Deontologie van de accountant
1 Ethiek, deontologie en moraal
1.1 Enkele begrippen
Filosofie:
- Wijsbegeerte
- De zoektocht naar waarheid en essentie (verwondering)
Ethiek:
- Moraalfilosofie
- De zoektocht naar het goede en het slechte (morele verontwaardiging)
Deontologie:
- Plichtenleer
- De zoektocht naar correct professioneel handelen
Moraal:
- Het geheel van principes, handelingen en gedragingen die in een bepaalde
samenleving als correct en wenselijk worden gezien, op basis van de heersende
normen en waarden en de traditie
- Zeden, mores, fatsoen
immoreel: niet volgens de ethiek
amoreel: niet goed noch slecht
1.2 Belang van (economische) ethiek
Ethiek maakt het leven leefbaar:
Een mens zonder ethiek is een ON-mens
Een samenleving zonder ethiek is onmenselijk
Zich ethisch opstellen is “rendabel” voor het eigen belang
Vb: ik vermoord de bakker niet want ik heb brood nodig (je hebt iedereen nodig)
Mensen die ethisch leven, zijn gelukkiger, hebben meer sociale contacten, kennen
minder zorgen en stress, zijn financieel meer tevreden (individueel)
Dieren kunnen niet onethisch zijn
Je kiest er voor om ethisch te zijn omdat je bang bent voor de gevolgen
(schrik dat andere hetzelfde terug gaan doen)
Deontologie van de accountant 1
, Door ethisch te leven lever je ook een belangrijke positieve bijdrage aan de
maatschappij, waar iedereen belang bij heeft (collectief)
als boekhouders hun werk goed doen en iedereen betaalt zijn belastingen:
- ethische maatschappij
- ethische plict
Sommige religies beloven mensen die ethisch leven niet alleen voorspoed in dit leven,
maar ook geluk in een leven na de dood
Ethiek zorgt voor een integer leven:
- Feit is: als je een integer leven wil leiden; is een ethische ingesteldheid absoluut
noodzakelijk
- Zeker is: wie niet integer is, lijdt het leven
- Probleem is: integriteit laat zich moeilijk definiëren
en dan maken we nog eens een onderscheid tussen interne en externe integriteit
!! deze cursus in 1 woord: INTEGER
Integer = betrouwbaar vanuit jezelf (innerlijke betrouwbaarheid)
vb. accountant: rekenschap, klanten rekenen op je betrouwbaarheid
Interne integriteit:
STAP 1: het ideaalbeeld: wanneer ben je een goed mens en wanneer leidt je een
goed leven?
STAP 2: het zelfbeeld: hoe ben ik op dit moment en welk leven leid ik?
STAP 3: als stap 1 en 2 overeenkomen, heb je interne integriteit bereikt. Indien dit
nier het geval is, ben je niet integer
Externe integriteit:
- Je laat de buitenwereld kennismaken met je ethische ingesteldheid
- Je leeft volgens ethische principes, je belichaamt een ethisch karakters je vertoont
ethisch gedrag
- Uiteraard impliceert dit dat jouw ethisch handelen overeenstemt met wat door de
meerderheid van de groep als ethisch wordt beschouwd
Vb. je bent veggie maar je lievelingseten is spaghetti bolognese = je bent niet integer
Vb. Trump doet zich integer voor!
Deontologie van de accountant 2
,Toenemende deregulering vraagt om toenemende zelfregulering:
Regulering: externe partij legt regels op
dit vereist een handhaving- en sanctioneringssysteem!
Vb. verbod op hoofddoeken: hoe kunnen ze dit sanctioneren?
Zelfregulering: hoe minder regels door een externe partij opgelegd worden, hoe meer
regels je zelf moet aanhouden om je gedrag/houding te bepalen
geen regels opgelegd door personen boven jou, zelf regels uitwerken
Globalisering: de wereld wordt steeds kleiner
Op micro-gebied: de verschillen in normen, waarden en wetten tussen mensen
onderling, krijgen een ethische dimensie
“When you are in Rome, do as the Romans do” = Westers concept
> dit was vroeger ‘de regel’ maar nu niet meer!!
Op macro-gebied: global governance kan global business niet bijhouden
‘Internetisering’ van de wereld: wat kan en wat niet?
waar betalen internetgiganten (bv. Google) hun belasting?
Technologische ontwikkeling:
- Bestaande technologieën missen dikwijls ethische dimensie (kernenergie,
internet…)
- Nieuwe technologieën vereisen nieuwe ethiek (drones, genetische manipulatie,
genderkeuze, artificiële intelligentie, killer robots…) kunnen misbruikt worden
Groene energie bestaat niet (smartphones, windturbines… = meest vervuilend)
De democratisering van het moreel gezag:
Wie heeft nog gezag?
- Kerk geen gezag meer
- Onderwijs steeds minder gezag
veel dossiers tegen examenresultaten: wijst op onderwijs zonder gezag
- Overheid geen gezag meer
wie gelooft de politiekers nog?
- Ouders geen gezag meer oudermishandeling
moreel gezag komt in handen van de volk – democratisering
Deontologie van de accountant 3
, Ethiek is niet statisch maar dynamisch:
- Wat vroeger geen probleem was, kan momenteel niet meer door de beugel
o Roken, houtkachels, vleesconsumptie, circus, zoo…
- Van verhaalcultuur (tell me the world) naar beeldcultuur (show me the world)
Dikwijls: “dubbele moraal”
Vb. Lage emissiezone: vervuilende auto’s mogen de stad niet binnen maar als ze
hiervoor betalen mag het wel?? Hiernaast komen jaarlijks 15.000 schepen de
haven binnen, wat maakt de lage emissiezone dan uit?
1.3 Stromingen binnen de ethiek
1.3.1 Deugdenethiek
ontstaan in de 3de – 4de eeuw vóór Christus (Aristoteles)
Deugden zijn sociaal aangeleerde menselijke kwaliteiten die ons in staat stellen een doel
te bereiken en die eigen zijn aan een praktijk
4 kardinale deugden:
- Prudentia (voorzichtigheid en wijsheid)
- Iustitia (rechtvaardigheid, rechtschapenheid)
- Temperentia (matigheid, zelfbeheersing)
- Fortitudo (moed, standvastigheid
Aristoteles: ideaal van de gulden middenweg:
NEGATIEF FILOSOFISCH IDEAAL POSITIEF (= te)
Lafheid Moed Onbesuisdheid
Gierigheid Gulheid Spilzucht
Karakterloosheid Goedmoedigheid Opvliegendheid
Lompheid Geestigheid Zotheid
Norsheid Vriendelijkheid Kruiperigheid
Statusapathie Ambitie Statushysterie
belangrijkste deugden voor het bedrijfsleven:
- Klassiek: fronèsis of prudentia (“de kunst, het talent, en de habitus of gesteldheid
om te handelen op de meest passende wijze in elke mogelijke omstandigheid en
situatie”)
- Modern: integriteit, waarachtigheid, loyaliteit, betrouwbaarheid,
verantwoordelijkheidsbesef
Deontologie van de accountant 4
