Mediacultuur samenvatting
Inleidende les
Wat is cultuur, de brede sociologische betekenis
Cultuur = gedeeld stelsel van waarden, normen, symbolen, taal en producten
Cultuur is voor iedereen een betekenis gevende rol. In de brede sociologische betekenis geeft cultuur
betekenis aan de wereld. i.t.t. dieren (instinct: aanvallen of vluchten) heeft de mens een goed
functionerend brein die ervoor zorgt dat we cultuur scheppende wezens zijn om orde te scheppen,
betekenis geven aan de chaotische/betekenisloze wereld. Zonder cultuur is de wereld één grote
chaos van grijstinten. De functie van cultuur is dus betekenisgeving en is een sociale constructie want
wij maken het en het maakt ons (bevrijdt en beperkt) vb. taal . Cultuur is ook een bron van sociaal
handelen, het zet mensen aan tot actie vb. terrorist pleegt aanslagen door de overtuigingen die hij/zij
koestert (cultuur)
Durkheim zegt dat mensen die niet opgenomen worden in een cultuur of sociale gemeenschap,
sneller zelfmoord plegen vb. gek op straat vanuit Durkheim’s perspectief is dit iemand die niet goed
is ingebed in de cultuur. Geertz: we vormen een web aan culturele betekenissen
Cultuur is iets collectiefs en wat gedeeld wordt tussen mensen maar kan ook conflicten geven, want
verschilt van tijd, plaats en groep.
Er is geen waarheid buiten de culturele betekenissen van mensen:
o Cultuursociologie = bestudeert gedeelde culturele betekenissen en gevolgen voor
handelen
o Als cultuursocioloog bestudeer je wat mensen de waarheid vinden, wat denken ze
dat waar is
o Als je cultuur bestudeert, hou je je niet bezig of het “waar” is wat mensen zeggen of
niet vb. religie bestuderen, rituelen om regen op te roepen het gaat over de
cultuur bestuderen
o Cultuurrelativisme = geen commentaar geven op de uitspraak van een religieus
iemand dat god de aarde heeft gemaakt
Hoogcultuur
Mensen gaan hoog cultuur vaak duiden als cultuur vb. kunst, elite, aristocratie, literaire kunst omdat
het geïnstitutionaliseerd is want je vindt ze terug in musea, geschiedenisboeken. zo worden er ook
subsidies uitgedeeld voor theater en klassieke muziek terwijl andere vormen van populaire en
mediacultuur niet worden gesponsord. Vaak is er een spanning tussen hoogcultuur en mediacultuur
Volkscultuur
Cultuur dat ontwikkeld wordt en omarmt wordt door het gewone volk, de arbeider. Dit is de niet-
geïnstitutionaliseerde smaak en folklore. Hier draait niet om kunst, er is eigen specifieke culturele
manifestatie Vb. het huilende zigeunerjongetje, de tuinkabouter
Wat is cultuur? De spanning tussen hoog/laagcultuur
Deze spanning speelt zich af tussen de culturele elite en het gewone volk. Norbert Elias zegt dat er
vanaf de 15e eeuw een beschavingsoffensief was in Europa bestaande uit aristocratische elite van
adel die voortdurend bezig waren met ontwikkelen van elitaire waarden, normen en gebruiken.
,Norbert Elias deed OZ naar de ontwikkeling over de westerse cultuur in de afgelopen 5 eeuwen, dit
noemt hij het beschavingsoffensief namelijk de opvoeding van het volk door de aristocratie:
etiquette hoe gebruik je bestek. Deze spanning zit diep in de Noord-Westerse samenleving
19de eeuw vooral bij kunst: filosofen wilden het volk verheffen het volk moet kunst waarderen.
Bourdieu zei dat de culturele elite cultureel kapitaal bezit en de smaak bepaalden
Mediacultuur
Wat is mediacultuur? De spanning tussen hoog/laagcultuur
Een nieuw beschavingsoffensief?
Overgang van volkscultuur naar ‘mediacultuur’ dit gebeurde halverwege de 20 ste eeuw door de
opkomst van de verspreiding van massamedia (radio, film, TV, games) strijd hiertegen vanuit de
hoogcultuur. In dezelfde eeuw was er ook de opkomst en verspreiding van massaconsumentisme
(producten, reclame, merken). Dit alles zorgde ervoor dat media en cultuur met elkaar verknoopt zijn
geraakt Er was dus een mediatisering van de cultuur (20ste eeuw) vb. massaproductie van cultuur via
media, Hollywood en culturalisering van de media vb. heel de dag actief onze meningen met elkaar
delen online.
Massa-mediacultuur vb. hoe filmsterren zich kleden, Hollywood, invloed van filmsterren… had een
invloed op onze waarden en normen.
2. Wat is mediacultuur?
Sinds de opkomst van de mediacultuur (massacultuur) kwam er enorm veel morele kritiek vanuit
elites want deze opkomst was het einde van de hoogcultuur, authentieke kunst en beschaving (=
cultuurpessimisme)
Voorbeelden van cultuurpessimistische theorieën zijn:
o Benjamin: standaardisering van cultuur
Foto’s: einde van de kunst? gemaakt door creatieve geest, authentiek
massacultuur = gestandaardiseerd
o Adorno: commodificatie
Mediacultuur is een commodificatie, een product en niet langer iets authentieks dat
mensen willen maken. Vb. we ‘consumeren’ Hollywood films zoals een Big Mac van
McDonalds.
o Postman: infantilisering
Kunst zet je tot nadenken terwijl mediacultuur iets ‘kinderachtig’ is door allerlei
spelletjes, quizen en vlogs. Mensen zijn niet meer als volwassenen geïnteresseerd in
diepere betekenissen.
o Baudrillard: vervreemding
We komen in een ‘Hollywood’ werkelijkheid terecht dat niets te maken hebben met
de echte werkelijkheid gevolg: vervreemding
Stelling: culturele elite zal vaker dan niet-culturele elite problemen hebben met mediacultuur
Moreel standpunt academici:
o Kritieken hebben niets met politieke positie te maken, komen zowel vanuit linkse als rechtse
hoek
o Wel verbonden met sociaalculturele positie (hoge of lage klasse) en generatie
Laagopgeleiden moeten cultureel opgevoed worden met echte kunst i.p.v. TV
, Media ondermijnt de echte cultuur met belangrijke waarden en normen
3. Bestudering mediacultuur
Gebeurd niet vanuit kritisch perspectief, wel onderzoek doen naar de sociale werkelijkheid zoals hij
is, niet zoals wij willen dat hij en niet wat wij er over denken. Zo kan men verschillende ideeën over
mediacultuur analyseren vb. visie van verschillende generaties op gamegedrag
Mediapaniek = morele paniek over de media
- Cultuursociologie: methodisch agnosticisme
Effect-studies vs cultuurstudies
Effect-studies Cultuurstudies
Intellectuele roots Wat doet media met mensen? Wat doen mensen met media?
Behaviorisme, sociale psycho Symbolisch interactionisme,
cultuursociologie
Ontologie (= Positivisme/objectivisme Constructivisme: individu
zijnsleer) construeert de werkelijkheid
Epistemologie Beschrijven en verklaren Interpreteren en verstehen
inleven in wat anderen
denken, interpretatie van
respondenten
Methode Experiment en survey Etnografie, inhoudsanalyse,
kwantitatief OZ interview, focusgroepen
kwalitatief OZ
Bijvoorbeeld: relatie tussen agressie en gewelddadige games
o Effectstudie: experiment, survey
o Cultuurstudie: vragen aan mensen hoe ze zich verhouden t.o.v. de game
4. Aspecten van mediacultuur
1. Productie, ideologie en ongelijkheid
Walt Disney, News Corporation, Time Warner, Sony, Facebook etc. produceren allemaal cultuur toch
is er een kritisch perspectief namelijk mainstream mediateksten reproduceren bestaande
ideologieën. Vb. in veel Disneyfilms is er een ongelijkheid zo zijn mannen vaak helden en actief terwijl
vrouwen beeldschoon zijn en onderdanig (genderverhoudingen)
2. Tekst, genre en culturele betekenis
Een tekst is een wisselwerking tussen cultuur en tekst zo schept tekst een cultuur en schept cultuur
een tekst. De roman weerspiegelt thema’s, normen, waarden, cultuur die spelen in een bepaalde
samenleving en beïnvloeden ook de samenleving.
o Fictie = representatie van de werkelijkheid en creëert de werkelijkheid
Vb. Uncle Tom’s Cabin – Harriet Beecher Stowe (1852)
Weerspiegelt weerstand tegen racisme
Beïnvloedt “Civil War”: afschaffing slavernij in VS
Vb. On the Road – Jack Kerouac (1957)
Weerspiegelt verzet tegen traditionele moraal in VS
Beïnvloedt ‘hippie’ tegencultuur van jaren ’60
, 3. Consumptie, identiteit en gemeenschap
Teksten worden geproduceerd, krijgen betekenis, worden gekocht en geconsumeerd. Die teksten
hebben een invloed op onze identiteit. Vroeger had de traditie een invloed op onze identiteit
namelijk de politieke partij waar men op stemde of je religie (gemeenschap) maar nu is identiteit een
individueel project en wordt het gevormd door de muziek die we beluisteren, onze kledij etc.
Mediacultuur had een belangrijke invloed op de consumptie maar ook sociale relaties. Via primaire
socialisatie met ouders, vrienden en school maar ook secundaire socialisatie via interactie met de
media door de consumptie van muziek, mode, series en films maar ook de identificatie met
celebrities als een significant other of rolmodel. Dit alles heeft een invloed op hoe je jezelf uit qua
haarstijlen, muzieksmaak, kledingstijl.
5. De relevantie van mediacultuur
- Traditionele culturele kaders zijn weggevallen: kerk, staat, ideologie, politie
- De rol van mediacultuur in:
o De constructie van identiteit
o Gemeenschap
o Het institutionele en publieke domein
- Maatschappelijke relevantie: constructie van identiteit
- Wetenschappelijke relevantie: belangrijk om onderzoek naar te doen
