Sociologie 1
Hoofdstuk 1: Wat is sociologie
1.Doelstelling na te streven
2.Instrumenten aanrijken om naar samenleving te kijken
3.Samenleving helpen veranderen
Hoofdles: alles is in de samenleving contingent (= niet noodzakelijk nog onmogelijk, alles wat
je aantreft in samenleving hadden ook anders kunnen zijn vb. lessen, regels, wetten, …, geen
vaststaand luik) maar daarom niet arbitrair (=willekeurig, toeval). Er zijn patronen in
termen van kansen, maar geen sluitend bewijs dat ze hetzelfde zijn, kansen variëren,
sociologie is dus geen exacte wetenschap.
Voorbeeld: sociologie uit antropologie (begrip cultuur) ‘Murdock’ cultuurkenmerken
beschrijven, culturen vergelijken op basis van een aantal kernmerken. Fichebak van
verschillende samenleving. Huwelijken: monogamie 20% of polygamie 80% (polygynie 79,3%
en polyandrie 0,7%). Een huwelijk heeft hier dus een verschillende betekenis naargelang de
cultuur.
Taken sociologen: illustreren verschillende betekenissen van een woord (huwelijk heeft een
verschillende betekenis in verschillende culturen) en patronen in variatie zoeken en
verklaren. Inzicht contingent (= alles wat men aantreft kan ook anders zijn/ lopen, buiten de
eigen wil) verspreiden, boodschap die onrust opwekt.
Wetten en regelementen opgelegd door God of natuur zijn gemaakt door mensen, deze
kunnen veranderen door het besef van contingent.
Rousseau (18e eeuw) civiele religie: contingent beseffen, mensen beperking accepteren
ook al zijn deze door de mens zelf gecreëerd. Mensen houden zich aan wetten en regels
door religie (gemeenschapsgevoel die mensen ertoe aanzetten om mensen hun beperkingen
te aanvaarden). Burgerreligie creëren om mensen de wetten te laten accepteren. We zitten
in het heden best dicht bij deze burgerreligie door overschrijdende normen/ waarden
(respect, eerlijkheid, …), gedragsregels aan te leren op een manier van spontaniteit want dit
is veel efficiënter (geen repressie) dan dictatuur.
Waarom is het contingente niet arbitrair?
Ontwikkeling sociologie: poging tegenstelling verlichting en tegenverlichting te overstijgen.
Mogen wij het besef van contingenten verspreid worden? Volgens de verlichting ideeën
moet het besef van het bestaan van het contingent aanwezig zijn in en samenleving. Volgens
de tegen-verlichting niet omdat dit ervoor zorgt dat driften op hol slaan:
Verlichting Tegen-verlichting
-Religie niet als ordehandhaving -Geen positief beeld van menselijke natuur
-Mens moet naar zijn natuur leren leven -Handelen uit eigen belang
-Kennis van natuur via wetenschap -Egoïsme en onrecht
-Kennis zal redelijk gedrag bevorderen -Limieten opleggen
-Bijgeloof
Positief mensbeeld, mensen eigen wil,
bevrijdingsbenadering, religie in Positief mensbeeld verwerpen, mensen
, emancipatieproces. worden gedreven door irrationele
behoeften, mensen hebben limieten nodig
en hebben beperkingen nodig om tirannie
te vermeiden. Nood aan extern gezag en
uitstippeling van mogelijkheden.
August Comte (1798-1857): eerste sociologie
Meenemen inzichten van verlichting en tegenverlichting: werken aan gemeenschappelijke
regels maar vrijheid nodig. Comte voorstander van verlichting (sociale fysica) want oude
religies hadden afgedaan, kritisch tegenover tegenverlichting. Observatie, analyse met
andere woorden empirisch onderzoek is noodzakelijk voor het correct verwerken van
informatie.
Gedrag bestuderen: gedrag van individuen gedreven door reden (verstand/ wetenschap) en
passie (emotie/religie). Reden als tools aanrijken om beter te reflectie, passie staat boven
reden. De reden voorwerp van emotie/ religie te maken Religie van de mensheid: passie
als richtsnoer, de orde als basis en de vooruitgang als doel.
Maatschappelijke orde: krijg je niet zomaar opleggen van dingen gaat niet werken maar
respect voor bepaalde vormen van gezag irrationele grondslag. Religie kon deze rol niet
meer vervullen, te weinig ruimte voor de reden en benadrukte te veel het negatieve.
Hoe kunnen mensen hun eigen lot in handen nemen zonder dat hun samenleving steunt op
macht of misleiding? Habermas en Luhmann werkten samen maar vonden geen consensus!
Habermas (1929) Luhmannn (1927-1998)
-Open communicatie -Geraken het nooit eens
-Methode van de wetenschap -Met arbitraire leren leven
-Arbitraire verdwijnt -Meerderheidsregel (de kiezer heeft
-Hoe vraag tegenover waaromvraag gesproken en die heeft gelijk, is niet waar
-Redelijke, eerlijke mensen worden het maar zorgt ervoor dat de chaos onder
eens. controle houdt) en rechtspositivisme (als de
wet doorheen een geijkte weg tot stand is
Verlichting, besef contingenten belangrijk gekomen moeten we het aanvaarden).
voor samenleving maar hij was zich bewust -Aanvaarde contingente
van beperkingen reden. Keuze doelen is
cruciaal en wetenschappelijk gezien zijn de Zelfs redelijke mensen zullen blijven
arbitraire. Veranderen door kennis en verschillen in mening over wat redelijke
handelingswijze die mensen op redelijke gedragsregels zijn.
wijze doelen doet kiezen. Wetenschap te
weinig doorgedrongen in samenleving, door
redelijke argumenten zullen alleen redelijke
mensen regels volgen en beperkingen
aanvaarden. Betrokkenheid is belangrijk in
hedendaagse samenleving (politiek).
,Sociologie: een manier waarop hedendaagse mensen zoeken naar wat orde mogelijk maakt
in een maatschappij die weet dat ze zichzelf schept.
Sociale orde: de mogelijkheid om tot nageleefde regels te komen niet om het behoud van
bestaande machtsverhoudingen (bv. verkeersregels = beperking, mensen zijn bereid zich
hieraan te houden en dat schept mogelijkheden omdat we zo gestructureerd kunnen
samenleving en vredevol te kunnen leven) voorspelbaarheid en berekenbaarheid.
Sociologische kernvragen: vaststelling, zonder beperkingen en respect voor bepaalde regels
wordt het leven onvoorspelbaar en onleefbaar.
Hoe scheppen we orde, hoe wordt voorspelbaarheid gegenereerd?
Hoe ver drijven we berekenbaarheid, zijn er regels die absoluut noodzakelijk zijn en dus niet-
contingent zijn?
Bronnen (verhaaltype) van het niet-contingentie:
-Natuur: mens is natuurlijk/ fysiek organisme met beperkingen. Beperkingen overwinnen (13
jaar) en levensverwachtingen (50 jaar). Vroeger dacht men dat intelligentie puur genetisch
was (de natuur had het zo beslist) later verworpen ze deze gedachtegang. We moeten een
evenwicht zoeken in wat we aanvaarden en verwerpen.
Voorbeeld Hayek: moderne markteconomie sluit het best aan bij de mensheid,
concurrentie sluit aan bij de natuur van de mens. Zo zeg je dat het aspect de emotie
overheerst want het is zo, we moeten het accepteren en zo laten. Biologie legt bepaalde
limieten vast maar minimum en maximum ligt te ver van elkaar. Heden accepteren we zit
niet omdat we de grenzen van de natuur niet kunnen vastgrijpen.
-Geschiedenis: dwingende volgorde van geschiedenis. Comte zijn gedachten gang was op
volgorde in geschiedenis gebaseerd eerst religie, metafysica en positivisme. Marx zijn
theorie steunt ook op volgorde namelijk de onvermijdelijke revolutie, mate van uitbuiting
nodig doorheen de geschiedenis. Teruggrijpen naar geschiedenis als legitimerende orde.
Maten van ontwikkeling, orde. De meest ontwikkelde bepalen de samenleving.
-Samenhang: noodzakelijke samenhang, kenmerk A en B moeten ook kenmerk C hebben (vb.
industriële revolutie zie je ook evolutie in gezin, economie, …). Natuur staat hier tegenover
samenhang. Einde traditionele rolverdeling. Natuurlijke samenhang (niet dwingend) tussen
economie en gezinsvormen. Deze verandering brengt nieuwe problemen die we empirisch
vaststellen door de ontwikkeling van de economische ontwikkeling en secularisering, niet
dwingend want het ene is niet nodig om het andere te bereiken.
Legitimerende derde: als men zich bewust is van het contingente, gaan men aanvaarden dat
er ook niet-contingente ook een rol speelt, sommige dingen moeten we gewoon
aanvaarden. Elke samenleving die zich bewust is van het contingente trekt het contingent in
vraag.
-Het mogelijke leven met het contingente.
-Ontkennen van contingente via verwijzing naar legitimerende derde: niet waterdicht.
-Niet-arbitraire regelmaten die kunnen bestudeerd worden.
Patronen groter dan 0 maar niet sluitend!
, Hoofdstuk 2: Welke taken/ houding heeft de socioloog
Taken van sociologen:
-Cijferaar: een empirische-analytische taak, samenleving zichtbaar te maken voor hun leden,
het contingente (zorgt voor veel meer onderzoek in humane wetenschap dan in de exacte
wetenschap en zijn patronen niet sluitend zijn, er zullen altijd tegenargumenten zijn =
ultieme ongelijkheid) beschrijven, informatie verzamelen over samenleving
(beleidsonderzoek). We moeten niet veronderstellen hoe is in elkaar zit, we moeten het
gewoon onderzoeken.
-Mythejager: de kritische taak, het problematiseren van het zelfsprekende, groepen hebben
belangen bij het vanzelfsprekende. Mensen geloven in een bepaald verhaal omdat ze er zelf
belang bij hebben (= niet objectief), hier gaan sociologen tegen in en deze gedachten en
deze in vraag stellen tegenover relevante beslissingen in de politiek bijvoorbeeld. Er
ontstaan een spanningsveld omdat men ingaan in wat de mens geloof en waar ze hun
waarden en normen leggen. Het contingente speelt hier ook en rol omdat op deze
veronderstellingen altijd tegenargumenten (niet-contingente) kunnen gegeven worden.
Sociologen gaan het empirische gegevens van de samenleving aangeven.
-Levenskunstenaar: de praktische taak, public sociology (recente taak).
Ontstaansgeschiedenis, vroeger plaats verwerven in wetenschappelijke veld. Capaciteit over
na te denken over de samenleving werd een wetenschap namelijk humane wetenschappen.
Houding van de socioloog:
-Belangstelling voor samenhang: verschil tussen sociologie en geschiedenis, zoeken naar
gelijkaardige patronen die zich op verschillende moment afspeelden. Particulieren wordt in
de geschiedenis bekeken, sociologen zoeken naar vergelijkbare zaken (cultuursociologie,
collectieve trauma theorie. Ondanks de aanleiding verschilt zal de opeenvolging na het
trauma en gelijkaardig patroon hebben). Sociologen zijn minder geïnteresseerd in details
maar in het gelijkaardige.
-Afstandelijke betrokkenheid: wetenschappelijk onderzoek is wetenschappelijk als het
realiseerbaar is, afstand tussen onderzoek en onderzoeksobject. Persoonlijke interpretatie is
geen wetenschap. Deze afstand mag niet totaal zijn, je moet wel een voeling/ kennis hebben
over het onderzoek. Er moet dus een afstand zijn maar deze mag niet te groot zijn, je moet
dus wel betrokken zijn in zekere maten met evenwicht. Dit evenwicht wordt behaald door
procedures die door andere gecontroleerd kunnen worden.
-Empirische gezind: sluitend bij belangstelling voor samenhang (Comté), beantwoordbare
vragen bezighouden, concrete onderzoeken en besluiten.
-Respectvol: behandelen zaken die ver van hun bed zijn, maar je kom vaak in situatie waar je
het niet mee eens bent. Elk verschijnsel met een zekere duurzaamheid is iets op zichzelf dat
ze niet kunnen toeschrijven aan dwaasheid. Niet in vraagstellen van iets maar hoe dat iets te
beschrijven is voorbeeld: bijgeloof, waarom is dat geloofwaardig en wat zijn ge gevolgen
hiervan? Niet bestaat bijgeloof.
Zelfstudie!!!
