Gerechtelijke Geestelijke Gezondheidzorg
Samenvatting 2021-2022
1
,Inleiding
Wat is gerechtelijke GGZ?
Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg = forensische geestelijke gezondheidszorg
• Gerechtelijke (of forensische) psychiatrie
• Gerechtelijke (of forensische) psychologie
• ≠ Gerechtelijke (forensische) geneeskunde (DNA- en ander medisch onderzoek in functie van
waarheidsvinding)
• Engels: Law and mental health, Forensic psychology, Forensic psychiatry
Er bestaan raakvlakken tussen geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de rechtsbedeling
Wat is geestelijke gezondheidszorg?
= Georganiseerde dienstverlening die de maximale bevordering van de psychische
gezondheid beoogt
= Het voorkomen en behandelen van lichte, milde en ernstige psychische problemen
= Deelgebied: psychiatrie (ernstige psychische problemen)
Wat is rechtsbedeling?
= Verschillende vormen van recht (strafrecht, arbeidsrecht…)
= Politie, rechtbank, gevangenis, forensische instellingen..
Basisparadigma’s
Het is een soort samenwerkingsmodel.
Voorbeeld:
Rechter
Cliënt (Partij A)
Hulpverlener (Partij B)
→ In het psychiatrisch centrum, Asster is een
man in behandeling voor een zedenfeit. Hij is
net betrapt met een smartphone en zat op het
‘darkweb’. Hij heeft een poging ondernomen
om contact op te nemen met een minderjarige.
Aangezien hij geïnterneerd werd door een rechter, had hij bepaalde voorwaarden waar hij zich nu niet
aan gehouden heeft. Deze man vindt echter dat hij geen probleem heeft. Zijn behandeling werd gestopt
en de justitie assistent werd gecontacteerd. Wat betekende dit nu voor hem? Hij zal
hoogstwaarschijnlijk terug opgesloten worden in de gevangenis.
Beoordeling:
Slaat de behandeling aan? Vinden wij het veilig dat jij terug in de maatschappij terechtkomt?
Werkingsgebieden gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg
Deskundigenonderzoek (‘expertise’) in het kader van een gerechtelijk onderzoek → op vraag van
gerechtelijke instanties (of van de verdediging) (‘gerechtspsychiaters’)
• Andere vormen van diagnose en adviesverlening in de opeenvolgende fasen van de
strafrechtsbedeling en in diverse juridische kaders (probatie, internering, strafuitvoering, …) -
risicotaxatie
• Behandeling van/hulpverlening aan daders en slachtoffers in diverse juridische kaders
• Preventie en netwerking
2
,Psychiatrische stoornissen: algemeen
Definitie
Wat is een psychiatrische ziekte?
Wanneer is het een ziekte?
Is het een ziekte of een stoornis?
• Een psychiatrische ziekte is een ziekte met psychische symptomen en/of door psychische
oorzaken, die gepaard gaat met lijden en/of sociaal disfunctioneren.
• Symptomen zijn klachten of verschijnselen zoals bv. verwardheid, geheugenproblemen,
hallucinaties…
• Er is dus veel overlap, maar psychiatrie onderscheidt zich van andere medische specialismen
doordat de nadruk ligt op psychische symptomen en psychische oorzaken.
• Psychiaters beschouwen psychische klachten en verschijnselen als symptomen van
stoornissen in de zogenaamde psychische functies van de hersenen.
Wat zijn psychische functies?
Psychische functies worden in drie hoofdgroepen ingedeeld:
1. Cognitieve functies: bv. bewustzijn, aandacht, orientatie, aandacht, geheugen, waarneming
(“denken”)
2. Affective functies: emoties (“voelen”)
• Zijn we angstig? Depressief?
3. Conatieve functies: bv. psychomotoriek, motivatie, gedrag (“willen”)
• Hetgeen wij willen, hetgeen wij doen.
• Hoe gemotiveerd zijn wij om dingen te doen en welk gedrag stellen we? Stellen we
agressief gedrag?
• Al deze functies betreffen een wisselwerking tussen individu en omgeving.
• Hoe we in de aula zitten, is verschillend van op café.
Psychiatrische stoornis
Het is in de psychiatrie niet altijd mogelijk om een specifieke “oorzaak” aan te duiden. Daarom
spreken wij eerder van psychiatrische stoornissen (in het engels: disorder) dan van psychiatrische
ziekten.
3
, Psychiatrische diagnostiek
Doel van diagnostiek
→ Vaststellen of er sprake is van een stoornis
→ Zo ja, welke dat is en wat het beloop is
→ Wat de mogelijke oorzaken zijn
→ Wat de aangewezen behandeling is
Wat is de rol van de psychiater, criminoloog? Is er een stoornis of niet? Wat gaat het beloop zijn, hoe
gaat deze stoornis zich ontwikkelen? Wat kunnen we eraan doen?
Hoe stelt men een psychiatrische diagnose?
1) In de kern gaat het (net zoals in de gewone geneeskunde) om het in kaart brengen en
verhelderen van klachten en het vaststellen van verschijnselen.
2) Hoe? Via de anamnese, die ook gebruikt wordt in de gewone geneeskunde maar in dit geval veel
uitgebreider zal zijn, met relatief veel aandacht voor gedachten, gevoelens, en gedragingen van
de patient.
Anamnese = wat een patiënt zijn arts aan medische voorgeschiedenis kan vertellen (Anamnese is
het onderzoek van de arts)
3) Terwijl de somatische specialist begint met de anamnese en daarna overgaat tot het lichamelijk
onderzoek, doet de psychiater zijn onderzoek terwijl hij de anamnese opneemt.
4) De door de patient gerapporteerde en/of bij de patient waargenomen symptomen worden
vervolgens geclusterd tot ziektebeelden of stoornissen.
Psychiatrisch onderzoek: anamnese
Speciële anamnese: de geschiedenis van de psychiatrische aandoening waarvoor de patient wordt
onderzocht
→ De klacht
→ Er worden vragen gesteld zoals: Hoe lang heb je dit al? Voel je je angstig wanneer je alleen
bent of wanneer je in groep bent? Wanneer komt het precies voor?
Algemeen psychiatrische anamnese: screening andere psychiatrische stoornissen
- Om een algemeen beeld te verkrijgen van de patiënt
Sociale anamnese: drie milieus (thuis, opleiding/werk en vrije tijd)
Biografische anamnese: gezin van oorsprong, levensgeschiedenis, zelfbeschrijving
- Zijn er belangrijke gebeurtenissen in je leven geweest die je moet vertellen?
Somatische anamnese
- Ben je ooit ernstig ziek geweest? Heb je operaties gehad? (→ Lichamelijke aandoeningen
gaan vaak samen met psychische stoornissen)
Eventueel gebruik van gestructureerde interviews en vragenlijsten (essentieel voor
wetenschappelijk onderzoek en opleiding maar in de dagdagelijkse praktijk erg tijdrovend).
4
