CRISISHANTERING 2020-2021
2. AGRESSIE
2.1 INLEIDING
Agressie is actueel thema, maakt deel uit van ons dagelijks leven
= destructief G waarbij iemand met woorden of daden de psychische, fysieke of seksuele grenzen van
iemand anders of zichzelf overschrijdt of schade toebrengt aan materiaal
2.2 AGRESSIE – GEWELD
Bedoeling van agressor – beleving van slachtoffer
Kenmerk: bepaalde regels worden overschreden
Ook als iemand niet bedoeling heeft om ander schade toe te brengen, maar dit toch doet, kan
gesproken worden van agressie
Agressie kan meerdere vormen aannemen
Geweld wordt vaak geassocieerd met meest extreme uitingsvorm ervan meeste mensen betrekken
begrip dan ook niet op zichzelf
Geweld is intentioneel doel voor ogen, bewust
Watzlawick: alle G is communicatie elk G heeft betekenis en is dus uiting van boodschap kijk
heeft gevolgen voor manier waarop je omgaat met agressie
Agressie is G dat uiting geeft aan basisgevoel (pijn, angst, woede, onmacht…): onvermogen om op
andere dan agressieve manier te communiceren wat men wil uitdrukken
Belangrijkste interventiemiddel is en blijft de dialoog
2.3 AGRESSIE IS COMMUNICATIE
Agressie = G en G = communicatie
Als HV in achterhoofd houden
2.4 AGRESSIE POSITIEF
Onderscheid tussen positieve en negatieve agressie
Worden allemaal geboren met ‘agressiecode’ omdat we ‘positieve agressie’ nodig hebben om te
(over)leven, om ons waar te maken in SL
Maakt dat we assertief en doelgericht voor onszelf kunnen opkomen zonder anderen schade te
berokkenen
o <--> ‘vijandige’ agressie: wakkert woede, haat en vijandigheid aan (destructief)
Agressie als vorm van zelfhandhaving, vorm van positieve levensenergie: elke poging om eigen
grenzen naar buiten te verleggen verruiming van territorium
2.5 UITINGSVORMEN VAN AGRESSIE
2.5.1 VERBALE AGRESSIE
Zowel mondeling als schriftelijk
Vb: Spotten, schelden, zwartmaken, schreeuwen, uitdagen…
Ook: cyberpesten
2.5.2 FYSIEKE AGRESSIE
1
, Vb: schoppen, duwen, slaan, trekken, krabben…
Ook: huiselijk geweld/ mishandeling
Gaat vaak gepaard met emotionele en seksuele agressie
2.5.3 PSYCHISCHE OF EMOTIONELE AGRESSIE
Van G dat als ‘weinig respectvol’ maar toch nog als ‘normaal’ wordt ervaren, tot psychische terreur
Verbaal en non-verbaal
Vb: bedreigen, chanteren, onder druk zetten, dreigende houding of gebaren, manipuleren, mobbing…
2.5.4 SEKSUELE AGRESSIE
Van grensoverschrijdend G tot verkrachting
Ongewenste intimiteiten
Vb: ongewild zoenen, gluren, aanraken, seksueel getinte Gingen, seksuele intimidatie, verkrachting…
2.5.5 MATERIËLE AGRESSIE
Gericht op materiaal
Vb: vernielen van brievenbussen, bekrassen van auto’s, hooligans die café kapot slaan…
2.6 BRONNEN VAN AGRESSIE
Agressie indelen volgens vermoedelijke bron waaruit ze voorkomt
Om agressie te begrijpen is het belangrijk om te weten van waaruit agressie ontstaat
2.6.1 FRUSTRATIEAGRESSIE
Gevoel van onmacht, frustratie, geen begrip, geen controle meer hebben over situatie
Agressie komt hier voort uit gevoel van onrechtvaardig behandeld te worden, gevoelens van
mislukking, gevoel benadeeld te worden, gevoel tekort te schieten
Emotioneel G
Ontladen van gevoelens
‘overkomt’ iemand
Agressie is niet in verhouding met wat het veroorzaakte
2.6.1.1 UITINGSVORMEN VAN FRUSTRATIEAGRESSIE
Voornamelijk door:
o Verbale agressie
o Fysieke agressie
Ook heel wat destructief G komt voort uit frustraties
Meestal toevallig/ niet persoonlijk
o Vb: tijdens verkeersagressie
2.6.1.2 KENMERKEN VAN FRUSTRATIEAGRESSIE
Agressieve reactie niet in verhouding met wat gebeurde
o Spreekwoordelijke druppel die emmer doet overlopen
‘echte’ emoties worden geuit
o Hevige emoties, waar agressor vaak nadien spijt van heeft
Onvoorspelbaar
o Iedereen reageert anders op bepaalde situaties en iedereen kan potentieel ‘uit de bol gaan’
2
, Zelfbeheersing (tijdelijk) kwijt
o Door overvloed emoties voor korte of lange tijd minder controle over zichzelf
Zwart-wit denken
2.6.1.3 AANPAK VAN FRUSTRATIEAGRESSIE
Let op signalen C
o Emoties verbruiken energie
Steeds meer opwinden in pogingen om zichzelf duidelijk te maken
Belangrijk erkenning te geven voor gevoel C en om vertrouwen te wekken
o Luister actief
o Geef erkenning
Aan verschillende emoties die zich voordoen
2.6.2 INSTRUMENTELE AGRESSIE
Bewust
Om doel te bereiken
Agressie wordt als hulpmiddel/instrument ingezet
Met voorbedachten rade gedreigd en gemanipuleerd
Mensen die weinig andere communicatiemogelijkheden hebben grijpen ook makkelijker naar agressie
om als middel iets anders duidelijk te maken
2.6.2.1 UITINGSVORMEN VAN INSTRUMENTELE AGRESSIE
Seksuele intimidatie, verbale agressie, psychische agressie, fysieke agressie…
2.6.2.2 KENMERKEN VAN INSTRUMENTELE AGRESSIE
Doelgericht, weloverwogen en gecontroleerd
Bewust
o Doel bereiken
Geen ‘echte’ emotie
o Soms gaan andere emoties aan boosheid vooraf (lief doen, vleierij, hulpeloosheid…)
o Agressor zal opzoek gaan naar gevoelige snaar van andere
o Houdt reacties slachtoffer goed in oog voor reactie agressie er op af te stemmen
Herkenbaar patroon dat telkens opnieuw werkt
Dreigementen
o Slachtoffer wordt gemanipuleerd, agressor zoekt zwakke plek van ander
Reputatie
o Wordt ingezet als onderhandelingsinstrument
o Vb: ‘ik heb in gevangenis gezeten, politie kent mij’
2.6.2.3 AANPAK VAN INSTRUMENTELE AGRESSIE
Denk aan eigen veiligheid
Negeer wapen niet
Geef aan dat de dreigementen je bang maken
Erken de reputatie
Blijf rustig en neem open houding aan
Communiceer dat agressie niet juiste middel is om doel te bereiken
Tracht agressor tot inzicht te brengen in zijn strategie
3
, 2.6.3 AGRESSIE VANUIT MACHTSVERHOUDINGEN
Machtsverschillen zijn aanwezig
Agressor heeft rigide beeld over geviseerde groep
Vanuit vooroordelen verantwoorden
Weinig empathie
Schuld wordt verschoven
o Vb: meisje wordt verkracht omdat ze zich ‘uitdagend’ kleedt, dik kind wordt gepest omdat het
‘onnozel’ is…
2.6.3.1 UITINGSVORMEN VAN AGRESSIE VANUIT MACHTSVERHOUDINGEN
Lichte én ernstige vormen van:
o Emotionele, fysieke en seksuele agressie
2.6.3.2 KENMERKEN VAN AGRESSIE VANUIT MACHTSVERHOUDINGEN
Geen/nauwelijks schuldbesef
Vooroordelen
Machtsverschil
Opbouw in agressie
o Lichtere grensoverschrijdingen gaan meestal vooraf aan zwaardere vormen
o Dader test geleidelijk uit waar grenzen van ander liggen slachtoffer gaan hun grenzen
verschuiven en durven vaak pas te reageren als situatie uit hand is gelopen
Wordt vaak niet ernstig genomen
o Vb: #metoo
2.6.3.3 AANPAK VAN AGRESSIE VANUIT MACHTSVERHOUDINGEN
Moet bespreekbaar gemaakt worden
Weerbaarheid slachtoffer is belangrijk
2.6.4 AGRESSIE TEN GEVOLGEN VAN PSYCHISCHE STOORNISSEN, ZIEKTES OF MIDDELENGEBRUIK
Reden agressie is niet altijd duidelijk
Agressie als symptoom
o Vb: bij PHstoornissen of psychosen (stemmen laten persoon dit doen)
Ook mensen met ziekte kunnen agressie vertonen vanuit frustratie
Mensen die verslaafd zijn (alcohol, medicatie, drugs) kunnen ook (frustratie)agressie vertonen, maar
kan ook zijn om iets te bekomen
2.6.4.1 UITINGSVORMEN VAN AGRESSIE TEN GEVOLGEN VAN PSYCHISCHE STOORNISSEN, ZIEKTES OF
MIDDELENGEBRUIK
Seksueel G, verbale agressie, psychische agressie, fysiek geweld
2.6.4.2 KENMERKEN VAN AGRESSIE TEN GEVOLGE VAN PSYCHISCHE STOORNISSEN, ZIEKTES OF
MIDDELENGEBRUIK
Voorgeschiedenis psychiatrische kenmerken, druggebruik…
Schijnbaar geen logische reden
Bewustzijnsvernauwing/verandering
4
