een vertrouwensrelatie
→ vrijwillige bewaarder/confident: w dr patiënt in vertrouwen genomen zonder dat hij die
vertrouwelijke info nodig heeft om te kunnen werken
- 2 voorwaarden: - vertrouwensrelatie moet essentiële vw zijn vr de uitoefening vd functie
- patiënten moeten zich noodzakelijkerwijze tot jou als hulpverlener wenden
- wetgever heeft BG willen opleggen aan eenieder die in de welzijnssector werkzaam is
→ jeugdbijstand, GGZ, alg welzijnswerk, CLB, straathoekwerk
- drager van BG omwille van diploma of functie die je uitoefent?
→ of er sprake is van een vertrouwensrelatie is belangrijker dan welk diploma men heeft
Staat
- ook BG vr vrijwilliger of stagiair indien die in gelijkaardige omstandigheden werkt als prof HV
- ‘personen die uit hoofde van hun ‘beroep of staat’ kennis dragen van geheimen’
Toevertrouwde geheimen
- ZP betreft enkel toevertrouwde geheimen waar men kennis v heeft uit hoofde van zijn beroep/staat
- geen ZP wnr je buiten je relatie met beroep/staat in kennis w gesteld van een geheim
→ belangrijk dus om de grenzen van je mandaat af te bakenen
- enkel wnr je w geraadpleegd o.v. de specifieke diensten/hulpverlening die je aanbiedt
→ in dit geval ben je vertrouwensfiguur van patiënt
- ‘toevertrouwen’ = niet enkel zaken die patiënt zegt, ook alles wat je waarneemt
,- bepaalde gegevens van nature geheim (die privésfeer van hulpvrager ontbloten)
- andere gegevens zijn geheim omdat hulpvrager dat gevraagd heeft
- geen termijn hoelang gegevens geheim moeten blijven, kan in principe tot na overlijden hv
Openbare orde
- lang vanuit gegaan dat BG bepaling van openbare orde was
→ = wnr de principiële beginselen vd staat/gemeenschap in de weegschaal liggen
→ de toestemming vd betrokkene om te spreken doet geen afbreuk aan het strafbaar karakter van
de schending van de ZP
- ZP kan doorbroken w wnr wet/decreet/ordonnantie het verplicht/toelaat (art 458ter, in fine SW)
- er moet soms toestemming zijn om BG op te heffen
→ verkieselijk info zo veel mogelijk door cliënt zelf te laten doorstromen nr derden
→ bij toestemming: formeel schriftelijk vastleggen, duidelijk zijn wat grenzen v toestemming zijn
Besluit bij dit punt
houder BG beschouwt beroepsbescherming dikwijls als uitdrukking v mts erkenning, wat het ook is
→ keerzijde is voorzichtigheid die nodig is om met de gegevens om te gaan, niet te onderschatten
→ mag niet vergeten dat BG een strafrechtelijk gesanctioneerde geheimhoudingsplicht inhoudt
Indien men geen noodzakelijk bewaarder is, heeft men ook geen beroepsgeheim!
Wettelijke grenzen en uitzonderingen op het beroepsgeheim
1. ouderlijk gezag
Art. 372 BW stelt dat een kind onder het ouderlijk gezag blijft tot het de meerderjarigheid heeft
bereikt of tot aan zijn ontvoogding
→ ouders zijn drager van het gezag en hebben beslissende rol over fundamentele keuzes
→ het betrekken van ouders bij de hulpverlening is strafrechtelijk geen schending van het BG
Ouders zijn wettelijke vertegenwoordiger van minderjarige
→ op hen rust vermoeden van aansprakelijkheid voor fouten die minderjarige begaat
→ ouders kunnen dit vermoeden weerleggen
→ moeten bewijzen dat zij geen fout in toezicht of opvoeding zijn begaan
Vanaf jongere “het oordeel des onderscheids” bereikt heeft (12-14 jaar) zien we dat wil vd jongere
meer en meer bepalend is voor keuzes die hij/zij wenst te maken
→ uitdunnend karakter ouderlijk gezag
Decreet rechtspositie minderjarige in integrale jeugdhulp heeft beslist dat jongeren vanaf 12 jaar zelf
bekwaam zijn om mee te beslissen over hun eigen hulpverlening
Bv. advies van de gegevensbeschermingsautoriteit
→ minderjarige dient zelf toestemming te geven inzake gebruik van zijn portretrecht vanaf 12 jaar
→ in het secundair onderwijs zelf toestemming geven voor klasfoto
Bij een belangenconflict tussen het kind en de ouder primeert steeds het recht van het kind
Hulpverlener kan bij uitzondering op principe van het BG ouders informatie verstrekken voor zover:
- minderjarige niet over voldoende onderscheidingsvermogen beschikt
- met het oog op het nemen van bepaalde opvoedingsbeslissingen
- in het belang van de minderjarige
,2. art.458 Sw: getuigenis in rechte
ZP geldt niet wnr je opgeroepen w in rechte/vr parlem. onderzoekscommissie getuigenis af te leggen
→ houders BG hebben de keuze tussen spreekrecht en zwijgrecht ten aanzien van:
onderzoeksrechter, straf-, burgerlijke-, administratieve- rechtbanken, parlem. onderzoekscomm.
→ niet bij ondervraging door politie of inspecteur van Procureur des Konings!
→ als je hierop zou ingaan is dit een schending van het beroepsgeheim
BG geeft geen vrijgeleide om niet in te gaan op rechterlijk bevel te verschijnen als getuige vr rechter
→ je hebt op het ogenblik van ondervraging door de rechter een spreekrecht
→ nadien kan je niet veroordeeld worden wegens schending beroepsgeheim
→ je hebt wel nog een zwijgrecht
→ je kunt je niet willekeurig verschuilen achter je beroepsgeheim
→ BG geldt ook niet wnr hulpverlener zelf straf-/tuchtrechtelijk vervolgd wordt na klacht door cliënt
3. art.458bis: het aangifterecht
Misdrijven waar het hier over gaat betreffen:
- aanranding van de eerbaarheid en verkrachting
- doodslag
- opzettelijk doden en opzettelijk toebrengen van lichamelijke letsels
- genitale verminking bij personen van het vrouwelijke geslacht
- verlaten of in een behoeftige toestand achterlaten van kinderen of onbekwamen
- het onthouden van voedsel of verzorging aan minderjarigen of onbekwamen
Wanneer de integriteit van een minderjarige bedreigd wordt en in conflict komt met beroepsgeheim
→ kan dit misdrijf gemeld worden door de hulpverlener aan Procureur des konings
→ integriteit van het kind vastgelegd in art. 22bis Gw.
→ spreekrecht bestaat enkel indien feitelijke situatie voldoende ernstig is en wezenlijke risico’s
inhoudt voor fysieke of psychische integriteit vd minderjarige en indien hulpverlener niet in staat
is om zelf of met hulp van anderen de minderjarige te helpen
→ geldt niet enkel vr minderjarigen, ook vr personen die kwetsbaar zijn omwille van leeftijd,
zwangerschap, ziekte (lichamelijk/ mentaal) of onvolwaardigheid (bv. slachtoffers partnergeweld)
Art. 422 bis: houdt in dat hulpverlener zijn taak moet doen en het voorliggende probleem moet
aanpakken ongeacht of er nog een potentieel gevaar voor handen is of niet
Aangifterecht kent toepassing wnr hulpverlener de integriteit vd minderjarige/kwetsbare persoon
niet zelf of met de hulp van anderen kan beschermen
4. art.458ter Sw
In het strikte kader van het casus-overleg kan informatie waarvan de mededeling normaliter een
schending van het beroepsgeheim zou uitmaken, worden uitgewisseld.
Procureur des konings kan aldus in het casusoverleg kennis krijgen van informatie die een schending
van het beroepsgeheim inhoudt.
→ Procureur moet de hulpverleners hierop wijzen bij de start van het casusoverleg.
→ Procureur oordeelt in gezamenlijk overleg over de meest passende acties.
→ Kan ook beslissen proces-verbaal van inlichtingen op te stellen.
→ Vervolgens voert hij op autonome wijze het onderzoek naar dit strafbaar feit.
Voorwaarden voor het instellen van een casusoverleg:
→ spreekrecht, preventief karakter, rechtvaardigingsgrond, wettelijk kader
, 5. art.29 en 30 Wb. Sv: ambtelijke en private aangifteplicht
Art. 29 Wb. Sv.: bijzondere aangifteplicht die op iedere gestelde overheid rust die in de uitoefening
van zijn ambt kennis krijgt van een misdaad of wanbedrijf
→ = ambtelijke aangifteplicht
→ iedere gestelde overheid = ieder orgaan dat participeert aan het openbaar gezag
→ private welzijnswerkers vallen hier dus niet onder, OCMW wel: openbaar georganiseerd
→ dit art. heeft geen sanctie gekoppeld aan het niet nakomen van de verplichting
Conflict tss beroepsgeheim en aangifteplicht: voorrang aan beroepsgeheim
Art. 30 Wb. Sv.: algemene of private aangifteplicht die op iedere burger rust die getuige is geweest
van een “aanslag”
→ anders dan in art. 29 moet men er zelf getuige van zijn geweest!
→ verplichting geldt voor iedere burger
→ art. 29 enkel personeelsleden openbaar georganiseerde instantie, art. 30 ook privé-organisatie
→ ook hier geen sanctie voorzien bij niet-naleving
6. art.422bis: schuldig verzuim en noodtoestand
Met gevangenisstraf van 8 dagen tot 1 jaar en met geldboete van 50-300 euro of met een van die
straffen alleen wordt gestraft hij die verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen aan iemand die in
groot gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld, hetzij die toestand hem is
beschreven door degenen die zijn hulp inroepen.
Bij schuldig verzuim gaat het om 3 zaken:
1. feitelijke toestand van groot gevaar
- niet alleen een direct gevaar, maar ook elk potentieel gevaar
- moet niet enkel om een doodsgevaar gaan
2. eerste verplichting: hulp verlenen of verschaffen
- betrokkene moet persoonlijk hulp verlenen of dit vragen aan een derde
- hulp verlenen aan een persoon in gevaar is op iedereen van toepassing
3. men kan helpen zonder ernstig gevaar voor zichzelf of voor anderen
4 elementen waaraan cumulatief moet voldaan zijn als rechtvaardigheidsgrond voor het schenden
van de zwijgplicht in geval van noodtoestand:
1. er moet sprake zijn van een onmiddellijke noodzaak tot vrijwaring van het te beschermen belang
2. er is geen verplichting om zichzelf aan gevaar bloot te stellen
- van de burger worden geen heldendaden verwacht, maar wel een minimale vorm van altruïsme
- het te beschermen belang moet grotere waarde hebben dan rechtsbelang dat geschonden wordt
- moeilijk meetbaar in praktijk
- schending zwijgplicht moet enige mogelijkheid zijn om het kwaad te vermijden
Hoe beoordeelt de rechter schuldig verzuim?
→ op iedere burger van toepassing
→ rechter kijkt of hulp werd verleend zoals een bonus pater familias zou doen
→ mensen die professioneel hulpverlenen w strenger gequoteerd
→ SV houdt geen aangifteplicht bij politie in, wel hulp bieden die meest aangewezen lijkt
