Politiek en beleid - samenvatting 2021 – 2022
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
Centrale principes van sociaal werk:
→ het realiseren van mensenrechten, sociale rechtvaardigheid, diversiteit en collectieve
verantwoordelijkheid
Sociaal werkers hebben een agogische én politieke functie:
Het versterken van het individuele en collectieve welzijn in de samenleving
· Door initiatieven van hulp- en dienstverlening
Agogische functie · Gemeenschapsvorming
· Educatie
· …
1) Werken binnen de grenzen & regels van het bestaand systeem
· = klassiek politiek sociaal werk
· Sociaal werkers beïnvloeden het beleid + komen op voor de
belangen van mensen
Politieke functie · Sociaal werkers zijn belangenbehartigers
2) Door grenzen & regels van het systeem zelf in vraag te stellen en te
proberen veranderen
· = politiserend werken
· Denkt en handelt buiten de bestaande kaders
Politiserend werken = de ambitie hebben om structuren en systemen te veranderen
Niet alleen bestaand beleid beïnvloeden maar ook de bestaande orde in
vraag stellen / denken / handelen uiten de bestaande kaders
Enkele voorbeelden van politiserend werken:
‣ Beïnvloeden van het beleid: tekortkomingen signaleren in het beleid
‣ Tussenkomen in beleidsdiscussies
‣ Standpunten verspreiden via diverse kanalen
‣ …
De politiek vs. het politieke:
De politiek Het politieke
= de verschillende praktijken van het = de wijze waarop de samenleving
conventionele politieke systeem georganiseerd is & hoe men dit anders/verder
(regeringen, parlementen, besluitvorming, …) wil vormgeven
= het besturen van een land = de vormgeving van de samenleving,
= de kunst van het mogelijke: het tot stand maatschappelijke ordening
brengen van het best haalbare compromis = de kunst van het onmogelijke: het in vraag
(verkiezingen, scheiding der machten, wetten, …) stellen van het bestaand systeem
Catch all partijen: ontstaan vanuit kritiek op de bestaande politieke partijen
→ vertrekken minder vanuit een klassieke ideologische overtuiging, maar proberen meer in te spelen
op wat er actueel leeft vanuit verschillende hoeken
1
,Politiek en beleid - samenvatting 2021 – 2022
HOOFDSTUK 2 – WAT IS POLITIEK?
2.1. OORSPRONG VAN HET BEGRIP POLITIEK
Politiek is een containerbegrip en een contested concept
- niet iedereen heeft er dezelfde mening over
- het begrip ‘politiek’ is voor iedereen anders
Politiek = omstreden → het is een begrip dat men kan blijven conceptualiseren; er is geen eenduidige
definitie, iedereen maakt zijn/haar eigen definiëring en indeling
DE POLITIEK ALS MOREEL STREVEN:
‣ ‘Politika’ = zaken die met de polis te maken hebben
‣ De polis = stadsstaten = een geordende samenlevingsvorm, gericht op autonomie en
zelfbestuur
o Volgens Aristoteles: de hoogste vorm van gemeenschap
‣ De mens is lid van een polis → de mens kan alleen tot volle ontplooiing komen door deelname
aan de publieke zaak
‣ Het ‘goede leven’ = alleen in de stadstaat, door vrije burgers
‣ Politiek = de zoektocht naar de goede samenleving, het nastreven van het goede leven
‣ Directe democratie
POLITIEK ALS EEN TECHNIEK OM MACH TE VERWERVEN:
‣ Politieke daadkracht: er is een sterke vorst of overheid nodig om de samenleving te ordenen
‣ Het begrip ‘staat’ komt centraal
o Letterlijk: ‘de toestand van de vorst’
o Pas later wordt ‘staat’ onpersoonlijker en niet meer over 1 persoon
‣ Middelen zijn nodig om de staat te beschermen tegen binnen- en buitenlandse vijanden
‣ Machiavelli
Aristoteles: deugdelijke, weloverwogen politiek Machiavelli: sluwe, machtspolitiek
POLITIEK ALS IDEEËN OM DE SAMENLEVING TE ORGANISEREN:
‣ Nieuwe politieke stromingen die ontstaan
‣ Politiek gaat over tegenstellingen tussen verschillende ideeën over hoe de samenleving moet
georganiseerd worden
2
,Politiek en beleid - samenvatting 2021 – 2022
2.2. DE ASPECT- EN DOMEINBENADERING
= 2 manieren om politiek te definiëren
= een meta-benadering (= staat boven / vormt een soort koepel boven alle andere benaderingen)
° Marsh en Stoker
DE ASPECT BENADERING:
‣ Politiek = een sociaal proces → een aspect van menselijke interactie
‣ Kenmerkend: ongelijke verdeling, machtsstrijd, welvaart en besluitvorming, verdelen van
schaarse goederen
o vb. geld: wordt op verschillende manieren verdeeld
o vb. arbeid: is ongelijk verdeeld
o vb. feministische benadering: er is een ongelijkheid in beide genders
‣ Zeer brede benadering: komt overal voor waar mensen samenleven → kerk, buurt school,
vereniging, …
‣ Geen organisatorisch verband
‣ Wie krijgt wat, wanneer en hoe?
‣ Conflicten op niveau van de mensen zelf
‣ Voordeel: optie om buiten de statelijke box te denken zodat politiek gevonden kan worden op
plekken die vervolgens nieuwe inzichten geven
DE DOMEIN BENADERING:
‣ Het studieveld van de politiek = wat zich afspeelt in bepaalde instituties
→ meer specifiek: wat speelt zich af binnen de overheid?
‣ = een afgebakend geheel van organisaties die onze samenleving vormgeven
o De regering, het parlement, politieke partijen, ambtenaren, …
‣ Conflicten op het niveau van de staat
‣ In een afgebakende sfeer, nl. de staat
‣ De nadruk ligt op beleidskeuzes & proces van politieke besluitvorming
‣ Nadeel: vaagheid van begrippen als staat, een begrip dat vaak vervlochten is met de
samenleving, maakt dat de grens van hun selectiviteit (en dus de benadering) vervaagt
Aspect benadering Domein benadering
De politieke instellingen die besluiten nemen die
Ruimer dan politieke instellingen
bindend zijn voor de samenleving
Naar menselijke interacties & functioneren van
Afbakening van het territorium (focus op de
organisatie kijken vanuit een politieke
besluitvorming)
benadering
Voorbeeld: Hongerstaking in Brussel door mensen die officiële papieren wouden krijgen
· Aspect benadering: sociale ongelijkheid, hoe proberen mensen voor zichzelf op te komen?, op
welke manier willen ze sociale gelijkheid bereiken?, …
· Domein benadering: de hongerstaking zelf wordt niet gezien als politiek vanuit de
domeinbenadering
o Wel de manier waarop de politieke partijen reageren op de hongerstaking, wordt
gezien als politiek vanuit de domeinbenadering
3
, Politiek en beleid - samenvatting 2021 – 2022
2.3. HET POLITIEK SYSTEEM VAN EASTON (EXAMEN!!)
Politiek = het gezaghebbende toedelen van materiële en immateriële waarden in de samenleving
Politiek kan niet losgezien worden van de samenleving
KENMERKEN VAN POLITIEK SYSTEEM VAN EASTON:
‣ Er is een relatie tussen de output en input: het systeem is in rust op het moment dat de
output (resultaat van de beslissingen in de maatschappij) overeenkomt met de input (datgene
dat mensen willen)
‣ De materiële en immateriële waarden zijn zaken die een gemeenschap waardevol vindt
o Door schaarste hieraan → conflicten
‣ vb. gezondheid: is een immateriële schaarste die ongelijk verdeeld wordt naargelang geografie, maar
ook naargelang de technologie (vb. sommige ziektes kunnen wel behandeld worden, anderen niet)
‣ Iets of iemand, die als gezaghebbend wordt beschouwd door de gemeenschap, moet hierover
dan beslissingen nemen
o Vaak: de overheid = het politieke systeem = realisatie van een bindende allocatie
‣ Bindende allocatie: wanneer de output overeenstemt met de input, wanneer de meeste
mensen dus de besluitvorming aanvaarden
VERSCHILLENDE FASEN:
4
