RELIGIE, ZINGEVING EN
LEVENSBESCHOUWING
Hanne Boons
2020-2021
PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN
3e Bachelor
,1 LES 1: INTRODUCTIE: ZINGEVING, LEVENSBESCHOUWING EN RELIGIE
• Vraag: denkt u vaak na of uw leven zin heeft
o De helft van de mensen vraagt zich dat regelmatig af
o Arme mensen of mensen in een lage SES vragen zich dat meer af dan anderen
o Zingeving is een heel breed concept
1.1 WAT BETEKENT ZINGEVING?
• Emily Esfahani Smith, There's More to Life Than Being Happy (2013) [tekst op Toledo]
o Ted talk: er is meer in het leven dan gelukkig zijn
▪ Verschillende pijlers
▪ Belonging: ergens bij horen, basisrelaties die we hebben (vrienden, gezin,
land, universiteit)
▪ Purpose: bijdrage aan de wereld, iets betekenen voor anderen, u ten dienste
stellen van een hoger doel (niets te maken met je eigen doel)
▪ Transcendence: zelfoverstijging, waarbij je een verruiming meemaakt van
uw ego, uw ego is niet meer een centrale punt maar je komt in contact met
een hogere werkelijkheid, flow (godheid, schrijven, muziek spelen, oog in
oog staan met sterrenhemel de oneindigheid)
▪ Storytelling: je vertelt het verhaal van je eigen leven, je leven is geen
opsomming van gebeurtenissen, je geeft er zelf een verhaal aan dat je
iedereen en jezelf verteld
▪ Vier pijlers die alle vier kunnen voorkomen bij een zinvol leven
▪ Fundamentele dimensies waar dit vak over gaat
▪ Belang van ‘zingevingsculturen’
• Gedachte dat zingeving een pure individuele bezigheid is (fout
volgens esfahani)
• Mensen worden door hun culturele omgeving gedragen en
gestimuleerd om die pijlers te ontwikkelen
o Emily Esfahani Smith
▪ Amerikaanse
▪ Studeerde in het begin van deze eeuw aan universiteit
▪ Heeft migratie achtergrond (iran)
▪ Gelovig soufi’s
▪ Groep moslims
▪ Meditatie
▪ Vriendelijkheid naar alles wat leeft
▪ Haar ouders maakte van hun huis een ontmoetingsplaats voor soufi’s
▪ Toen ze ging studeren was haar religieuze leven weg en ging ze zich afvragen
naar de zin van het leven
• Cf. Viktor Frankl, Man's Search for Meaning (1946 – vertaald als: De zin van het bestaan; een
inleiding tot de logotherapie):
o "To the European, it is a characteristic of the American culture that, again and again,
one is commanded and ordered to 'be happy.' But happiness cannot be pursued; it
must ensue. One must have a reason to 'be happy.'“
1
, o "Being human always points, and is directed, to something or someone, other than
oneself -- be it a meaning to fulfill or another human being to encounter. The more
one forgets oneself -- by giving oneself to a cause to serve or another person to love
-- the more human one is."
o “it was a question of getting them to realize that life was still expecting something
from them; something in the future was expected of them. … This uniqueness and
singleness which distinguishes each individual and gives a meaning to his existence
has a bearing on creative work as much as it does on human love. When the
impossibility of replacing a person is realized, it allows the responsibility which a man
has for his existence and its continuance to appear in all its magnitude. A man who
becomes conscious of the responsibility he bears toward a human being who
affectionately waits for him, or to an unfinished work, will never be able to throw
away his life. He knows the "why" for his existence, and will be able to bear almost
any "how”.”
o Viktor Frankl
▪ Oosterijkse psycholoog
▪ Had een eigen praktijk in wenen met mensen die worstelde met suicide
gedachte
▪ Joodse man en psycholoog
▪ Hij werd door nazi’s naar het concentratie kamp gebracht
▪ Is actief gebleven in dat kamp als psychiater
▪ Hij zag verschillen in de kansen van het leven in verschillende types die
anders omgingen met de zin van het leven
▪ Sommigen stierven heel snel en sommigen bleven lang in leven
▪ Significant verschil die zeiden dat ze een reden hadden om in leven te blijven
en mensen die hier geen reden meer hadden
▪ Moeder die haar kinderen wou terugzien bleef leven door die reden maar als
die kinderen stierven stief zij ook sneller want haar reden om te leven was
weg
▪ Waarom mensen blijven leven, wat drijft hen?
▪ Frankl bleef in leven want hij wou per se een boek uitgeven met bevindingen
die hij daar had opgedaan (zijn reden)
▪ Hij is bekend geworden door zijn boek ‘de zin van het bestaan’
▪ Mens is zinzoekend leven
• Zijn we verantwoordelijk voor de mensen die het minder goed stellen?
o 63% van de bevolking zegt nee
o Er is een soort van verhaal in onze samenleving dat zegt dat iedereen kansen krijgt
en als je het niet goed doet heb je die kansen niet gegrepen en is het je eigen schuld
2
, 1.1.1 Termen
• Zingeving
o ~ identiteit, krachtbronnen, perspectief, relaties, oriëntatie, prioriteiten,…
o Vier pijlers
o Andere termen zoals identiteit, krachtbronnen, perspectief,…
o Iedereen doet aan zingeving
• Levensbeschouwing:
o ‘uitgewerkte en op fundamentele uitgangspunten berustende visie op het menselijk
bestaan, een richtinggevende moraal, en een (literaire, artistieke, filosofische)
traditie die als bron van zingeving fungeert’
o Andere naam voor zingevingscultuur
o Klassieke erkende levensbeschouwingen (katholicisme, islaam, humanisme,…)
o Iedereen heeft een visie op het bestaan maar die moet uitgewerkt zijn (niet iedereen
doet dit)
o Systeem waarbij men die visie op het menselijke bestaan ontwikkelt, uitwerkt en
vanuit die visie een richtinggevende moraal ontwikkelt (hoe moet je leven,
handelen?)
o Altijd als een traditie fungeert, doorgegeven wordt doorheen generaties (literaire
component, artistieke uitingen, filosofische traditie)
o Traditie als collectief erfgoed
o Voorbeelden zie: www.canvas.be/wereldbeeld
• Religie
o Een bepaalde vorm van levensbeschouwing
o Subtype van levensbeschouwing
o Transcendente werkelijkheid (goden)
o Zeer complex fenomeen dat je niet kan definiëren
1.1.2 Drie definities
• Etymologisch
o Gaan kijken naar de wortels van een woord
o In deze afleidingen herken je drie van de pijlers:
o re-legere (‘her-lezen’)
▪ interpretatie >< essentialisme
▪ lezen van de werkelijkheid, komen tot een dieper verstaan van de
werkelijkheid, interpretatie van de werkelijkheid (storytelling)
o re-ligare (‘her-verbinden’)
▪ gemeenschap >< polarisatie
▪ gemeenschap, stichten en in stand houden van gemeenschap en relaties tot
uzelf, anderen, natuur, goden,… (belonging)
o re-eligere (‘her-kiezen’)
▪ keuze >< dwang
▪ opnieuw kiezen, fundamentele keuzes en opties die je maakt, fundamenteel
engagement (purpose)
o Vierde pijler, transcendence zit niet in deze definitie maar eigenlijk zijn die drie
andere pijlers worden binnen een religie altijd gefocust op de transcendence
(zelfoverstijging)
3
