Orthopsychologie 2014-2015
I. Inleiding I.2. Orthopsychologie: een eerste situering en definitie
I.1. Leerdoelen: De Ruyter (1998): Klininsche Kinderpsychologie
Orthopedagogi
ek
Orthopedagogiek is de wetenschap over en ten bate van de hulpverlening
studenten kennen in grote lijnen de organisatie van de
jeugdhulpverlening en zorg voor personen (kinderen en jongeren) aan betrokkenen in een stagnerende opvoeding
met een handicap
kennen de theoretische uitgangspunten van de
jeugdhulpverlening en zorg voor personen (kinderen en jongeren)
met een handicap Orthopsycholog
kunnen een aantal benaderingen en werkwijzen van hulp- en ie
zorgverlening inhoudelijk en praktisch beschrijven
kunnen reflecteren over de maatschappeijke en theoretische orthopsychologie = de wetenschappelijke studie van de
uitgangspunten van het psychologisch en orthopedagogisch ondersteuning n hulpverlening aan kinderen en jongeren die zich
handelen en hun implicaties voor de praktijk van de bevinden in problematische of kwetsbare opvoedings- en
jeugdhulpverlening onderwijsleersituaties; deze ondersteuning of hulpverlening
kunnen de praktijk en methodieken van hup- en zorgverlening situeert zich in een specifieke maatschappelijke context
kritisch beoordelen vanuit de verschillende theoretische
perspectieven De eigenheid van de orthopsychologie moet niet gezocht worden
in een eventuele stoornis, handicap of beperking (~ doelgroepen)
Wat is een problematische of kwetsbare opvoedings- of
Inhoud hoorcolleges: onderwijsleersituatie?
orthopsychologie poogt wel de horizon van het bekende te helpen
1. Theoretische perspectieven (leidinggevende theoretische kaders: verleggen en samen met alle actoren op zoek te gaan naar een
een ‘disbility study’ perspectief + een sociaal-constructionistisch breder handelingsrepertoire in een specifieke situatie
perspectief) ( →handelingsvisie)
2. Organisatie van de hulpverlening (algemene lijnen en reflecties
over Kind&Gezin, Bijzonder Jeugdbijstand, Jeugdhulpverlening in Eigen aan de orthopsychologie is dat ze problemen situeert en
de gezondheidszorg, Kinderen en jongeren met een handicap, aanpakt binnen de sociale context en dat ze personen over wie
Intercultureel perspectieven, Integrale Jeugdhulp) het gaat zo veel mogelijk als actor betrekt (ook in onderzoek)
3. Exemplarische verdieping (ouderschap met een handicap, broeers
en zussen in de jeugdhulp, overgang van jeugdhulp naar orthopsychologie legt zich toe op: de wetenschappelijke studie
hulpverlening voor volwassenen) van handicap en diversiteit: het betreft psychologisch en
(ped)agogisch onderzoek naar kinderen en volwassenen die zich
bevinden in maatschappelijke handicap- of uitzonderingssituaties
1
,Orthopsychologie 2014-2015
Een handelingsvisie gaat samen met een specifieke visie op I.3.1. Orthopsychologische Doelgroepen:
wetenschap en onderzoek
1. Kinderen en jongeren met gedragsproblemen
Orthopsychologie als wetenschap is in de eerste plaats
2. Kinderen met ontwikkelingsproblemen
hermeneutisch
3. Kinderen en jongeren met leerproblemen
Onderzoeker als actor: handelt in een context- 4. Dove en slechthorende kinderen
orthopsychologie is een ahndelingswetenschap die wordt 5. Blinde en slechtziende kinderen kdn met zintuigelijke handicap
opgebouwd IN de praktijk van de jeugdhulpverlening 6. Kinderen met een verstandelijke handicap
Onderzoekskeuzes gevoed door: problemen, vragen en 7. Kinderen met een fysieke handicap
gangbare debatten in de praktijk 8. Kinderen en jongeren met een meervoudige handicap
Onderzoekskeuzes gemaakt op basis van grondige 9. Kinderen met psychosociale problemen (kinderen in
ethische en maatschappelijke reflecties, positioneringen problematische opvoedingssituaties/in multi-probleem
en engagementen situaties/vluchteingenkinderen en NBMJ)
Geen zuiver evaluatieonderzoek, waarin de dialectiek niet
I.3.2. Hulpverlening: orthopsychologische werkvelden
aan de orde komt
maatschappij
Orthopsychologie is geen waardevrije wetenschap die 0.Opvoedingsondersteuning en preventie
kennis verwerft omwille van de kennis binnen een
1.Jeugdhulp+ 3.Buitengewoon, geintegreerd
uitsluitend wetenschappelijk discours jeugdbescherming en inclusief onderwijs voor
Wetenschap met als doel een maatschappelijke bijdrage te (bijzondere jeugdzorg- POS kinderen en jongeren met
leveren ( focus op de sociale contexten waarbinnen kinderen en en MOF) – ambulant of bijzonder noden
jongeren leven, opgroeien en worden opgevoed; handicap als een 2.Zorg voor personen met 4.Geestelijke gezondheidszorg
complex en maatschappelijk fenomeen) een handicap – ambulant of voor personen met bijznder
residentieel noden – ambulant of
I.3. Ondersteuning en Hulpverlening en ‘Problemen’ als een residentieel
‘Sociaal Construct’
Historische basis 5.Specifiek voor kinderen en jongeren: integrale jeugdhulp
Ontwikkelingen op meerdere vlakken (maatschappelijk,
wetenschappelijk, organisatorisch) zorgen voor verschuivingen
Centraal uitgangspunt : maatschappij het overkoepelende
Doelgroepen en werkvelden (Gergen&Davis, 2012:‘The terms is
werkveld van de orthopsychologie!
which the world is understood are social artifacts, products of
Maatschappij voortdurend in beweging → invloed op
historically situated interchanges among people’)
constructen/doelgroepen/werkvelden
2
,Orthopsychologie 2014-2015
I.3.4. Algemene maatschappelijke evoluties Welbevinden: Emotioneel Welbevinden, Fysiek
Welbevinden, Materieel Welbevinden
van ‘verzorgingsstaat’ naar ‘risicomaatschappij’ impact op micro-niveau en manier waarop zorg wordt
toegenomen aandacht voor diversiteit (van integratie naar georganiseerd en het beleid en de regelgeving (meso-, en
inclusie; differentiatie en deindustrialisering) macro-niveau)
globalisering (differentiatie en deindustrialisering; micro-niveau: betrokkene zelf, eigenheden van
integratie, coordinatie en afstemming van het aanbod persoonlijkheid...
individualisering (van aanbodsgestuurd naar meso-niveau: ondersteuning als context voor
vraaggestuurd; participatie; professionalisering en professionaliteit; focus op kwaliteit van bestaan of
kwaliteitsdenken [evidence-based-practice]) kwaliteit van zorg; aandacht voor QoL consistent
ontwikkelingen op wetenschappelijk + organisatorisch vlak doorveoren doorheen de besluitvorming
→aanleiding tot specifieke ontwikkelingen in de macro-niveau: individuen krijgen meer autonomie en
(jeugd)hulpverlening)/hulpverlening aan mensen met bijzonder rechten; mogelijkheden om rechten uit te voeren
noden QoL kan kader vormen om mogelijkheden te creeren
maatschappelijke ontwikkelingen: emancipatie – de organisatie van de hulpverlening, waar je als (ortho)psycholoog
gelijkwaardigheid – rechten/juridisering: in terecht komt, is meer dan een ‘organisatorisch constructie’
burgerschapsparadigma & quality of live ze krijgt vorm op basis van een aantal historische ontwikkelingen,
wetenschappelijke ontwikkelingen: kennis van etiologie – en wordt door nieuwe ontwikkelingen en inzichten voortdurend
neurologie, medische en revalidatietechnologie – aangestuurd – het gaat over een ‘sociaal systeem in beweging’ ;
gedragswetenschappelijke theorieen en instrumenten: het is dus voor alles een ‘sociaal construct’
ecologisch paradigma
organisatorische ontwikkelingen: vermaatschappelijking –
decentralisatie – vraagsturing – inclusief beleid - klant-en
marktgericht; dus van alles-overnemende zorgsysteem
naar ondersteuning op maat:
ondersteuningsparadigma
ontwikkeling Quality of Life (QoL) = sensitizing,
multidimensioneel, universeel, subjectief, dynamisch concept
sinds jaren 70: aandacht voor het concept binnen
gezondheidszorg en klinisch werkveld
sinds jaren 80: introductie van het begrip in de zorg voor
personen met een handicap (inclusief burgerschap wordt
een primair doel; concept QoL krijgt mee vorm vanuit een
ondersteuningsmodel)
acht domeinen, onderverdeeld onder drie hoofdfactoren
Onafhankelijkheid: Persoonlijke Ontwikkeling,
Zelfbepaling
Sociale Participatie: Interpersoonlijke Relaties, Sociale
Inclusie, Rechten
3
,Orthopsychologie 2014-2015
Toelichting I. Inleiding orthopsychologie is praktische wetenschap →
handelingswetenschap
1. Wat is orthopsychologie? kind/individu en opvoerder als handelende wezens
(intenties, beweegredenen, keuzes)
opleidingsonderdeel waarin inzichten ui orthopedagogiek en belangrijk: mogelijkheid om te kunnen handelen, niet
klinische kinderpsychologie samenkomen → integratieve feitelijke handelen/gedrag
wetenschap die haar kracht en identiteit ontleent aan verschillende betrokkene actoren oefenen steeds invloed
samenbrengen van bruikbare kennis uit verschillende disciplines +
uit en sturen realiteit mee tot wat ze is
hulpwetenschappen
orthopsychol. wil in dialoog komen tot reflecterende,
klinische kinderpsychologie: onderzoek over psychologische
betekenis-ontdekkende communicatie
hulpverlening aan baby's, peuters, kdn, adolescenten
handelen steed als uitgangspunt en eindpunt nemen: uiterst
essentieel: proberen begrijpen hoe familie en sociale
belangrijk, want eigenheid van orthopsychol. niet zoeken in evtl
contexten invloed kunne uitoefenen op bv socio-
stoornis/HC/beperking!
emotioneel aanpassingsgedrag, cognitieve ontw., gedrag,
individu/opvoeder/persoon uit context meet niet meer hoe
gezondheid van kdn en jgn
te handelen; zij bepalen zelf wat problematisch is aan
focust meer op individu
opvoedingssituatie (!stagnerend handelen en
orthopedagogiek = wetenschap over en ten bate van de
'handelingsverlegenheid' binnen maatsch. context)
hulpverlening aan betrokkenenin stagnerende bedoeling: kwaliteit van bestaan + participatie in
opvoeding/opvoedingssituatie; 'POS' traditioneel als centrale
maatschappij verbeteren →niet vertrekken vanuit
studie-onderwerp; binnen stagnerende opvoeding altijg één of
zorg/behandeling/interventie/aanpassing maar vanuit
meer betrokkenen met 'bijzondere' noden ie relatie met andere
gedachte van ondersteuning en inclusie
personen kleurt
orthopsychologisch onderzoek:
focust meer op context/'in relatie staan tot'
beschrijving, verklaring, interpretatie van werkelijkheid is
binnen orthopsychologie: bestuderen wat noden zijn van
leidinggevend: orthopsychol. in eersteplaats
individuen met bijzondere noden, hoe zij hun situatie beleven +
hermeneutisch! →gericht op het 'verstehen' van mensen,
hoe zij vanuti die beleving in relatie staan met hun omgeving
dingen,...
→orthopsycho. focust op:
beschrijving van werkelijkheid vertrekt ook van idee dat
wetenschappelijke studie van ondersteuning +
individuen handelende wezens zijn, onderzoeker is actor
hulpverlening aan kdn/jgn met bijzondere node of kdn/jgn
binnen deze werkelijkheid
die zich bevinden in problematische opvoedings- en
doel orthopsychol. wetenschap: maatschappelijke bijdrage
onderwijsleersituaties
→moet dus alert zijn voor gebeurtenissen, trends,
wetenschappelijke studie van handicap en diversiteit
vernieuwing
(betreft psychologisch/pedagogisch onderzoek naar kdn
sociaal / sociaal-cutltureel model: beperking/probleem wordt
en volwassenen die zich bevinden in maatschappelijke HC-
gezien als ingebed in sociale structuur en in collectieve
of uitzonderingssituaties)
verantwoordelijkheid van samenleving (vooropgesteld)
!! ortho = repareren/bijsturen → discussie over wat dan wel
→orthopsychol. problemen ook gezien als maatschappelijke
gerepareerd moet worden; welke doelgroepen behoren tot
constructen
werkgebied
4
, Orthopsychologie 2014-2015
gedragsvisie (verschillend van handelingsvisie): causale relaties 1. globalisering
en wetmatigheden staan centraal: gedrag = beheersbaar, heeft 2. individualisering
oorzaken 3. toegenomen aandacht voor diversiteit
!! vanuit deze visie: gevaar om orthopsycho. te verengen 4. toenemende ontgrenzing en heterogeniteit/differentiatie
tot 'het kunnen veranderen van gedrag van kdn of hun van aanbod in hulpverlening
opvoeders' Voorbeeld: Quality of Life:
betrokkene worden niet benaderd als bron van kennis, maar als
vertellers van verhaal en als deel van groter geheel immense verandering in manier waarop zorg + ondersteuning
orthopsychol. is nooit waarden- of normenvrij! worden aangeboden aans personen met psychische problemen
→resultat vaan deïnstitutionaliseringsproces in geeslijke GH-zorg;
2. Orthopsychol. en de organisatie van de hulpverlening verschuiving van medisch model naar ondersteuningsmodel
(empowerment, zelfbepaling, participatie)
centraal uitgangspunt: maatschappij is overkoepelend werkveld
gelijksoortige evolutie in werkveld voor mensen met
van orthopsychologie (OP)
verstandelijke, fysieke, sensoriële beperking: QoL werd
intentie OP: nieuwe handelingmogelijkheden zoeken om kwaliteit
centraal concept binnen ondersteuning van mensen
van bestaan van mensen met bijzondere noden/beperkingen te
→inclusief burgerschap als ultieme doelstelling
verbeteren en hun participatie in maatschappij te verhogen
multidimensioneel concept
belangrijke rol ondersteuners/profesionellen!
acht domeinen van kwaliteit van bestaan: (1) emotioneel
vervoegen de persoon met HC in het zoeken naar anders
welbevinden; (2) interpersoonlijke relaties; (3) materieel
handelen; centraal: ondersteuning, dialoog, empowerment
welbevinden; (4) persoonlijke ontplooing; (5) lichamelijk
→bij voorkeur werken met context als geheel
welbevinden; (6): zelfbepaling; (7) sociale inclusie; (8)
naast maaschappij (overkoepelend werkveld) drie grote sectoren:
rechten
jeugdhulp + jeugdbescherming
onderscheiding drie hoofdfactoren: (1) onafhankelijkheid;
buitengewoon/geïntegreerd/inclusief onderwijs voor
(2) sociale participatie; (3) welbevinden
kdn/jgn met bijzondere noden (BN)
universeel concept
zorg voor personen met een HC
onderzocht in interculturele onderzoeken →universeel
(soms ook geestelijke GH-zorg →intersectoraal werken)
karakter (toch verschillen in waarde die persoon/cultuur
Het belang van de maatsch. veranderingen en ontwikkelingen aan elk van die universele domeinen geeft)
subjectief concept
verzorgingsstaat = samenlevingsconcept: berust op door overheid QoL bepaald door aantal belangrijke objectieve
gegarandeerde correctie van ongelijke mogelijkheden om indicatoren (bv het hebben van een onderdak), maar ook
menswaardig bestaan te leiden (bijstand, sociale zekerheid, subjectieve indicatoren (bv tevredenheid mbt huisvesting)
sociale voorzieningen) toch voornamelijk subjectief concent: weerspiegeling van
uitgangspunten verzorgingsstaat: overheid als centraal individuele perceptie + perspectieven
sturingsmechanisme, geloof in richtinggevende dynamisch concept
wetenschappelijk onderzoek als basis wordt beïnvloedt door (momentane) verwachtingen,
evolutie van verzorgingsstaat naar 'risicomaatschappij': wensen, dromen van persoon + zijn/haar mogelijkheid om
verschillende elementen + ontwikkelingen wederzijdse deze in te lossen
beïnvloeding invulling van concept kan veranderen doorheen de tijd
5