Hoofdstuk 1: Geschillenbeslechting in
3 niveaus
Materieel recht Staat er iets in het wetboek dat ik kan opwerpen?
Rechtsvordering Kan je het voor de rechter brengen? (Is het niet verjaard?)
Eis of vordering in rechte Dit is het begin van het proces, waar de aanspraak juist moet
verwoord worden voor de juiste rechtbank
Burgerlijk procesrecht: het is mogelijk voor de rechtszoekende om zijn geschillen door een rechter te
laten beslechten.
- Rechtssubject redeneert “bottom up”
- De rechter beslecht “top down”
Een advocaat handelt vaak van onder naar boven, het is beter omgekeerd.
Recht en rechtvaardigheid zijn niet hetzelfde. Toch probeert het recht zo veel mogelijk
rechtvaardigheid na te streven, maar dat lukt niet altijd.
Bijvoorbeeld: Jarne heeft een goed aan Vic verkocht. Het objectief recht bestaat dat Vic Jarne moet
betalen. Het objectief recht wordt subjectief recht als de processuele exceptie samenkomt.
- De rechter bepaalt dat de dagvaarding
nietig is
Processuele exceptie
- De eiser kan nog steeds opnieuw
beginnen op voorwaarde dat je nog een
rechtsvordering hebt.
1.1 Materieel recht (1ste niveau)
Materieel recht = geheel van rechtsregels waarbij maatschappelijke gedragingen naar inhoud worden
bepaald.
Hoe dichter de rechtsregels de rechtvaardigheid (=doel) bereiken, hoe evidenter en normaal die
regels worden ervaren, hoe evidenter en normaal ervaren wordt door de rechtzoekende.
Objectief materieel recht
- Vinden hun neerslag in wetteksten en worden verwoord in algemene rechtsregels
- Valt buiten de toepassing van burgerlijk procesrecht
,Uitoefening van subjectief recht
- Wanneer iemand een aanspraak t.o.v. een ander formuleert en daarvoor een regel van
objectief recht aanwijst in een bepaalde feitelijke situatie
- Een geschil tussen rechtssubjecten ontstaat doordat aanspraak wordt gemaakt op een
subjectief recht, discussie of aanspraak op dat materieel recht al dan niet kan worden
toegekend
• = 1ste fase bij de partijen “bottom up”
De partij denkt bottom-up:
• Onderzoeken of deze aanspraak materieelrechtelijke grondslag heeft. Hij begint vanuit de
materiële feiten en gaat vandaaruit kijken wat hij kan doen
Bijvoorbeeld: Geld geleend, je krijgt het niet terug dan ga je zoeken in het wetboek of je dat
kunt opeisen dit is materieel recht
• Als hij iets vindt in materieel recht, dan vraagt hij zich af of de eis ontvankelijk is bij de
rechter en of hij beschikt over een rechtsvordering.
Bijvoorbeeld: Is het nog niet verjaard?
• Indien wel in orde qua rechtsvordering: dan start je je procedure en dan zit je in het hoogste
niveau DAN eis of vordering in rechte.
De rechter denkt top-down:
• De rechter luistert naar de zaak, neemt dan het dossier mee en gaat nu bekijken of hij wel
bevoegd is, of de voorwaarden voldaan zijn. Als de juiste procedure niet in orde is, dan komt
hij al niet verder dan het topniveau.
- Indien alles in orde is, gaat hij naar rechtsvordering: Is het niet te laat? Is het niet
verjaard?
Indien dat in orde is, kom je naar het materieel recht nl. de grond van de
zaak.
Verweer: verweermiddelen ten gronde
• Betwistingen omtrent de aangevoerde feiten en het bewijs daarvan
• Betwistingen omtrent het recht
Dit verweer kan in iedere fase/ stand van het geding aangevoerd worden. Al dan niet van openbare
orde, van dwingend recht of van aanvullend recht. De aanspraak leidt tot gegrondheid (bij
gelijkheid) of ongegrondheid (ongelijkheid) van de vordering.
Wordt het afgewezen op eerste niveau, dan kan de rechtsvordering niet meer opnieuw ingesteld
worden (ook niet bij een andere rechter of rechtbank.
,Bijvoorbeeld: Wanneer de koper de koopprijs van een roerende zaak niet betaalt, dan zal of kan de
verkoper aanspraak maken op de betaling van de prijs. Alvorens de verkoper zich de vraag stelt of hij
die aanspraak voor de rechter kan laten beslechten en of hij dus beschikt over een rechtsvordering
(tweede fase) en alvorens hij dat effectief gaat doen (derde fase), zal hij onderzoeken of deze
aanspraak een materieelrechtelijke grondslag heeft.
Wordt de eiser afgewezen op dit eerste niveau, dan kan de vordering niet meer opnieuw worden
ingesteld.
1.2 Rechtsvordering of ius agendi
Kan de materieelrechtelijke aanspraak voor de rechter worden afgedwongen?
- Aangevoerde verweermiddel in deze fase = middelen van ontoelaatbaarheid of
ontvankelijkheid
• Verweermiddelen zijn al dan niet van openbare orde, al dan niet door rechter
ambtshalve op te werpen
- Onderzoek in deze fase leidt tot
• Ontvankelijkheid of toelaatbaarheid
• Ontonvankelijkheid of ontoelaatbaarheid
Wordt de eis afgewezen, dan kan dezelfde rechtsvordering niet meer worden ingesteld. Je kan er in
een volgende procedure niet meer op terugkomen.
Bij Ontonvankelijkheid is het onmogelijk nogmaals dezelfde vordering te starten MAAR men
heeft zich niet uitgesproken over de grond van de zaak (dit is nooit onderzocht geweest), dus dit
wil niet zeggen dat de eis ongegrond is. Het wil gewoon zeggen dat men bv. er staat geen
handtekening van de gerechtsdeurwaarder.
1.3 Eis of vordering in rechte
1.3.1 Eis of vordering
Hier wordt de aanspraak onderworpen aan de beoordeling van de rechter.
Rechtsvordering wordt geëffectueerd in de eis in rechte of vordering in rechte doordat het
rechtssubject zicht tot de rechter wendt om zijn materieelrechtelijke aanspraken daadwerkelijk
te laten honoreren door een rechterlijke beslissing.
, 1.3.2 Processuele sanctie en verweer
Volgende vragen worden gesteld:
• Wendt de eiser zich tot de juiste rechter?
• Wendt de eiser zich op de juiste manier tot de rechter?
- bv. als er een dagvaarding moest zijn, was die er ook?
• Doet zich op eender welk moment en op eender welk gebied van de processing een defect
voor?
- bv. nietige dagvaarding
1.3.2 PROCESSUELE SANCTIE EN VERWEER
Het aangevoerde verweer betreft de “echte” procesrechtelijke excepties (Excepties sensu stricto)
bv. stellen dat de dagvaarding nietig is omdat er geen datum op stond, de rechter is onbevoegd
• Excepties sensu late, middelen van ontoelaatbaarheid
• Al dan niet limine litis: ze zijn al dan niet van openbare orde. Bepalingen moeten al dan niet door
de rechter ambtshalve worden toegepast.
Waartoe leidt het onderzoek?
• De bevoegdheid van de geadieerde rechter of tot de rechtsgeldigheid of het van waarde
verklaren van de procesgang (ressorteert in de procedure)
• De onbevoegdheid van de geadieerde rechter en/of tot de niet-rechtsgeldigheid of het onwaarde
zijn van de procesgang
Gebrek heeft verschillende effecten:
• Definitief onherstelbaar: afdoende zijn
Bijvoorbeeld: als de dagvaarding nietig is, dan bestaat dit niet meer die dagvaarding, je kan niets
meer herstellen en zal dus opnieuw moeten beginnen.
• Herstelbaar: opschortend, leidt tot vertraging in de procedure
Bijvoorbeeld: exceptie van onbevoegdheid wanneer de rechter zegt dat hij onbevoegd betekent dit
niet dat het altijd afdoend is de exceptie; het heeft niet als gevolg dat alles weg is, het betekent
gewoon dat de procedure on hold wordt gezet. Zodat het probleem van die onbevoegdheid opgelost
is en dan zal die procedure weer kunnen voortgezet worden. Bijvoorbeeld je hebt een vordering
ingeleid bij de arbeidsrechtbank maar die twijfelt over de bevoegdheid dan zal dat eerst opgelost
worden en dan zal de zaak verdergezet worden. Het gebrek kan worden gesanctioneerd met de
onbevoegdheid, de nietigheid of een andere sanctie.
Let op: of een gebrek nu afdoend of herstelbaar is, er kunnen in beide gevallen verschillende
processuele sancties zijn: nietigheid, onbevoegdheid of iets anders.
