Sociologie: samenvatting
Deel 1: De sociologie ontdekken
H1: De sociologische verzuchting
Sociologie:
- Vele de nities: helpen niet beter te begrijpen
- Nadruk op: begrijpen
- Als avontuur beschouwen: jonge, levendige (vaak verandering) en diep verdeelde wet.
(sociologen over een ding eens: het is moeilijk om het begrip te de niëren)
Belangrijkste en verontrustende les v/d socio.: Alles is contingent, maar daarom niet arbitrair.
—> Alles is contingent: alles wat we in de samenleving aantre en (gewoontes, handelingen,
instellingen) had ook anders kunnen zijn (ruimte en tijd), het is niet noodzakelijk of onmogelijk dat
het moet zijn hoe het nu is. Antropologen en sociologen zorgden ervoor dat het bewustzijn van
het contingente verspreid werd.
—> Maar daarom niet arbitrair (willekeurig): er zijn genoeg redenen waarom het zo is, waarom het
die vorm heeft aangenomen.
=> Socio. = wet. van kansen (analyses, verklaringen, patronen zn. nooit 100% zeker)
Vb. Murdock- les (antropoloog George Murdock):
- 565 culturen bestudeerd (bestaande en verdwenen)
- Huwelijk: 20% monogamie en 80% polygamie (79,3% polygynie en 0,7% polyandrie)
=> Veel diversiteit in culturen
1. Hoe is sociale orde mogelijk?
Van wetten zijn opgelegd door God/natuur —> wetten zijn gemaakt door de mens (= besef van
het contingente) vb. Howard Becker onderzoek nr afwijkend gedrag: wrm bep mensen afwijkend
gedrag vertonen en bep welke gedragingen in samenlevingen afwijkend zijn en in andere niet.
=> Verontrustend, want wrm regels dan nog respecteren?
Jean-Jacques Rousseau wou daar antwoord opgeven nl. civiele religies:
- Wnr mensen leider zien als godheid zullen ze de wet respecteren
- Opvoeden tot burgerzin
- Nu (geen klassieke religie) vb door onderwijs: kritische, tolerante mensen maken (opvoeden tot
burgerzin)
2. Waarom is het contingente niet arbitrair?
Er is geen antwoord op deze vraag vb. Wrm verschillende meningen in de politiek, wrm patronen
in gedrag…
Doorheen de geschiedenis drie manieren om hier een antwoord op de vinden (niet gelukt):
1
fi fi ff fi
,1. VERLICHTING EN TEGEN-VERLICHTING ( einde Franse Revolutie)
Verlichting (pos mensbeeld) = verwerping van religie als ordehaver, eigen reden en
redeneervermogen volgen, rede grondlag van maatschappelijke orde worden —> redelijk
handelen en wet. denken zal zorgen voor vooruitgang, maatschappelijke rust en geluk
Tegen-Verlichting (neg mensbeeld) = handelen volgens de rede zal leiden tot egoïsme en onrecht,
mensen hebben limieten nodig (gezag en godsdienst)
=> Socio is een kind van de Verlichting, maar neemt beide ideeën mee want regels zijn
noodzakelijk om samen te leven (regels creëren ook nieuwe mogelijkheden)
2. GRONDLEGGER VAN DE SOCIOLOGIE: AUGUST COMTE (1798-1857)
Comte:
- Eerste socioloog (uitvinder term sociologie)
- Voorstander van de Verlichting
- Pleitte voor positivistische sociologie
- Gevoelig voor argumenten van de Tegen-Verlichting: de rede leidt niet zomaar tot een goede
samenleving
Positivistische benadering van de sociale werkelijkheid = zakelijke, wet. observatie en logica
gesteunde sociologie
Drie stadia voor een ontwikkeling van een samenleving (opeenvolgend):
1. Religieus: ervaringen —> externe macht
2. Metafysisch: verschijnselen —> abstracte begrippen (de ziel)
3. Wetenschappelijk: verschijnselen —> andere verschijnselen (de rede)
Comte ging opzoek naar welke rol de mens speelt in het scheppen van sociale orde (zonder dat
het lijkt dat alles willekeurig is en dat sociale orde enkel kan door dwang en misleiding)
—> Menselijk handelen:
- Rede (wet.)
- Emotie (religie)
=> Door deze twee te kanaliseren zorgt voor: positieve doelen van de mens
MAAR: nieuwe religie nodig, nl. Religie van de Mensheid:
- Mensheid (rede) staat centraal: zo hun energie op wenselijke doelstellingen richten
- Dilemma tussen Verlichting en Tegen-Verlichting oplossen
- “L’amour pour principe et l’ordre sur base; le progrès pour but” = emotie als principe en de
rede als basis; de vooruitgang als doel
3. DEBAT TUSSEN HABERMAS EN LUHMANN
Actuele vraag: Hoe kunnen mensen hun eigen lot in handen nemen zonder dat hun samenleving
steunt op macht en/of misleiding?
2
,Twee Duitse sociologen uit de 20e E schreven hun bedenkingen in: Theorie der Gesellschaft oder
Sozialtechnologie
Habermas:
- Fan van de wet.
- Wet. zegt: hoe we iets moeten aanpakken, maar niet wrm (arbitraire op dat niveau H. doorn in
het oog)
- Methode van de wet. is: de kracht van het argument —> wet. te veel in hokjes geplaatst,
daarom zoals bij Franse salons: enkel empirische argumenten (geen titels, geen voorgesch.) (nu
is dat deliberatieve demo.)
- Wet. zorgt voor: open en redelijke communicatie —> eerlijke en redelijke mensen zullen het met
elkaar eens zijn
- Mens maakt: de geschiedenis
- Kind van de Verlichting, maar: er moet een nieuwe stap komen in het ontwikkelen van het
denken, nl open en redelijk communiceren
- De willekeur van instellingen doen verdwijnen door: rechtvaardige wetten (het arbitraire
verdwijnt)
Luhmann:
- Niet akkoord met Habermas
- Kind van de Tegen-Verlichting
- Leren leven met: contingente en arbitraire accepteren
- Nooit allemaal eens over wat rechtvaardig is (arbitraire aanvaarden)
—> Arbitrair aanvaarden op twee manieren:
1. Rechtspositivisme = wet juist tot stand gekomen, wet aanvaarden
2. Meerderheidsregel = helft + 1, meerderheid wil iets dan wordt het dat
Habermas en Luhmann zijn: beide heel loso sch
Sociologie is een van de manieren: waarop hedendaagse mensen nadenken over wat orde
mogelijk maakt in een maatschappij die weet dat ze zichzelf schept
3. Waarom al die zorgen om orde?
Mensen zijn de makers van: de geschiedenis en de maatschappij —> kunnen de wereld beter
maken
Probleem van de sociale orde:
- Verwijst niet naar: behoud van bestaande wetten, machtsverhoudingen, regels
- Verwijst wel naar: behoud van de mogelijkheid om tot nageleefde regels te komen
Hoe tot die regels gekomen? Diverse antwoorden, maar een ding gem. nl. ze geven
voorspelbaarheid en berekenbaarheid en op die manier maken ze de samenleving leefbaar
Zonder regels: oorlog van allen tegen allen
=> twee fundamentele vragen:
3
fi fi
, 1. Hoe worden voorspelbaarheid en een mate van orde gerealiseerd? (probleem van de sociale
orde) —> antwoord op
2. Welke regels zijn absoluut nodig en dus niet arbitrair? (probleem van de niet-arbitraire
contingentie) —> geen antwoord op
4. De legitimerende derden: natuur, geschiedenis en samenhang
Ontkennen het contingente (niet-contingent) en herkennen het niet-arbitraire
1. NATUUR
Maatschappelijke orde beïnvloed doordat: de mens = biologisch wezen (max leeftijd, niet
vliegen…) —> natuur legt: fysieke beperkingen op (wet. en technologie proberen die beperkingen
weg te werken)
Natuur bevat: niet contingente regels, maar geen weet welke, daarom beschouwt men alles als
contingent
Vroeger gebruikte men natuur om: bepaalde maatschappelijke ordes te verdedigen, natuur ligt
buiten onze wil, dus erbij neerleggen
Hayek:
- vrije markt economie past het best bij de biologische mens (eigen wil nastreven): niet ingrijpen
anders ingrijpen in de natuur (mag niet)
- Rechtvaardige verdeling van goederen en streven nr sociale gelijkheid —> “primitieve
gemeenschapsgevoelens die in de natuur van de mens zijn gekomen”
2. GESCHIEDENIS
Gemeenschappen en samenlevingen verbonden aan: hun verleden —> keuzes die ze maken
bepaald door hun verleden
Comte: religieus - metafysisch - wet. (elke fase wordt voorafgegaan door een onvermijdelijke
geschiedenis) —> samenlevingen werden geordend door minder of meer ontwikkelt
Historische theorie K. Marx: door de dwingende ontwikkeling van de geschiedenis kunnen we
dingen wel voorspellen —> theorie zegt dat de geschiedenis: de eigen samenleving, opvattingen,
wensen kunnen worden voorgesteld als ede onvermijdelijke geschiedenis van de mensheid
Vb. Westerse samenleving = kapitalistisch —> kloof te groot tussen kapitaalbezitters en arbeiders,
zorgt voor onvermijdelijke revolutie
=> Geschiedenis legt dus beperkingen op
3. SAMENHANG
Noodzakelijke samenhang tussen: verschillende maatschappelijke instellingen
4
