Mogelijk
examenvragen
historische
reflectie
1. Op reis door toekomst en verleden
1.1 Hoofdvragen citaten
Begrijp je volgende citaten? Kan je ze toelichten en illustreren met voorbeelden
uit cursus?
Utopias are creations of imagination that combine certain beliefs of an age
with the passion of hope. Dystopias are creations of imagination that
combine certain beliefs of an age with the passion of fear (Heller, 2016)
o Utopias en dystopias zijn scenario’s uit de verbeelding. Het is hoe ze
denken dat ze in de toekomst zal zijn maar weten dit niet zeker.
Utopia’s zijn gebaseerd op hoop. Het is een ideale wereld. Denk
hierbij aan een wereld zonder armoede, racisme… Dystopia’s zijn
gebaseerd op angst. Denk hierbij aan The Hunger Games, Walking
Dead…
De toekomst van de mens laat zich niet voorspellen, maar dat betekent
niet dat het zinloos is erover na te denken. Juist het vermogen van de
mens om zichzelf tegen het licht te houden, stelt hem in staat aan
zogenaamde wetmatigheden en doemscenario’s te ontsnappen (Harari,
2017)
o Hij zegt dat we de geschiedenis bestuderen om onze horizon te
verbreden, om te begrijpen dat onze huidige situatie logisch noch
onvermijdelijk is en dat er dus veel meer mogelijkheden zijn dan we
misschien denken.
o TINA there is no alternative
o TAMARA there are many alternatives ready and available
o TIARA there is a real alternative
(toekomstverhalen) Transmit cultural codes and values, thus they reflect
cultures and ideologies of specific historical moments and societies (Bina,
Mateus, Pereira en Caffa, 2017)
, Fiction can be propaedeutic to ethics because it presents imaginary and
plausible situations in which we can imagine ourselves facing dilemma’s,
options, having to envision possible solutions in adverse scenarios (Bina,
Mateus, Pereira, Caffe, 2017)
Utopische verhalen:
Looking Backward – Bellamy (Amerikaanse journalist en jurist) (1888)
o De hoofdfiguur (Julius West) valt in slaap en ontwaakt in het jaar
2000. Daar treft hij een klasseloze samenleving aan, waar geen
sociale ongelijkheid of genderdiscriminatie bestaat en waar er vrede
heerst. Iedereen kan er rekenen op solidariteit en deelt er in de
welvaart en het comfort van de technologische vooruitgang.
o Belang ware bestseller met meer dan 1 miljoen exemplaren
verkocht. Het boek inspireerde mensen om zich te verenigen in
zogenaamde Bellamy Nationalist Clubs, waar ze samen nadachten
hoe ze zijn sociale utopie konden realiseren.
o Geschreven na de Eerste Industriële Revolutie
News from Nowhere (or An Epoch of Rest) – Morris (1890)
o Londen, 1890. Na zijn deelname aan een bijeenkomst van de
revolutionaire Socialist League dommelt de hoofdfiguur in. Wanneer
hij zijn ogen weer opent, bevindt hij zich in een maatschappij zonder
klassen, zonder overheid, zonder gevangenissen, zonder geld en
zonder privaat eigendom. Ook steden zijn verdwenen. De landelijke
gemeenschap wordt er solidair en democratisch georganiseerd.
o Belang de Britse socialistische kunstenaar William Morris verzette
zich tegen een toekomst zoals Bellamy die voorspiegelde. Niet de
industrialisering, mechanisering en technologische vooruitgang
zouden het welzijn bevorderen.
The Red Star – Bogdanov (1908)
o De Russische wiskundige en bolsjewiek Lenni (Leonid) krijgt de
uitnodiging om de samenleving van Mars te leren kennen. Hij treft
er een hoogtechnologische en egalitaire 1 samenleving aan. Wanneer
hij ontdekt dat de Martianen in hun zoektocht naar een oplossing
voor het probleem van overbevolking plannen hebben om de aarde
te koloniseren, schiet hij in actie. Om te voorkomen dat de mensheid
wordt uitgeroeid, vermoord hij een voorstander van de overname.
De Martianen besluiten daarop om een expeditie naar Venus te
sturen. Lenni belandt in een psychiatrisch ziekenhuis op aarde en
krijgt te horen dat alles een koortsdroom was.
o Belang het is niet toevallig dat een revolutionair hoofdfiguur net
op de Rode Planeet een samenleving aantreft die het
communistische ideaal heeft gerealiseerd. Wetenschap en
technologie hebben welvaart en welzijn gebracht, er zijn geen
genderverschillen meer en kinderen worden niet door de ouders,
maar in speciale scholen opgevoed. Via zijn SF toonde Bogdanov dat
een andere wereld mogelijk was. In 1913 publiceerde hij met
Engineer Manny een prequel op zijn verhaal. Daarin heeft hij er over
hoe de maatschappij op Mars zich had kunnen ontwikkelen.
o Verscheen enkele jaren na de mislukte revolutie van 1905.
1
gelijk
, o Bogdanov was een van de medeoprichters van de Russische
Sociaaldemocratische Arbeiderspartij in 1903.
Herland – Perkins Gilman (1915)
o 3 mannen gaan op zoek naar een mythische samenleving waar
enkel vrouwen zouden leven. Wanneer ze die ontdekken, worden ze
prompt opgesloten. Geleidelijk krijgen ze inzicht in de
zelfvoorzienende en vreedzame gemeenschap van vrouwen, met
een eigen taal, gebruiken en gewoontes. De vrouwen hebben zich in
stand weten te houden dankzij parthenogenese (ongeslachtelijke
voortplanting). Na enkele vergeefse ontsnappingspogingen proberen
de mannen zich uiteindelijk te integreren. Wanneer dat voor een van
hen fout loopt, wordt hij uitgewezen.
o Belang de novelle Herland (gepubliceerd in het tijdschrift The
Forerunner) van de Amerikaanse schrijfster Charlotte Gilman
beschrijft een feministische utopie, waar vrouwen geheel
onafhankelijk van mannen hun lot in eigen handen nemen, in een
samenleving zonder conflicten of machtsonevenwicht.
o Feministe op het einde van 19de eeuw
Apocalyptische verhalen:
Natuurrampen
Verdens Undergang (1916)
o Deense film over botsing met een ander hemellichaam
o Einde vd wereld aankondigen
Deep Impact (1998)
When Worlds Collide (1951)
Armageddon (1998)
Melancholia (2011)
Greenland (2020)
o Botsing hemellichaam
4:44 Last Day on Earth (2011)
o Zonnestraling die de apocalyps teweegbrengt
2012 (2009)
o Mayakalender
The Day After Tomorrow (2004)
Pandemieën
Referentiepunt voor pandemie de pest of de Zwarte Dood vanaf de 14de eeuw
1918: Spaanse Griep
1957: Aziatische Griep
1968: Hongkonggriep
