Eline Bunnik
Recht voor klinische
orthopedagogen/psychologen
P0W40a – AJ 2021-2022
1. Algemene introductie – inleiding tot het recht
Hierover geen specifieke vragen op het examen, maar wel nodig om de andere onderdelen te
kunnen begrijpen. Het is een ondersteunend onderdeel, hierop wordt voortgebouwd naar de drie
focusdomeinen: familierecht, welzijnszorg, gezondheidszorg.
MAAR wel vertrouwd zijn met deze info!!!
Pollev:
Tegen een vonnis van een vrederechter kan er nooit een cassatieberoep ingesteld worden.
Fout.
De regels over ouderlijk gezag in het oud BW kunnen niet gewijzigd worden door een decreet van het
Vlaams Parlement.
Juist. Het heeft te maken met de bevoegdheden, materie van ouderlijk gezag behoort tot de
federale overheid dus kan enkel gewijzigd worden door een federale WET (en dus niet door
een decreet)
Een ministerieel besluit dat onwettig is, kan door het Hof van Cassatie vernietigd worden.
Fout. Enkel de Raad van State kan een uitvoerende norm dus een MB vernietigen (als die in
strijde is met hogere normen)
Een eigenaar vordert 6000 euro achterstallig huurgeld van de huurder, de rechtbank van eerste
aanleg is bevoegd om hierover uitspraak te doen. In graad van beroep is het hof van beroep
bevoegd.
Fout. De vrederechter is hiervoor bevoegd. Stel er komt nog hoger beroep, dan gaat de
burgerlijke rechtbant dit doen.
Rechtregels die uitgevaardigd zijn door wetgevers (door federaal of deelstaat) noemen we formele
wetten. Een materiële wet is een wet die rechtsregels dus bindende gedragsvoorschriften bevat.
1.1. Begrip recht, indeling en basisbegrippen van het recht
Begrip recht (klassieke definitie)
Recht is…
Geheel van bindende regels
o leggen bepaald gedrag op (bv belastingen correct betalen)
o verbieden bepaald gedrag (bv je mag niet stelen)
o laten bepaalde handelingen toe en dus een wettelijk kader scheppen (bv
zwangerschapsafbreking)
Doel: samenleving ordenen in al haar aspecten
o economisch, politiek, sociaal, familiaal,…
o bv het wegverkeer zonder regels is een chaos en dit geldt voor alle domeinen in de
samenleving
o samenleving kan maar functioneren als het gedrag van mensen geordend is
1
,Eline Bunnik
Opgelegd en afgedwongen door de overheid (= grote verschil met bv voetbalregels want dit
moeten mensen ook volgen..). De overheid kan dus:
o Uitvaardigen van recht
o Afdwingen of sanctioneren als de regels niet spontaan gevolgd worden
Illustratie uit het familierecht van voorgaande:
o Art. 203 oud Burgerlijk Wetboek: “De ouders dienen naar evenredigheid van hun
middelen te zorgen voor de huisvesting, het levensonderhoud, de gezondheid, het
toezicht, de opvoeding, de opleiding en de ontplooiing van hun kinderen. Indien de
opleiding niet voltooid is, loopt de verplichting door na de meerderjarigheid van het
kind”.
o Bepaling die alle kenmerken van een rechtregel vertoont: legt een bepaald gedrag
op, bereikt ook een maatschappelijk doel want kinderen worden niet aan hun lot
overgelaten financieel en deze gaat uit van de overheid (federale wetgevende
macht) + de overheid kan de naleving ervan afdwingen
BV na een echtscheiding wilt iemand niet meer bijdragen in kosten kinderen:
rechter kan ouder die verplichtingen niet nakomt verplichten tot alimentatie
Indeling van het recht
Traditioneel: Publiekrecht – Privaatrecht – deze gaat uit van de functie
Publiekrecht:
o Verhouding burger – overheid, overheden en staatsmachtenonderling
o Algemeen belang op het oog
Bv strafrecht, fiscaalrecht en strafrecht
Privaatrecht:
o Verhouding burgers onderling (bv huurder en verhuurder, koper en verkoper..)
o Private belangen – vooral een evenwicht realiseren tussen betrokken partijen
MAAR nuancering, de indeling is geen zwart-wit verhaal. De overheid grijpt vaak in bij private zaken
met het oog op het algemeen belang.
Ruime tussenkomst overheid in alle aspecten van de samenleving
Gemengde rechtstakken en domeinen van het recht die je niet zomaar kan herleiden tot
louter privaat of publiek
o BV sociaal recht, dit omvat het arbeidsrecht (privaat want wn en wg) en sociale
zekerheidsrecht (publiek want burgers en overheid zoals uitkering)
Een andere manier om het recht in te delen:
Nationaal recht
o BV het Belgische recht, zijn de regels die uitgaan van de Belgische overheid en dus
voor Belgie gelden
Internationaal recht
o Volkenrecht: verhouding tussen staten onderling en de organisatie en bevoegdheden
van internationale organisaties zoals de VN
o Supranationaal recht: lidstaten dragen deel van hun bevoegdheid over
BV europees recht en dus hebben de europese lidstaten bevoegdheden
overgedragen
2
,Eline Bunnik
Basisbegrippen recht
Objectief recht: geheel van rechtsregels die bindende gedragsvoorschriften bevatten, die de
samenleving willen ordenen en die dus uitgaan van de overheid – recht als een
maatschappelijk fenomeen
o bv: kooprecht: art. 1582 e.v. oud BW
o art. 1650 oud BW: de hoofdverplichting van de koper bestaat in het betalen van de
prijs op de dag en op de plaats bij de koop bepaald.
MAAR AAN DEZE REGEL BEANTWOORD EEN SUBJECTIEF RECHT
Subjectief recht: recht van rechtssubject om een juridische verplichting, afgeleid uit een regel
van het objectief recht, af te dwingen van een derde. Uitgaan van een individu, iedereen die
rechten en plichten hebben. Wel altijd gebaseerd op regels objectief recht.
o bv: recht van de verkoper op betaling van de prijs
objectief recht: regels van verkooprecht bepalen de rechten en plichten van
koper en verkoper (zie 1650)
o dit kunnen ook vennootschappen of overheden zijn
Aanvullend recht (vooral in privaat recht): rechtsregel geldt voor zover de partijen er niet van
afgeweken zijn in onderlinge overeenteling
o bv: art. 1651 oud BW: Indien bij het aangaan van de koop niets daaromtrent
bedongen is, moet de koper betalen op de plaats en op het tijdstip voor de levering
bepaald. maar stel de partijen hebben zelf een andere tijdstip overeengekomen,
dan kan dit dus ook (bv prijs betalen binnen 7 dagen na de levering)
o Soort van modeloplossing die voorgesteld wordt tussen twee partijen, maar ze
kunnen ook een andere oplossing nemen.
Partijen hebben dus eigen vrijheid om aanvullende regels te bedenken
Dwingend recht: rechtsregel waarvan niet mag worden afgeweken
o doel: bescherming van algemeen belang of van bepaalde categorie personen
BV regels ter bescherming van minderjarigen, consumenten en dergelijke
o bv. Wet 22 april 2019 inzake de kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg
Diagnostische en therapeutische vrijheid: “De gezondheidszorgbeoefenaar kiest,
binnen de perken van de hem door of krachtens de wet toegewezen bevoegdheden,
vrij de middelen die hij aanwendt bij het verstrekken van gezondheidszorg” (art. 4)
“Bepalingen in door een gezondheidszorgbeoefenaar gesloten overeenkomst die zijn
keuzevrijheid schenden, worden als niet geschreven beschouwd” (art. 7)
1.2. Staatsstructuur en bronnen van het recht
Welke verschijningsvormen kan het recht aannemen? Ook kennis nodig van de Belgische
staatstructuur. Afhankelijk van wie de rechtsregel uit gaat, hebben regels niet allemaal dezelfde
waarde. Er is een hierarchie van de normen en dus de verschillende soorten rechtsregels: afhankelijk
van wie ze uitgaan.
1.2.1.Staatstructuur
Rechtsstaat: staat waarin de gezagsdragers (overheid) zijn zelf gebonden aan rechtsregels.
Zo moeten … gerespecteerd worden:
Grondrechten: fundamentele rechten en vrijheden
o (o.a. Grondwet, Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens – EVRM)
BV recht op eerlijk proces, recht op niet discriminatoire behandeling
Gezagdragers moeten deze grondrechten respecteren
3
, Eline Bunnik
Samenhangt met de rechtsttaat hebben we de scheiding der machten: macht verdeeld
tussen. Deze controleren elkaar en houden elkaar in evenwicht.
o Wetgevende macht: wetten (federaal) decreten, ordonnanties (deelstaten)
parlement
Dit zijn wetten in formele zin van het woord
o Uitvoerende macht: koninklijke besluiten, regeringsbesluiten, ministeriële besluiten
Regering
Moeten ervoor zorgen dat de wetten van het parlement worden uitgevoerd
Deze besluiten kunnen ook rechtsregels bevatten
o Rechterlijke macht: vonnissen en arresten (bij beslissing over rechtzaak)
Hoven en rechtbanken
Wetten van WM en UM toepassen
Federale staatsvorm: gezag verdeeld tussen centraal gezag (federale overheid) en deelstaten
(gemeenschappen en gewesten). Vroeger was dit niet zo!!! toen waren we unitair.
Staatshervormingen vanaf jaren ’70:
o overheveling bevoegdheid naar deelstaten,
waarvan we er twee soorten hebben:
Gemeenschappen: Vlaamse, Franse en
Duitse
Gewesten: Vlaams, Waals, Brussels
Hoofdstedelijk
o voor bepaalde aangelegenheden (materiële
bevoegdheid)
deze dingen mogen zij autonoom regelen
de gemeenschappen en gewesten
beschikken enkel over bevoegdheden die
hun zijn toegewezen! Alles wat niet tot hun behoort, blijft bij federale
overheid
o voor bepaald territorium (territoriale bevoegdheid)
kan dus niet voor volledig belgie, enkel voor hun grondgebied dat een DEEL is
van België
ze kunnen wel eigen rechtsregels uitvaardigen binnen hun grondgebied die
dezelfde rechtskracht hebben als de federale regels
o rechtsregels met zelfde rechtskracht als die van federale staat
Wij hebben dus een parallelle rechtsorde: diegene die uitgaan van federaal, en dan van de
gemeenschappen en gewesten.
Gemeenschappen zijn vooral bevoegd voor cultuur en onderwijs, maar voor ons belangrijk zijn de
persoonsgebonden aangelegenheden:
Gezondheidsbeleid (MAAR bepaalde aspecten) – dit is dus toegewezen aan de
gemeenschappen en wordt dus een Vlaamse bevoegdheid
o beleid zorgverstrekkingen in en buiten de verplegingsinrichtingen (met uitzondering
van o.a. organieke wetgeving zoals ziekenhuiswetgeving)
o beleid verstrekkingen van geestelijke gezondheidszorg in de verplegingsinrichtingen
buiten de ziekenhuizen
o bepaalde aspecten van de gezondheidszorgberoepen:
erkenning, met naleving van de door de federale overheid bepaalde
erkenningsvoorwaarden
4
