SOCIALE EN POLITIEKE
LEERSTELSELS
2021-2022
,INLEIDING:
1. WETENSCHAPPELIJKE THEORIE EN IDEOLOGIE
Gelijkenissen
Bevat een set van aannames en startpunten (zijn vaak niet te bewijzen)
Legt uit hoe de sociale wereld eruit ziet
Legt uit hoe en waarom de wereld verandert
Reikt een systeem van concepten en ideeën aan
Verduidelijkt relaties tussen concepten
Verschaft een gerelateerd systeem van ideeën
verschillen
ideologie Sociale theorieën
Geeft absolute zekerheid Conditioneel, onderhandeld begrijpen
Alle antwoorden op alle vragen Incompleet, aanvaarde onzekerheid
Vast, gesloten, af groeiend, open, proces, uitbreidend
Gaat afwijkende info uit de weg Verwelkomt tests, positief en negatief
bewijsmateriaal
Blind voor alternatief bewijsmateriaal Verandering gebaseerd op bewijs
Opgesloten in een bepaald moraal systeem Ontdaan van sterke moraliserende
standpunten
Vooringenomen neutraal, neemt alle ‘kanten’ in acht
Interne contradicties en inconsistenties zoekt sterk naar logische consistentie
Vastgeroest in specifieke positie Overstijgt sociale posities
- Ideologische tegenstellingen zijn niet weg
,H1 DE ONTRAFELING VAN DE
MIDDELEEUWSE ORDE (1450-1650)
INLEIDING
- De Renaissance verwijst in de werkelijkheid naar verschillende veranderingen in de
politiek, de economie, de plaats van het christendom en in het denken over de mens en
maatschappij. Het was als het ware een voorloper van de politieke moderniteit.
- De term zelf werd voor het eerst gebruikt door Italiaans humanisten die ermee wilden
aantonen dat na een lange periode van verval – de zogenaamde donkere
Middeleeuwen – Europa in een fase van wedergeboorte verkeerde.
- Verder verwijst de Renaissance naar een geleidelijke teloorgang van het feodale systeem
en het ontstaan van een nieuwe economische verhouding.
- De Renaissance werd gaandeweg meer empirisch en toekomstgericht. Niet de
idealisering van het verleden staat centraal, maar het geloof in de toekomst van de
mens.
OVERZICHT
- Ontstaan kapitalisme
o Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie van de politiek
o Het einde van de katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie
o Koloniale ontmoetingen: het dispuut van Valladolid
o De glorieuze revolutie
1. WETENSCHAP EN EMANCIPATIE VAN DE POLITIEK
1.1. LEONARDO DA VINCI (1452-1519)
- De idee van het logische en het experimentele begint haar intrede te doen. Het dwepen
en verafgoden van het verleden maakte geleidelijk aan plaats voor een geloof in het
heden en de toekomst van de mensheid. Dit weerspiegelde zich in een snelle groei van
de wetenschappelijke methode waarmee Da Vinci zijn studie van de natuur aanvatte.
- Italië was tijdens de Renaissance een zeer verdeeld land, opgebouwd uit kleine
stadstaten. De concentratie van macht lag dan ook bij die stadstaten.
, - Handel was een lange tijd onproductief. Er werd nog weinig geproduceerd of gecreëerd.
De Renaissance brak met de enge Middeleeuwse visie van de Kerk op rijkdom, namelijk
dat interest verboden werd. Dit omdat handelaars en kooplieden zich moesten indekken
tegen grote risico’s met zeehandel met verafgelegen gebieden.
- Luxe en het uitdrukkelijk tentoonspreiden van rijkdom, was een uiting van succes
waardoor de verzuchting naar nog meer luxe een belangrijke drive was voor de
bedrijvigheid van stadstaten.
Het Mercantilisme
- Een nieuwe, meer dynamische visie op de economie ontwikkelde zich, namelijk het
Marcantilisme. Deze visie ging ervan uit dat de vorst de taak had het inkomen van de
natie te ontwikkelen. Dit doen ze door te steunen op de groeiende macht van
handelaars op die manier kan de koning de commerciële ontwikkeling van de natie
vergroten en zo ook zijn macht verder uitbouwen.
- Mercantilisme: idee dat de koning of de lokale heerser van de stadsstaten zich moet
inzetten de handel te promoten om de inkomsten van het land en van zichzelf te
vergroten. Er komt meer geld in roulatie en luxe komt weer op de voorgrond. Op die
manier kon men tonen hoe machtig deze kleien stadsstaten waren.
- Naast de economische secularisatie, ontwikkelden zich ook nieuwe ideeën in de politiek
van de stadstaten die het begin van de politieke moderniteit aankondigen.
- De stadstaten werden niet langer geleid door traditie, Kerk of geestelijken, hoewel die
een belangrijke rol bleven spelen, maar door de mannen met visie en creativiteit.
1.2. NICCOLLO MACHIAVELLI (1469-1527)
- Humanist Machiavelli brak met de traditionele vorstenspiegels waarin de idealen van het
koningschap werden opgesomd zodat de toekomstige vorst een geïdealiseerde spiegel
werd voorgehouden waarop hij zijn gedrag kon richten.
- Hij was niet zozeer geïnteresseerd in het beschrijven van moreel of eerbaar gedrag of hoe
een maatschappij moest geleid worden, maar hoe een maatschappij concreet werd
geregeerd en hoe mensen zich gedroegen.
- Machiavelli beschreef in zijn vorstenspiegel “Il principe” dus niet het ideale, maar het
werkelijke gezicht van de vorst. Door het verwerpen van de moraal als basis van een
reflectie over de politiek, introduceerde hij een wetenschappelijke blik op het menselijk
maatschappelijk gedrag. Hiervoor baseerde hij zich op het empirisme, dat ervan uitging
dat kennis voortkwam uit ervaring.
- “Il principe” is dus een politiek handboek die veel vernieuwingen inhield.
- Zijn belangrijkste uitgangspunt was dat de menselijke natuur altijd en overal hetzelfde is.
De menselijke natuur was tegelijkertijd goed en slecht, maar voor in de politiek moest
men ervan uitgaan dar de mens van nature slecht was.
