Antropologische thema’s uit de hedendaagse
wetenschap
Wat is filosofie?
Filosofie is …
o Op grond waarvan noemen we iets filosofisch?
o Filosofie over filosofie = metafilosofie
1. filosofie is een attitude (= een manier van
zijn, een houding)
Bv. Socrates en de gifbeker, iedereen is droevig
dat hij sterft maar Socrates legt uit waarom hun
angst onterecht is
o Filosofische/ stoïcijnse houding: alles relativeren
!MAAR alles relativeren is niet altijd filosofisch/volstaat!
Bv. North: houding van verwondering = kenmerk filosofie
MAAR verwondering ook in biologie, chemie, literatuur,.. niet exclusief
filosofisch
Filosofie = een kritische activiteit, een kritisch denken (vragen stellen +
verwonderd zijn)
Bv. Descartes twijfelt aan alles wat reeds vaststaat
MAAR: eens twijfel is opgegeven stopt de kritiek en wordt men
constructief
MAAR: Filosofie is niet enkel kritisch denken, deze attitude is niet uniek
voor filosofen
René Descartes ons gezichtsvermogen bedriegt ons vaak!
Bv. Müller-Lyer illusie:
Beide pijlen zijn even
lang, maar mensen
gaan denken dat ze
verschillende lengte
hebben
- Descartes redeneerde vervolgens dat het mogelijk is dat zintuigen
ons vaker bedriegen dan we denken.
- Zintuigen spelen rol in verwerven kennis
, - Als zintuigen onbetrouwbaar kennis ook onbetrouwbaar?
Richard Feynman, definitie voor wetenschap:
“ één van de kwaliteiten van de wetenschap is dat ze ons de waarde van
rationeel denken bijbrengt en het belang van vrijheid van denken, ze leert
ons dat het loont om te twijfelen aan de waarheid van wat ons wordt
verteld.”
2. filosofie is een methode
-> zelf nadenken
Typische filosofische methoden:
o Intuïtie
Descartes: « des idées claires et distinctes »
Bv. « je pense donc je suis »
In 20e eeuw : nieuwe eerder negatieve betekenis van intuïtie
Verwijst naar spontane overtuigingen die we in onze eigen feest
aantreffen wanneer we over bepaald onderwerp beginnen
denken
Engels: ‘common sense’ moeilijk te veranderen/op te geven
zelfs indien overtuigend bewijs
Filosofen die vaak gebruik maken van intuïties en nooit van
empirisch onderzoek worden vaak weggelachen als
‘fauteuilfilosofen’
o Conceptuele analyse: het ontleden/ analyseren van concepten
Ontrafelen en verbeteren van concepten die we in het dagelijks
leven misschien soms te achteloos gebruiken, zoals concept
liefde, tijd, vrijheid
Bv. filosofie ontleden in deelconcepten -> beter begrip krijgen
over dat concept
Zeker niet gebruikt door alle filosofen en enkel door filosofen
ook in fysica differentiatie massa en gewicht
!!! sommige filosofen conceptuele analyse is speciale vorm van concuptueel werk, die
enkel in filosofie voorkomt. Daartegenover wordt conceptuele analyse als methode sterk
bekritiseerd en is niet enige filosofische vorm
o Gedachte-experiment: helpen om concepten/intuïties op scherp te
stellen
Situatie schetsen waarbij intuïtie heel scherp/zuiver is
Verhelderen probleem door visueel voorstellen
, Financiële, technologische en morele problemen omzeilen
Brain in a vat
Geen uniek kenmerk filosofie
Ook in fysica: lift-experiment van Albert Einstein
Nieuwe filosofische discipline: experimentele filosofie
Empirisch-wetenschappelijke methoden kunnen soms bijdragen
aan een oplossing voor traditionele filosofische problemen
o Argumenten: gevolgen van kritische houding
MAAR: Niet alle filosofie is conceptuele analyse
Gedachte-experimenten komen niet uitsluitend bij filosofie voor
Argumenten komen in alle wetenschappelijke domeinen voor
3. filosofie is een domein
Inhoud filosofie = ruim de betekenis en waarde van “alles wat is”
MAAR: er zijn vragen die niet beantwoord zijn, kunnen ze ooit beantwoord
worden?
o Geen definitief antwoord mogelijk vaak
Thomas Nagel: “We zouden niet ver komen in het leven als we de ideeën
tijd, getal, kennis, taal, goed en slecht niet meestal als vanzelfsprekend
beschouwen, maar in de filosofie onderzoeken we die dingen zelf.”
Bestaat tijd echt? Als er geen mensen op aarde zouden
rondlopen, zou er tijd zijn?
Gedicht van de duizendpoot – Feynman
Hij is zelf ook bang dat als hij naar huis gaat hij niet meer gaat
weten hoe hij aan wetenschap moet doen
Dit is wet van Humphrey: bewuste reflectie over
geautomatiseerde taak (tijdens de taak) kan de uitvoering van
die taak belemmeren
“Er is geen vooruitgang in de filosofie, maar wel in de
wetenschappen”
- Niet altijd vooruitgang in wetenschap
, Thomas Kuhn: ontwikkeling van de wetenschappen verloopt in
horten en stoten
Wetenschappelijke paradigma’s volgen elkaar op zonder ver
de bouwen
In een paradigma kan er vooruitgang zijn, maar tussen
paradigmas niet incommensurabel
- Ook vooruitgang in filosofie
Talloze wetenschappen ontstaan uit filosofie
Isaac Newton omschreef zichzelf als filosoof
De filosofische vragen die in loop der tijd wel beantwoord
werden brandstof voor wetenschap
We hebben vaak “negatieve” vooruitgang weten niet wat
juiste antwoorden zijn, maar wel wat foute antwoorden zijn
4 deeldomeinen
Filosofie is datgene dat zich bezighoudt met deze vier deeldomeinen:
Metafysica
Logica
Epistemologie
Moraalfilosofie
(er zijn nog veel andere domeinen, maar deze worden vaak beschouwd
als deeldomeinen van deze deeldomeinen)
Metafysica
= studie van al wat er bestaat en de aard van wat er bestaat
Bv.
- Bestaan getallen? En als ze bestaan, hoe bestaan ze dan?
- Bestaat tijd en als het bestaat wat is het dan?
Probleem lichaam en geest:
- Materialisten/fysicalisten: alles is opgebouwd uit ‘physical stuff’
Dus ook mentale toestanden, gevoelens, verlangens, …
- Dualisten: mentale toestanden zijn opgebouwd uit mental stuff
Logica
= studie van geldigheid van redeneringen en argumenten
(dichte verbinding met de wiskunde)
Niet-formele logica gaat verder op ongeldige redeneringen
Bv.
- Post hoc, ergo propter hoc
- Affirming the consequent; (P Q, Q) P
