OMGEVINGSRECHT
INLEIDING
Omgevingsrecht: leefomgeving = ruimtelijkeordeningsrecht en milieurecht
Evoluties in vak
Verplicht vak sinds 2005
Sinds 2014 anders: meer milieurecht, minder ruimtelijke ordening
Sinds 2019: meer nadruk functie van omgevingsrecht voor duurzame
ontwikkeling
Leefomgeving
Mensen komen in protest tegen vervuiling/verandering van de
leefomgeving: dikwijls n.a.v. plannen van de overheid
- Lange Wapper - Oosterweelverbinding: plannen veranderd omwille van
burgerprotest
- Klimaatmarsen: politiek gezien op een slecht ogenblik
- Boskap voor koten UGent: Natuur en Bos gaat in beroep
- PFOS-vervuiling: aanleiding tot parlementaire onderzoekscommissie,
Publiek bouwrecht
Bouwvergunningen etc. nodig
Soms zeer lange procedures
H1. OMGEVINGSRECHT EN HET RECHT
2. BESTUURSRECHT
2.2 MILIEURECHT EN RUIMTELIJK BESTUURSRECHT
Situering
Vooral bestuursrecht, maar niet alleen: doorsnede van het recht
- Vergunningsplicht om te bouwen
- Aansprakelijkheid voor milieuschade
- Ecofiscaliteit
Toenemende invloed op het privaatrecht
1
Academiejaar 2021-2022
, - Bodemattest bij verkoop onroerend goed: verkoper van een grond
moet bodemattest aanvragen, waarin alle bodemonderzoeken vermeld
worden
→ vaak blanco, maar blijft verplicht
- Bodemdecreet beïnvloedt het overeenkomstenrecht
- Vb. grote oprit laten aanleggen, geen vergunning, aannemer legt oprit
toch, maar wordt niet betaald: stapt naar rechtbank, vordering heeft
ongeoorloofde oorzaak want geen vergunning
Omgevingsrecht = milieurecht en ruimtelijk bestuursrecht
Milieurecht: 3 onderdelen
- Milieuhygiëne: bestrijding van verontreiniging, klimaatproblematiek
- Milieubeheer: beheer van natuurlijke rijkdommen → bodem, water etc.
- Natuurbehoud en landschapszorg: behoud natuurgebieden, wilde flora
en fauna en waardevolle landschappen
Ruimtelijke ordening: beleid gericht op de bescherming van de ruimtelijke
kwaliteit of de beheersing van de ruimtelijke ontwikkeling door vooral de
bestemming van de ruimte
- Bestemming van de beschikbare schaarse ruimte
- Toekenning van functies aan gebieden (zonering): wonen (ook horeca),
landbouw, industrie → vele functies gaan niet samen, dus moeten
gescheiden worden
Beleid inzake onroerend erfgoed: monumenten, archeologisch onderzoek,
landschapszorg etc.
→ leunt sterk aan bij milieubeleid en ruimtelijke ordening
Energierecht: regulering van het menselijk handelen m.b.t. productie,
transport, verbruik van energie
Ontwikkeling van het milieurecht en ruimtelijke ordeningsrecht in België
Vrij jong: pas sinds jaren 1970 → echter in de middeleeuwen al
reglementen gericht tegen afval storten in het water (wasten hierin kleren,
waardoor water vuiler voor stad verderop)
Ad hoc benadering in milieubeleid voor jaren ‘70: worden pas maatregelen
genomen wanneer iets gebeurt, niet in het algemeen, vb. smog, bij
olierampen of ongeluk in chemische bedrijf
Exploitatievergunning: sinds jaren 1800, door Napoleon ingevoerd dat men
voor bepaalde vormen van vervuilende nijverheid toelating van de
overheid nodig had
Meer sectorale benadering in milieubeleid sinds jaren ’70: milieu opdelen
in compartimenten
- Aparte wetten voor verschillende milieucompartimenten
- Oppervlaktewater, lucht, bodem, grondwater, afval, natuur…
Ruimtelijke ordening ook apart: begin met Stedenbouwwet van 1962
2
Academiejaar 2021-2022
, - Bouwvergunning
- Planning van ruimtelijke ordening: reeds poging in jaren ’30, maar
kwam er niet van door vallen van regeringen
- Ruimtelijke ordening pas laat opgestart, op moment dat het al te laat
was: zeer onregelmatige bouw die niet in het landschap past
Staatshervorming: grotendeels gewestelijke bevoegdheid geworden
- Wallonië wou niet mee: grote industrie, milieuregels niet voordelig
- Nu: Waalse wetgeving beter dan Vlaamse
Milieubeleid sterk internationaal en Europees beïnvloed, al sinds jaren ‘70
- 90% van de milieumaatregelen wordt internationaal of door EU
beïnvloed, 70% van de milieumaatregelen door EU beïnvloed
- Richtlijnen over luchtkwaliteit, natuur en klimaat → niet over ruimtelijke
ordening
- Ruimtelijke ordening wordt onrechtstreeks beïnvloed, maar verschilt in
alle lidstaten: unanimiteit vereist voor ruimtelijke ordening zelf
Tendens naar integratie en codificatie in milieurecht sinds eind jaren ‘80
Integratie van exploitatie- en lozingsvergunning in milieuvergunning sinds
1985 (Milieuvergunningsdecreet): moest vroeger zeer veel vergunningen
aanvragen om te kunnen starten, niet altijd in orde, sinds 1985 vervangen
door 1 vergunning
→ vermindert last voor overheid en vermijdt omvormen van afval om
goedkoper te storten
Invloed van werkstukken van proffen: Decreet algemene bepalingen
milieubeleid in 1995
→ systematisch opgebouwd
In Duitsland is codificatie van het milieurecht niet gelukt, in Wallonië nog
bezig
Tendens naar integratie en codificatie in milieurecht en ruimtelijkeordeningsrecht
sinds begin 21e eeuw → Vlaanderen
Integratie van stedenbouwkundige en milieuvergunning in
omgevingsvergunning in 2014: slechts 1 vergunning nodig om te bouwen
en exploiteren
Nieuwe term omgevingsrecht die milieurecht & ruimtelijkeordeningsrecht
omvat (vanuit Ned)
In andere talen vaak maar 1 woord voor milieu en omgeving →
environment/environnement
21e eeuw: terugdringen van administratieve lasten centraal
Minder administratieve lasten voor ondernemingen, verbeteren
besluitvaardigheid en daadkracht van de overheid
Fancy termen: smarter regulation, better regulation, fitness check
3
Academiejaar 2021-2022
, Op zich een goede evolutie, maar gevaar: afzwakking van het milieurecht
Recent groene ambities EU: Green Deal, klimaatneutraal tegen 2050, …
Soms tegengestelde belangen: economische vooruitgang vs.
klimaatbescherming
Milieurecht en ruimtelijkeordeningsrecht als vakgebied: omgevingsrecht
Jonge rechtstakken: instrumentele functie van het recht staat centraal →
recht als middel om beleid te voeren
Eigen systematiek en instrumenten: beginselen, kwaliteitsnormen,
emissienormen, …
Belangrijk voor welzijn en voor economie
Belangrijk deel voor bestuursrecht voor rechtspraktijk, vb. in Vlaanderen
- Handboeken: o.m. jaarlijks Milieuzakboekje, Zakboekje Ruimtelijke
Ordening
- Tijdschriften: TMR, TROS, MER, TOO, STORM
Bevoegdheidsverdeling: gewesten bevoegd, behalve voor… → residuaire
bevoegdheid
Admini
stratieve organisatie → organisatie Beleidsdomein Omgeving: binnen
Vlaams Ministerie van Omgeving of binnen verzelfstandigde
agentschappen (intern of extern)
- Extern: EVA = extern verzelfstandigd agentschap → zelfstandiger van
de Minister
- Intern: IVA = intern verzelfstandigd agentschap → minder zelfstandig
van de Minister
4
Academiejaar 2021-2022
