Levensbeschouwing: Religie, Atheïsme & cultuur
LES 1: INTRODUCTIE
Achtergrond:
Actief pluralisme = ingaan tegen verzuiling
Verzuiling = geboren worden en sterven in zelfde (bv christelijke) zuil
(mensen van verschillende zuil nauwelijks in gesprek met elkaar: gevolg = karikaturen)
actief pluralisme = ruimte voor diverse (levensbeschouwelijke) perspectieven
mensen stimuleren van verschillende levensbeschouwelijke achtergronden met elkaar om te gaan
Veilige context om met elkaar in gesprek te gaan, op een redelijke manier
Zonder bedoeling elkaar te overtuigen, bekeren, consensus te ijken
passief pluralisme = alles wat te maken heeft met levensbeschouwing wordt geprivatiseerd (gelovig zijn is oke maar daarmee de
maatschappij niet mee lastig vallen leidt tot ruzie)
zou al veel betekenen moest passief pluralisme kunnen in bv Israel - Palestina
LEVENSBESCHOUWING ALS CULTUUR
- Scheiding ideologie – levensbeschouwing dun
- Levensb: vooral handelen, zinvragen (existentiële vragen): ‘Waarom leven wij’
dit soort vraag niet beantwoordt door ideologie (bv nationalisme)
- Levensbeschouwelijke vakken: religie, zedenleer
- Religie breder dan godsdienst
godsdienst: leer die u ten dienste stelt van (een) god
religie: breder (bv atheïsten)
definities
“Cultuur is bepaald door religie/levensbeschouwing”.
- Feit dat er godsd wordt gegeven is erfenis van bepaalde levensbesch/cultuur
- Feestdagen: onze cultuur (feestdagen) zijn bepaald dooer (1 specifieke) religie
verlofdagen zonder xdom? Wapenstilstand (11/11) + dag van de arbeid (1/5)
- Cultuur bepaald door religie: VL is niet christelijk meer
bv niet meer weten wat op Pasen te vieren is
discussies: moslims, waarom wij geen feestdagen?
- In welke cultuur bevinden we ons hier?
christelijk
katholiek (VL) ( NL prot)
joods-christelijk: term door Roosevelt tijdens WO2 in VS om soldaten te motiveren: mee op te nemen voor joodse bevolking
(daarvoor geen sprake van)
“Religie/levensbeschouwing is bepaald door cultuur”
- Bijbel w vertaald: van bijbel naar volkstaal veel gevolgen voor ontstaan van taal
bv Duits: Luther de bijbel vertaald in duits op moment dat ‘het duits’ nog niet bestond (enkel verschillende accenten)
universerende kracht op het duits
- Voedselvoorschriften: oorspronkelijk religieus wordt cultureel
mensen die zich joods noemen omdat ze joods bloed hebben maar niet geloven in joodse religie
eet je varkensvlees? Nee (maar is deel van hun cultuur)
wij eten geen hondenvlees
oorspronkelijk religieus maar nu cultureel
“Religie/levensbeschouwing creëert cultuur”.
- Kaarsje aansteken voor geluk (oorspronkelijk religieus)
- Religieuze kunst: muziek, schilderijen, gebouwen heeft cultuur gecreeërd maar gemaakt vanuit religieuze overtuiging
- Salafisme: bepaalde heel traditionele groep binnen islam: intrepretatie van godsdienst zoals oorspronkelijk bedoeld + zetten zich af
tegen culturele invloed op de islam vanuit westen (= negatief) kijken neer op moslims die emigreren (invloed van cultuur
buitenhouden)
- Zuivere religie bestaat niet
- Marokko: moskeeen de minaretten zijn vierkant, Turkije minaretten zijn rond = cultureel
“Religie en levensbeschouwing = cultuur”
- Geen scheiding kerk-staat: religie is meteen ook de cultuur daar (bv Saoudi Arabie)
1
,Levensbeschouwing: Religie, Atheïsme & cultuur
- Mensen maken cultuur + mensen maken godsdienst
godsd volgens theologie = product van god
religie ook beschouwen als puur cultuur + bestuderen als louter cultuur (niet per se atheistisch perspectief)
Perspectief:
Onder christenen, moslims, … verschillende interpretaties
‘le fait religieux’: religie en levensbeschouwing als ervaarbaar en bestudeerbaar fenomeen
Religiewetenschappen =
anhropologie
kunst)geschiedenis
sociologie
archeologie
tekstkritiek
- geen hheologie
- teaching about religion, geen teaching into religion
- religie en levensbeschouwing als ervaarbaar en beshudeerbaar fenomeen
- le fait religieux
- niet over ‘de ware’ islam, ‘heh ware’ christendom…
Buitenperspectief
- Religie altijd mee bepaald door mensen zelf
- Religie is altijd wat mensen er zelf van maken
- Neutraal, pluralistische cursus met twee uitzonderingen
wetenschap: voorlopig beste kennis over wereld (bv creationisme: God heeft de soorten geschapen (mens niet gevolueerd uit
apen)) = nonsens
democratie: mensenrechten, vrijheid mening = mogelijksvoorwaarde om aan wetenschap te doen, universiteit bestaat (zonder
democratie, godsdvrijheid, … zitten we hier niet)
- Buitenperspectief ( als een katholiek over katholicisme spreekt = binnenperspectief)
- Levensbeschouwing en religie verschijnen als een zeer: diverse, dynamisch en ambivalent fenomeen
Levensbeschouwing en religie =
Divers
Intern veel diversiteit binnen diverse religies
de islam: bv buur is moslim en I.S. ook totaal andere opvatting
Ambivalent
- Binneperspectief: religie is goed!
- Mensen die religie bekritiseren zeggen tefgenovergestelde: leidt tot oorlog
Religie doen de gekste dingen omdat ze religieus gemotiveerd zin
goede dingen
slechte dingen
Kan beste maar ook slechste uit de mens halen
- Opkomen voor zwakken
- Ontploffingen
= vaststelling; mensen kunnen gekke dingen doen
vasten
Is de wereld beter af met of zonder religie
= ambivalent: antwoord ligt niet voor het rapen
Dynamisch
Levensb als rivier: stroming
- Bron: ergens ontstaan: sommige religies duidelijk bv xodm: geboorte van jezus
niet zo duidelijk bv hinduisme
- Voet in rivier bij bron is andere rivier dan als je een voet zet in zelfde rivier 1000 km verder
- Afscheidingen: joden geloof jezus is messias: ontstaan xdom
klein riviertje wordt grote rivier
protestantisme
Vb1: reformatie begin 16e eeuw: Luther enz: op die dag naar vaticaan bezoeken
buitenlandse journalist :
moment van aflaten, sint pietersbasiliek aan het bouwen met geld
= Decadentie
2
,Levensbeschouwing: Religie, Atheïsme & cultuur
Kerk uit op uiterlijke pracht en praal
neem NT erbij: 4 evangeliën (Joh, Mt, Mc, Lc)
heeft NT iets te maken met wat je gezien hebt in Vaticaan? NEE, geen link
Nogthans: zelfde christelijke traditie maar zoveel jaar later
begin 16e eeuw beschouwde men dat als katholicisme terwijl heel ver afstaat van orgineel
Religie evolueert
niet in steen gekapt, niet te essentialiseren
dynamisch
binnen religie groepen die wel essentialiseren: de islam zoals begin 7 e eeuw ontstaan is
Van buiten dynamiek maar van binnen uit mag geen dynamiek zijn
Vb2: hoofddoek
- Staat niet in Koran
- Stel dat iets in koran staat en doet men vandaag niet meer
- Moet alles zoals in oorspornkelijke tekst staat?
Consensus:
xdom = eindtijdbeweging: we zijn er bijna (jezus en apostolen zijn joden mensen zijn in jezus messius: god heeft hem gezonden: we zijn er
bijna! Nog even wachten en dan laatste oordeel einde is nabij!) een van belangrijkste uitgangspunten van eerste christenenen
nu niet meer zo maar was het wel oorspornkelijk
Verschillende dimensies: ‘familiegelijkenis’
1. DOCTRINE (overtuigingen)
2. MYTHE (verhaal)
3. ETHISCHE (voorschriften, normen en waarden) 1-3 = “para-historical”
4. RITUEEL (herhaalde handelingen)
5. EMOTIONELE (spirihualiheih)
6. INSTITUTIONELE, SOCIALE (rollen en mensen)
7. MATERIËLE (dingen en plaatsen) 4-7 = “historical” (externe manifestatie)
Diversiteit kan te maken hebben, met waar men accenten legt: verschillende accenten die terugkomen
- Koran = woord van God/ Jezus = zoon van God
- Leven na de dood
- Verhalen die mythes worden genoemd: scheppingsverhaal doen beroep op mythe (speelt zich af in myhtologisch verleden)
mythologisch aspect: jezus heeft over water gelopen
Voorschriften, normen
orthodoxie: hebben van juiste overtuiging (xdom): belang juiste opvatting bv naastenliefde
orthopraxie: doen van juiste dingen, regeltjes (chass jodendom)
Xdom is jodendom light: al die regeltjes als christen niet meer hebben
Niet joden die christen willen worden? Eerst jood worden en dan christen? Of rechstreeks? rechstreeks heeft het gehaald (niet
besnijden, …)
Ritueel:
- Altijd herhaalde handelingen:
1x in leven: doop (in gesch altijd zelfde manier)
Voortduurend 5x per dag bidden
Manier waarop de 7 elementen zich vertonen = heel divers
Bv bepaalde joden: ik leef joods maar weet niet of God bestaat
Divers tussen tradities, binnen tradities
Groot onderscheid:
Expert religion Lived religion
- Expert: religie zoals het naar voor gebracht wordt door theologen: bep beeld van wat boeddhisme is op vakantie in sri lanka: ah
dat is boeddhisme duidelijk: dit is xodm, boeddhisme, jodendom, …
theologen, godsdienstwetenschappers, filosofen
Coherente gehelen
- Lived: religie zoals die door mensen in praktijk wordt gebracht eclectisch (boeddhist en hindoes)
japen: mensen die christelijk huwen en ander geloof hebben dan xdom
3
, Levensbeschouwing: Religie, Atheïsme & cultuur
Vanuit expert: vreemd
Divers, onorthodoxe versies
- Governed religion: what is identified as religious for the purposes of law and governance
Bv:
Veel theologen vandaag: echt bidden tot god voor genezing is niet echt (expert)
Gemiddelde bedevaarder denkt niet zoals theoloog (lived)
Terminologie:
Westerse tradities ontstaan in oosten: toch klassiek onderscheid gemaakt tussen Oosterse en Westerse tradities
Natuurgodsdiensten – polytheïsme – monotheïsme – atheïsme
= evolutie: verder van God
- Natuurgodsdiensten: oudste godsdienst natuur is heilig, onaantastbaar
- Polytheïsme: veel goden (bv tijden Romeinen, Grieken, …) maar goden nog niet helemaal in boven cultuur: goden leven op Olympus
+ heel gelijkaardig aan ons, heel menselijke verhalen
- Monotheïsme: Jodendom was eerste monotheïstische godsdienst: God uit werkelijkheid getild onderscheid natuur en
bovennatuur omdat god weg is uit natuur: natuur gedesacraliseerd (mens mag met natuur doen wat die wil = wetenschap)
- Deïsme: God heeft wereld geschapen en dan komt niet meer verder tussen
- Atheïsme: wereld draait op zichzelf
Voorbeeldvragen:
- Religie als rivier leg uit: religie is dynamisch, evolueert, er zijn ook zij-stromen, … (openvraag)
- Welke stelling is niet vanuit een binnen perspectief? (bv God is liefde = binnen perspectief) (multiple choice)
4
