Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
Goederen- en Transportverzekering
DEEL 1. Inleiding
1. De historische ontwikkeling van de transportverzekering:
een stukje geschiedenis
1.1. De antieke beschavingen in de Oudheid
Een staaltje hiervan zijn enkele artikelen uit de Wetboeken van Hammoerabi daterend van 2250 voor
Christus. Het begrip aansprakelijkheid krijgt hier al vorm en betekenis.
Wat vandaag de dag het meest beroemde en beruchte artikel van ons Burgerlijk Wetboek is namelijk
artikel 1382 B.W. heeft m.a.w. historische roots die erg ver teruggaan. Het ‘concept’
aansprakelijkheid is dan ook één van de hoekstenen van onze rechtsstaat.
Historisch gezien waren de twee belangrijkste begrippen en technieken het principe van de
aansprakelijkheid, de bodemerij en de averij grosse, maar ook begrippen zoals en salvage (of
redding) aansprakelijkheid komen in deze oude teksten voor.
De averij-grosseregeling houdt in dat de opofferingen in een noodsituatie die door het schip of een
bepaald gedeelte van de lading vrijwillig worden gedaan door alle partijen die bij de zee-expeditie
zijn betrokken worden gedragen.
De oudste bekende regeling van de averij-grosse is de zogenaamde Lex Rhodia de jactu. Vrij vertaald
betekent dat, wanneer lading overboord was geworpen om het schip te lichten, hetgeen was
gegeven voor allen, moest worden gecompenseerd door een bijdrage van allen.
De bodemerij of zeelening staat dichter bij onze techniek van verzekeren. Een bodemerij contract is
een lening waarbij de uitlener van de terugbetaling afziet wanneer het schip of de goederen door
zeefortuin verloren gaan, terwijl hij, ingeval van behouden aankomst, recht heeft op de terugbetaling
van het kapitaal vermeerderd met een buitengewone interest.
1.2. Rare jongens die Romeinen
De Romeinen noemden het bodemerij-contract nauticum foenus en het geleende kapitaal pecunia
nautica. Was de bodemerij in de eerste plaats een leningsovereenkomst vertoont ze toch wel
gelijkenissen met de verzekering in die zin dat het beide gevallen gaat om een kanscontract
aangezien de bodemerij eveneens in een vorm van risicodekking voorziet met beding van een premie
(in dit geval interest op het geleende kapitaal). In die zin kan de bodemerij ook als een omgekeerde
zeeverzekering worden bestempeld. De uitlener die de rol van de verzekeraar speelt, betaalt de
schadevergoeding op voorhand en recupereert deze met intrest als het risico zich niet heeft
voorgedaan.
1.3. Ontstaan van de eerste zeeverzekeringswetgeving
Tussen 1300 en 1600 ontstaat dan de eerste zeeverzekeringswetgeving. Die evolutie heeft hier een
nieuwe aanvang genomen en werd ingegeven door het streven naar zekerheid van reders en
handelaars.
Aanvankelijk bestond dit streven naar zekerheid eruit zich tegen specifieke zeerisico’s te beveiligen
door feitelijke beschermingsmaatregelen zoals het verdelen van de koopwaar over zoveel mogelijk
Gedownload door: studenthw23 | driesgoukens@live.be
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
, Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
schepen om aldus het risico te spreiden, het varen in konvooi en/of met begeleiding van de
autoriteiten. Vervolgens door zich onderling te verzekeren.
1.4. De verzekeringen tegen premie
De eigenlijke zeeverzekering tegen premies is ontstaan in dezelfde periode, tussen 1275 en 1325 in
Noord-Italië. Het woord polis is overigens afgeleid van het Italiaanse woord polizza, dat ‘belofte’
betekent. De oude theorie die het ontstaan van de zeeverzekering in Vlaanderen plaatste wordt
thans afgewezen. Van de oprichting van de zeeverzekeringskamer door de Graaf van Vlaanderen
anno 1310 volgens de zogenaamde Chronyk van Vlaendern is geen betrouwbaar bewijs voorhanden.
1.5. Gewoonten en gebruiken in de haven van Antwerpen
Naast de centrale ordonnanties waren de plaatselijke gebruiken evenzeer van belang. Drie van de
vier redacties van de Antwerpse Costuymen uit de tweede helft van de zestiende eeuw bevatten
specifieke bepalingen over zeeverzekeringen.
In die zin kan men stellen dat de (gecodificeerde) gebruiken in Antwerpen van grote betekenis waren
voor de zeeverzekeringspraktijk.
1.6. De expansie van de transportverzekeringsmarkt
Tussen 1600 en 1800 kwam de verzekeringsmarkt tot verdere expansie. Dit werd voornamelijk
bewerkstelligd door de opstelling van de Franse Ordonnance de la Marine in 1681. Deze ordonnantie
droeg geen grote hoeveelheid nieuwigheden in zich maar de fragmentarische wetgeving en de
gebruiken werden hierin samen gecodificeerd. Daardoor was deze ordonnantie van groot belang.
1.7. Modernisering en liberalisering van het transportverzekeringsgebeuren
De moderne wetgeving, van pakweg 1800 tot nu, wordt vooral gekenmerkt door enerzijds
liberalisering en anderzijds modernisering.
De liberalisering van de Engelse verzekeringsmarkt (of de opheffing van het bij wet ingestelde
monopolie) werd doorgevoerd bij wet in 1824. Dankzij een actie van Nathan Rotschild die in woede
ontstak nadat zijn schoonbroer Benjamin Gompertz, omwille van zijn Joodse afkomst, was afgewezen
voor een vacature als boekhouder bij een verzekeringsmaatschappij. Gompertz werd na de opheffing
van het verzekeringsmonopolie onmiddellijk bestuurder van de door Rotschild opgerichte Alliance
Marine Insurance Company. Hierna stortten verschillende verzekeringsmaatschappijen zich met
wisselend succes op de zeeverzekeringsmarkt.
1.8. België en de polis van Antwerpen
In België was nog steeds de Franse Code du Commerce van 1808 van kracht en dit bleef zo tot de
eerste algemene verzekeringswet van 11 juni 1874. Aansluitend en in overeenstemming met deze
algemene wet werden de huidige Belgische wetsbepalingen van de Wet van 21 augustus 1879 inzake
de zeeverzekering vastgesteld. Het liberale karakter van de wet komt o.a. tot uiting in art. 213 dat
bepaalt dat wanneer partijen overeengekomen zijn over de schatting van de verwachte winst, deze
schatting bindend is, zonder dat verdere verantwoording nodig is.
1.9. Het heden en de toekomst: De nieuwe polis van Antwerpen
Sinds eind jaren negentig van de vorige eeuw hebben 6 grote transportverzekeringsmakelaars een
nieuwe polis van Antwerpen ontwikkeld samen met de beroepsvereniging BVT-ABAM.
Het doel daarvan was enerzijds de verlader een goede polis te blijven bieden, anderzijds de polis up
to date te maken d.w.z. duidelijker, consistenter en overzichtelijker.
Gedownload door: studenthw23 | driesgoukens@live.be
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
, Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
De nieuwe polis werd in september 2004 voorgesteld waardoor ons wat pionierswerk te wachten
staat. In oktober 2004 werd de polis voorgesteld aan makelaars, verzekeraars, advocaten e.d.
Momenteel schaaft men nog aan een aantal clausules en bepalingen. Vanaf april 2005 wordt de polis
in de markt gebruikt hoewel het nog een tijdje zal duren vooraleer dit algemeen is.
2. Algemene begrippen
2.1. De verlader
De verlader heeft als contractant van de vervoerder (soms een producent, trader, leverancier of
expediteur) er alle belang bij dat de goederen tijdig en in goede staat worden verzonden en
aankomen.
De verlader van de goederen zal een eventuele verzekering van de goederen afwegen tegenover wat
hij (en zijn koper) als aanvaardbaar verlies accepteert.
2.2. De Koopverkoop overeenkomst
Het vervoer vloeit voort uit het koopverkoopcontract en meer bepaald de leveringsplicht van de
verkoper. De grondvoorwaarden van elk contract zijn volgens het Belgisch recht naast de
toestemming, ook de bekwaamheid, het geoorloofd voorwerp, en de geoorloofde oorzaak.
In beginsel is de koopverkoop een consensueel contract (art. 1583 B.W.) wat impliceert dat deze
voltrokken is wanneer de partijen het eens zijn over de zaak en de prijs.
Wat de verkoopovereenkomst betreft kan men beroep doen op internationale verdragen die de
rechten en plichten van de partijen omschrijven. Een voorbeeld van zulk verdrag is het Weens
Koopverdrag van 1980 (Convention on the International Sale of Goods and related transactions of
CISG) waarvan de volledige tekst op het internet staat.
Wat het transport en de levering van de goederen betreft en de daarmee gepaard gaande risico- en
kostenoverdracht zal men zo precies moeten contracteren dat een beroep op de Incoterms van de
Internationale Kamer van Koophandel (hierna ICC) onontbeerlijk blijkt.
In het geval van een CIF-verkoop is de verkoper dus slechts verplicht een minimumdekking te
voorzien. Maar wat als de koper een meer omvattende dekking wil bekomen?
De koper meldt in dit geval dat een polis werd afgesloten voor zijn goederen en vraagt aan zijn
makelaar om de dekking zowel qua risico als qua tijd uit te breiden.
Die keuze voor een bepaald type verzekering heeft de verkoper evenmin indien dit een
contractsvoorwaarde zou zijn of wanneer dit een voorwaarde is m.b.t. de financiering van de
transactie. Aangezien er niet contant of d.m.v. handgift zoals bij de bakker kan worden betaald
stipuleren koper en verkoper in het verkoopcontract dat er vb. een documentair krediet dient te
worden afgesloten.
2.3. Het verzekeringscontract
Een verzekering is een contract waarbij de verzekeraar zich verbindt, tegen betaling van een premie,
een prestatie te leveren in het geval een bepaalde en toevallige gebeurtenis, risico genaamd, zich
voordoet.
Een verzekeringsovereenkomst is strikt genomen een consensueel contract dat tot stand komt d.m.v.
de wilsovereenstemming tussen verzekerde en verzekeraar, net zoals het koopverkoop contract,
maar het bewijs van het contract moet door een geschrift worden bewezen.
Gedownload door: studenthw23 | driesgoukens@live.be
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
, Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
De enige wezenlijke bestanddelen van een verzekeringscontract zijn bijgevolg:
1. een verzekerbaar belang (insurable interest) en een geoorloofd voorwerp om te verzekeren.
In artikel 4 wordt dit belang omschreven ‘als het belang dat men heeft bij het behoud van de zaak’.
Dit is mogelijk uit hoofde van een recht van eigendom of een ander zakelijk recht (een geleend
voorwerp vb.) of wegens een aansprakelijkheid betreffende vermeld goed (in het geval van een
vervoerder vb.).
2. het vaststellen van de premie (premium, percentage, berekening, betaling, geen ‘tariffs’ in
transportverzekering!)
3. de omschrijving van de prestatie van de verzekeraar (amount insured), meestal de schade of
hetverlies
4. het risico dat wordt gedekt ( exemplatief of limitatief omschreven vb. zeegevaar (perils of the
sea), diefstal, overlading, niet-aflevering…)
Daarnaast staan in de polis alle rechten en plichten van verzekerde en verzekeraar vermeld met
betrekking tot het risico, het verzekerd voorwerp, de prestatie, de berekeningswijze van de schade,
de vrijstelling enz....
2.4. De polis
Dit is de schriftelijke overeenkomst gesloten tussen de verzekerde en de verzekeraar waarin vermeld
wordt onder welke voorwaarden de verzekeraar het risico op zich neemt.
Op zich is de overeenkomst niet aan vormvereisten onderworpen maar het bewijs van het bestaan
van de overeenkomst moet vaak geleverd worden door een geschrift (supra).
Indien tijdens de periode van het verzekeringscontract de polisvoorwaarden veranderd worden, dan
moet deze wijziging het voorwerp uitmaken van een geschrift. Zulk een geschrift noemt men dan
avenant of aanhangsel.
2.5. Verzekerde waarde
De verzekerde waarde bepaalt de principiële maximale verplichting van de verzekeraar in het geval
er zich schade of verlies voordoet, in beginsel niet meer dan de schade of het verlies. Zie infra
indemnitair beginsel.
Nochtans zijn er hier ook enkele uitzonderingen die in de praktijk wel eens voorkomen: ingeval van
General Average (GA) gedurende de zeereis en totaal verlies tijdens het
natransport over de weg bijvoorbeeld totaal loss waarbij de verzekerde nog bijkomende sue
& labour kosten heeft gemaakt om de
schade te beperken en (een deel van) de goederen alsnog te redden
grote schade aan de goederen die met de erelonen van experten en averij-commissarissen
de
verzekerde waarde overtreffen abandonnement met nog bijkomende kosten van wegname
en/of vernietiging.
In al deze gevallen zal de verzekeraar uiteindelijk meer betalen dan de aanvankelijk vooropgestelde
verzekerde waarde.
Gedownload door: studenthw23 | driesgoukens@live.be
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
