School in een superdiverse samenleving
Urban education
Voorbeeld geld op toonbank in Tunesië: Collectivistische samenleving vs individualistische
samenleving
Voorbeeldminister die met gekruiste benen zit: problematisch omdat het in sommige culturen
onbeleefd is je voetzolen te tonen
Voorbeeld leerling komt je tegemoet op straat en knikt je tegemoet: Nederland heeft minder gevoel
voor hiërarchie, dag mevrouw is redelijk formeel
Gespreksvaardigheid van leerlingen (onderzoek) > onderzoek naar hoe vaak iemand het woord
neemt vs. In Engeland wacht je tot je het woord krijgt
-> culturele verschillen beïnvloeden communicatie
Culturen zijn:
- Impliciet >< expliciet
- Individualistisch >< collectivistisch
- Machtsgevoelig >< machtsrelatief
- Particularistisch >< universalistisch
- Neutraal >< emotioneel
- Onzekerheidsvermijdend >< onzekerheidsimmuun
- masculien >< feminien
- Monochroom >< polychroom
- Kleine persoonlijke ruimte >< grote persoonlijke ruimte
Diversiteit
Groei
Jaren 60:
- Begin immigratiegolf: voor het eerst zichtbaar in de samenleving
- Vooral om economische redenen
- Regionaal bepaald
Jaren 90:
- Meer zichtbaar in scholen (Turkse en Marokkaanse kinderen)
- Beleidsinitiatieven
o Oprichting steunpunt NT2, ICo,…
o Invoering OETC, GOK,…
o Focus op anderstaligheid
Jaren 2000
- Laatste decennia etnisch-culturele diversiteit sterk toegenomen
- Nu: ongeveer 1/5 leerlingen in het secundair onderwijs is van vreemde afkomst
- Casus Antwerpen
o 183 nationaliteiten
o 44% van de bewoners hebben wortels in migratie
Elk jaar 2% meer
o Kinderen onder de 1à jaar: 70% wortels in migratie
o Wat als de migratie helemaal zou stoppen? : majority-minority city
,Misverstanden
«Zacharia is opstandig tegenover mij en misdraagt zich in de klas. Als ik hem openlijk
terechtwijs of straf geef, wordt het zelfs nog erger...»
«Zeynep antwoordt vaak ontwijkend of naast de kwestie als ik haar op een afspraak wijs. Het
maken van huiswerk bijvoorbeeld. Of nog: als ik haar vraag of ze de leerstof begrijpt, zegt ze heel
dikwijls ja, terwijl later blijkt dat dat helemaal niet het geval is.»
«Telkens als ik Umit aanspreek, kijkt hij van me weg. Ik vind dat onbeleefd.»
«Onze ouderavond werd zes weken vooraf al aangekondigd. Toch kwamen de ouders
niet.»
«Als ik met de moeder van Ahmed wil praten over zijn slechte schoolresultaten en zijn
wispelturig gedrag in de klas, krijg ik meestal een ontwijkend antwoord.»
Kweku (14) is nog niet zo lang geleden met zijn ouders vanuit Congo naar België
gekomen. Hij is leergierig, maar heeft heel wat leerachterstand en zijn concentratie’span’
is klein. In juni heeft hij voor een aantal vakken een tekort. De klassenraad beslist hem
een B-attest te geven en hem te clausuleren voor het aso. De ouders - hij is ingenieur, zij
accountant - reageren furieus op het voorstel en eisen dat hun kind het jaar overdoet,
zodat het later alsnog kan doorstromen naar het aso.
De Marokkaanse leerlingen in mijn school vormen kliekjes op de speelplaats. Als groep worden ze
soms aggressief tegenover anderen. Ik voel mij niet op mijn gemak.
Openlijk terechtwijzen van Zacharia – in het beeld van Zacharia staan eer en schande hoog
aangeschreven, wanneer hij openlijk wordt aangesproken, heeft dit een veel grotere impact dan een
leerling uit een Westerse cultuur. Preventie kan zijn de leerlingen vragen na de les bij jou te komen,
dit geeft de anderen ook een signaal, maar ze kunnen niet samenspannen en Zacharia gaat niet
openlijk in de clinch met jou.
Groepsgevoel is in bepaalde culturen groter. Bovendien zoeken minderheidsgroepen elkaar op
omdat ze met elkaar overeenkomen, zo blijft de cultuur bewaard.
Zeynep – de leerling zegt ja omdat de leerling jou als leerkracht niet ten schande wilt brengen.
, Methode: apart nemen en blijven vragen.
Wegkijken van Umit – dit is niet onbeleefd in Umit zijn cultuur. Voor Umit is in de ogen kijken
onrespectvol, voor ons is dit net om vertrouwen te zoeken.
Ontwijkend antwoord van Ahmeds ouders – in de eerste generaties werden thuis en school als
aparte werelden gezien, zij hoefden elkaar niet te beïnvloeden. Voor ons worden oudercontacten op
voorhand aangekondigd, ouders van andere culturen vergeten dit, zij moeten expliciet
aangesproken worden. De vader is het belangrijkste schakel in de communicatie van het gezin naar
buiten. Maar deze persoon direct aanspreken als je deze niet kent, werkt niet. Deze cultuur
apprecieert het dat je een relatie met hen vormt en dan pas met hen ‘zakelijk’ overlegt. Wanneer
het een delicaat onderwerp is, haal je hier best de directeur bij want de macht van de leerkracht is
relatief.
Een jaar overdoen – in Congo zijn er veel minder scholen in de nabijheid, waar mensen wonen.
Hierdoor volgen leerlingen niet altijd een richting die goed aansluit bij hun niveau waardoor
leerlingen vaak jaren opnieuw doen om toch maar school te kunnen lopen. Wanneer de leraren
Kweku clausuleren panikeren de ouders omdat in hun ogen de kans op een toekomst wordt
verkleind.
Superdiversiteit
- Enorm etnisch-culturele, taalkundige, religieuze en pedagogische verscheidenheid
- Majority-minority context
- Groeiende diversificatie binnen de bestaande diversiteit: life style, opleiding, kiesgedrag,
gender, gezondheid, religie, seksuele oriëntatie,…
-> Uitdaging voor onderwijs, maar zorgt er ook voor dat extremen verdwijnen
“combinatie van het toenemen van diversiteit en de veel grotere diversiteit binnen de diversiteit.”
“overtreffende trap van diversiteit; interactie tussen allerlei achtergrondfactoren.” “stedelijkheid
vandaag in is het leven in superdiversiteit.”
Van: ligt gevoelig, ondekerheid, wij-zij, weerstand
Naar: meer hybride en complexe realiteit van meervoudige identiteiten
Meervoudige identiteiten
Niemand is uitsluitend
- Vlaming
- Man/vrouw
- Jong
- Rijk
- Hoogopgelied
- Gelovig
- ….
-> identiteit is altijd meervoudig, maar hoe kijken we?
Dus intersectioneel denken (= kruispuntdenken) (Lutz)
