Het Europees mensenrechtensysteem: de raad van Europa
Europese organisaties
Geschiedenis:
1) Het nazisme, dat nooit meer zou mogen gebeuren
2) het bestaan in het naoorlogse Europa, Iberisch schiereiland, van een aantal regimes met een
fascistische inslag. Generaal Francisco Franco (1), leider en autocratisch fascistisch dictator van
Spanje tot 1975, vanaf dan heeft Spanje de overgang gemaakt naar een democratie en Salazar (2),
leider van Portugal en tot ongeveer medio de jaren 70. De vrees van een heropflakkering van het
fascisme in Europa in de toekomst
3) De vrees voor het uitdijend communisme, Stalin was geen mensenrechten liefhebbende persoon
en in het westen vreesde men dat het communisme het volledige continent zou overspoelen. Het
communisme kwam uit het oosten maar er was ook de vrees dat communistische partijen in
westerse landen die vrij goed waren ingebed, dat die ook een nefaste rol konden spelen op dat vlak
4) De liberale democratieën uit de vooroorlogse periode, toen al deze regimes aan de macht zijn
gekomen eigenlijk niet i staat waren geweest om een dam op te werpen tegen het communisme,
nazisme en fascisme. Er was iets meer nodig dan louter en alleen te vertrouwen op de klassieke
nationale mechanismen die ons moesten beschermen tegen deze ideologieën.
- Churchill
Die heeft tijdens de oorlog een aantal fameuze speeches gegeven en aan de uni (ergens) een
speech heeft gegeven waarin hij pleitte voor verenigde staten van Europa, een Engelsman
die pleitte voor een verenigd Europa. In het kader van dat verenigd Europa zou er een
Europees hof moeten komen dat ook de mensenrechten zou moeten beschermen en een
Europees leger dat ook zou kunnen worden ingezet wanneer het hof een uitspraak doet
tegen een staat en die staat veroordeeld en de staat die uitspraak naast zich neerlegt.
- Congres van Europa
N.a.v. die speeches, het was niet alleen Churchill maar ook NGO’s en bewegingen, die
bewegingen hebben vervolgens een groot congres georganiseerd, nl. het congres van Europa
enkele jaren later. Er waren meer dan 800 personen aanwezig uit 24 landen, het was een
paneuropees congres. Politici, journalisten, etc. waren er, politici waren er uit eigen naam en
niet als vertegenwoordiger van de regering, het slotdocument ging in dezelfde richting als
Churchill dat wou, men wou en verenigd Europa, een charter voor de mensen rechten, een
HvJ en een Europese vergadering. Het idee kwam eigenlijk eerder vanuit een niet-
gouvermentele hoek. Er zijn stokken in de wielen gestoken zijn, de russen hebben Berlijn
geblokkeerd in 1948-49. We zien dat de koude oorlog in volle hevigheid losbarst en ook hier
een impact heeft, het idee van een paneuropese organisatie dat spatte uiteen.
- Raad van Europa
Dan zijn er een aantal politici (deze keer wel in de naam van de regering) die ervoor
geopteerd hebben om samen te zitten en eigenlijk op een zeer korte termijn zijn zij gekomen
tot de oprichting van de raad van Europa op 5 mei 1949. Het statuut van de raad van Europa
het oprichtende verdrag, aangenomen in Londen. De oorspronkelijke raad van Europa had 10
lidstaten: Benelux, Frankrijk, VK en Ierland, Italië en zweden, Denemarken en Noorwegen. U
mag de raad van Europa duidelijk onderscheiden van de EU. Hoofdkwartier op de grens
tussen Duitsland en Frankrijk.
1
, - EU
Dezelfde politici die aan de basis lagen van beide organisaties.
- Organisatie voor veiligheid en samenwerking in Europa
Naast de EU als tweede entiteit die zich op Europees continent bezighoudt met
mensenrechten is er nog een derde de OVSE. Die is er gekomen in de aanloop van
onderhandelingen tussen oosterse en westerse landen die finaal hebben geleid tot de
aanname van de slotakte van Helsinki. Die OVSE zijn consecratie heeft gekregen in een aantal
amendementen die zijn doorgevoerd in 1994.
De lidstaten vandaag van de drie organisaties, rechterkant raad van Europa, ooit begonnen
met 10 landen, vandaag 47. N.a.v. de koude oorlog zowat alle Oost-Europese landen zijn
toegetreden tot de raad van Europa inclusief Oekraïne, Rusland en ook de republieken,
Armenië, Georgië, Litouwen, Estland, etc. 2 lidstaten van Europa die geen lid zijn van de raad
van Europa: Wit-Rusland en het Vaticaan, die zijn geen lid omdat er voorwaarden verbonden
zijn aan het lidmaatschap ((1) je moet kunnen aantonen dat je een Europees land bent, (2) je
moet verplicht toetreden tot het EVRM, (3) je moet kunnen aantonen dat je een
pluralistische parlementaire democratie bent, (4) je moet kunnen aantonen dat je jouw
minderheden beschermt). De OVSE die is zelfs nog ruimer, ook canada en de VS zijn lid.
Hebben NGO’s een rol te spelen in het kader van de raad van Europa? Ja, zij kunnen een
status aanvragen en krijgen, dat betekent dat ze vervolgens betrokken kunnen worden in een
aantal activiteiten, besprekingen, etc., binnen en in het kader van de raad van Europa.
RvE is opgericht als intergouvermentele organisatie die zich in essentie bezighoudt met
democratie, de bescherming van de mensenrechten en bescherming van de rule of law
(rechtsstaat). Er zijn heel veel mensenrechtenverdragen aangenomen vb. EVRM en de
toezichthouder daarop EHRM
EU is gegroeid als een gemeenschappelijke interne markt, daarna is er ook bijgekomen een
gemeenschappelijk buitenlands beleid en aspecten van veiligheid en justitie en
migratieaangelegenheden, bescherming van grenzen, dat behoort tot de bevoegdheid van de
EU
De OVSE is gegroeid als een organisatie die de dialoog tussen het kapitalistische westen en
het communistische oosten min of meer moest faciliteren. Is een beetje gegroeid als
organisatie in de zin dat na de val van het ijzeren gordijn, de OVSE is gebruikt als organisatie
om de transitie van de communistische landen naar democratieën te faciliteren en hen bij te
staan daarin.
Essentiële taak van de drie organisaties, zij beogen zowel de vrede als veiligheid te
garanderen in Europa. Ze zijn alle drie actief op het vlak van de mensenrechten, ook de EU is
op dat vlak uiteraard actief. Belangrijk toezichthoudend orgaan is het HvJ, daarnaast bestaat
er binnen de EU een EU-grondrechtenagentschap dat in hoofdzaak een taak heeft om info
bijeen te garen inzake mensenrechten en heel veel studies maakt en ook de competentie
heeft om adviezen te geven aan de instelling van de EU op het vlak van de mensenrechten. In
verdragen die de EU afsluit dat daarin ook klassiek een aantal mensenrechtenclausules zijn
opgenomen.
2
