Architectuurgeschiedenis Les 1 - Neostijlen – context
1) Ruimere Maatschappelijke context
• Ontstaan van industriële maatschappij en revolutie (sociaal, politiek en economisch)
(Socio-economische context)
VRAAG: Hoe is de nieuwe moderne architectuur die in de literatuur gepositioneerd wordt in
19/20ste eeuw tot stand gekomen?
Wanneer werden de grondslagen gelegd voor de moderne architectuur?
Hoe ver teruggaan? Wat is modern en wat niet? => hoe intensiever je verder teruggaat, des te
verder die oorsprong lijkt te gaan.
Je ziet terugkomen in de renaissance => een groeiend geloof voor wetenschap => analytisch denken,
kennis is macht leidt nieuwe vormen van macht ontstaan =>
Statuut vb. wetenschappers hoog geacht, tot nieuwe vormen van kennisopbouw leiden => zoals
ontdekkingsreizen, ze gaan ze ook bundelen zodat ze beter kunnen doorgeven voor publicatie van
encyclopedieën.
Stillaan wordt analytisch denken systematisch ontwikkeld door wiskunde, statica, fysica..., ze worden
toegepaste fundamentele kennis die op hun beurt aanleiden op nieuwe uitvindingen zoals smelten
ijzer mbv. kooks, stoommachines, nieuwe kennis = nieuw materiaal zoals beton...
Veralgemeend geloof in wet en rationeel denken veranderde het wereldbeeld, men ging de
bestaande kennis in vraag stellen (vooral religie), vb. Charles Darwin en zijn ‘Original species’ =>
evolutietheorie die hij ontwikkeld die ingaat tegen het scheppingsverhaal.
Sociale evolutie => gemakkelijker opklimmen sociale ladder, was van belang in 18de eeuw, (door
o.a. Franse revolutie): die gehecht was aan vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid, + ze wouden
ingaan tegen polarisering van macht bij kleinere groepen zoals vorst, adel en kerk.
Afzetten tegen misbruik van macht => ontstaan nieuwe groepen: bourgeoisie, middengroep die kan
opklimmen, hoeft niet te erven maar kan door arbeidskennis zich opwaarts de ladder begeven.
Bevolkingsexplosie 18/19de eeuw door kennis van wetenschap => minder mortaliteit, betere
levensomstandigheden, minder arbeid in landbouw nodig door betere kennis van landbouw=>
arbeidsoverschot op platteland, =>migratiestroom naar de stad=> verstedelijking, nieuwe toekomst
in stad in vb. fabrieken => sterkere opgang in de industrie (revolutie)
,Politieke context:
• Sterke natievorming (proces waarbij de culturele identiteiten van verschillende
gemeenschappen in een staat steeds meer op elkaar gaan lijken en de onderlinge
verbondenheid steeds groter wordt.)
Hoe nieuwe identiteit legitimeren? Welke natie zijn we?
=> Architectuur gaat daar een grote rol spelen DUS niet alleen op basis van een grondwet,
aanstelling koning.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
• Eeuw van industrialisering en groei van wetenschappelijke kennis: nieuwe technieken,
materialen en productiemogelijkheden... sterke impact op de bouwsector
Traditioneel en traag wijzigend maar ook sterke evoluties
Nieuwe technische vernieuwingen hebben nood aan Architectuur die nieuwe functies gaan
huisvesten vb. Fabrieksarchitectuur, Grand Hornu (Wallonië) of ontwikkelingen van
elektriciteitsfabrieken die direct gelieerd zijn aan functionele vragen.
Op zoek naar standaardisatie: versnellen bouwproces vb. Jubelpark combinatie traditionele en
nieuwe materialen.
Traditionele gebouwen gaan later gebruik maken van de nieuwe materialen vb. glas ijzer en beton
gaan gebruikt worden in scholen, kerken, concerthallen en dergelijke
Toepassingen nieuwe transporttechnieken vb. Bootliften, stations: belangrijk voor ontwikkeling
architectuur
Technische kennis nodig hiervoor: ingenieurs
Midden 18de eeuw (1745) eerste ingenieursopleiding in Frankrijk => splitsing
wetenschappelijke/technische kennis (ingenieurs) en de kunde van het bouwen (architecten)
Evolutie architect en architectuuropleiding
Architecten werden opgeleid in een Academie-onderwijs (Beaux-Arts)
• Gericht op studie van stijlen, stijlen analyseren via stijlboeken en zelf tekenen om zelf onder
de vingers te krijgen: leren, analyseren en tekenen
• Wedstrijd gekoppeld aan de opleiding: Prix de Rome => wedstrijd voor pas afgestudeerde
architecten => ontvingen reisbeurs om naar Rome te reizen en daar de klassieke architectuur
te bestuderen (later ook in Athene)
, 19de -eeuwse noden realiseren
• Professionalisering van de bouwsector, opkomst nieuwe beroepen: ingenieurs, aannemers,
technische opleidingen...
• Nieuwe visie nodig om te beantwoorden aan maatschappelijke revolutie (industrialisering)
• Resultaat: opkomst nieuwe onderwijsvormen
• Nieuwe media en communicatiekanalen: tijdschriften, tentoonstellingen, salons...
19de eeuw: nieuwe media, communicatiekanalen en netwerken
De eeuw waar (vulgaire) tijdschriften, grote tentoonstellingen opgestart worden en waar burgers en
kunstenaars samenkomen in salons.
Communicatiekanaal: vb. Wereldtentoonstelling 1851 in Engeland
=> Manier om nieuwe kennis te kunnen bekijken
• Stedelijke transformatie: toenemende bevolkingsgroei maakt dat aandacht voor leef
kwaliteit toeneemt (hygiëne en gezondheid), maar ook nood aan meer en betere
huisvesting en infrastructuur (watervoorziening, elektriciteit, verlichting, wegaanleg,
bruggen)
19de eeuw als de eeuw voor transformatie
Parijs voor 1860:
• Groeiende stedelijke problemen => bevolkingsmigratie van platteland naar stad => Parijs
werd erg dichtbevolkt (1840: 10m²/persoon).
• Heel wat verkeersproblemen, transport van buiten naar binnen de stad => ontstaan files
• Moeilijke levensomstandigheden en slechte levenskwaliteit
=> Dit heeft geleid tot opstanden
Ontstaan van een MASTERPLAN voor Parijs in 1852
Er werd een prefect (bestuursambtenaar) aangesteld om dit plan uit te voeren, namelijk George
Haussmann. Hij is GEEN architect. Heeft wel een korps aangesteld met architecten om dit uit te
voeren.
DUS een stadssanering (stadsrenovatie) en stadsverfraaiing (verschoning) o.l.v. GH.
Grote stukken van Parijs werden afgebroken om grotere straten/lanen aan o.a. de opera aan te
leggen.
