Sociologische Verbeelding
Sociologisch bewustzijn
- Sociologie= de sociale voorwaarden waaronder mens ‘mens’ wordt.
- Een individu slaagt er niet in om op een eigen houtje een identiteit en
zelfbewustzijn op te bouwen. Alles wat we typisch menselijk noemen heeft
de mens te danken aan de sociale verbanden.
- Het heeft eeuwen geduurd voor men de mens in zijn sociale omgeving kon
zien als een onderwerp van wetenschappelijke studie.
Sociologische verbeelding ontstond in crisistijden
- Moderne mensen zijn meer dan ooit bewust van het feit dat hun lot
afhangt van het bestaan van andere mensen; de sociale banden tussen
mensen.
- Tijdperk sociologie liet lang op zich wachten:
o Natuurlijke distantie ontbreekt
De maatschappij zit in ons via opvoeding, wetten, gewoonten,
zeden en sociale structuren.
Bepaalt onze identiteit.
Bestaat niet buiten ons. Wijzelf, in wat we doen en laten
maken de maatschappij en tegelijk worden we door de
maatschappij gemaakt.
Het is daardoor moeilijk om een afstandelijke, objectieve
houding aan te nemen tegenover de samenleving.
o Sociologie ontluistert en wekt weerstanden op
Mensen doen zich beter voor dan ze werkelijk zijn, dit komt
aan het licht door een objectieve benadering van het
menselijk samenleven.
Zo’n objectieve, rationele analyse wekt weerstand op. De
sociologische waarheid is zo krachtig dat ze kwetst; het is de
waarheid waaronder mensen lijden.
Vaak zijn de machtigen/ elite bedreigd door de sociologische
waarheid, omdat ze hun bevoorrechte positie niet willen
kwijtspelen.
De sociologie is subversief ontmaskert.
Socioloog = ontdekkingsreiziger de alledaagse wereld
wordt op zo’n manier belicht dat het duidelijk wordt hoe
groepen werkelijk in elkaar steken. Het dwingt je met andere
ogen te kijken naar wat ooit vertrouwd was.
Du Bois stond tegelijk binnen en buiten de samenleving.
Hij leefde in een samenleving, maar behoorde er niet toe. Hij
was in de wereld, maar niet van de wereld.
De eerste aanzet tot verbeelding is er vaak wel, maar men
heeft niet de middelen en tijd om over hun levenssituatie na
te denken.
Als men niet helemaal thuis is desoriënteren; alles lijkt
betrekkelijk en doelloos.
Montesquieu
De samenleving bekijken door de ogen van vreemden.
, Beschreef de indrukken van 2 Perzen op doorreis in
Frankrijk, zij verbaasde zich over het eigenaardig leven
van Fransen. Op deze manier keek M naar de fransen,
alsof het vol vreemde gewoontes zat.
Gewoonten, wetten en gebruiken verschillen van regio,
land en tijdperk.
De variaties zijn niet lukraak onderlinge verbanden
tussen religie, wetgeving, leefomgeving en
eetgewoonten van een volk.
o Het sociologisch bewustzijn wordt geprikkeld door crisis
In de 18de en 19de eeuw waren er in West-Europa en Noord-
Amerika grote maatschappelijke veranderingen.
De sociale verhouding werd doorheen geschud en de
maatschappij werd ervaren als problematisch.
De twee ‘revoluties’
Van landbouw naar industrie
- Overgang van de jacht- en verzameleconomie naar de landbouw
neolithische revolutie.
- Rondtrekkende jagers vestigde zich. Ze hechtten zich aan een
grondgebied, waarvan ze afhankelijk waren, en eigenden het zich toe
eigendom.
- Er kwamen dorpen en steden. Hierdoor was er een meer complexe
arbeidsdeling, bestuur en rechtsregels.
- Er waren overgangscrises; het was een geleidelijke verandering.
Franse revolutie
- Politieke omwenteling in Frankrijk.
- In een snel tempo volgde er een revolutionaire vernieuwing op:
o Grondwetgevende vergadering
o RVDM
o Afschaffing feodaliteit
o Onteigening kerkeigendommen
- Van een bolwerk waar de vorstelijke macht, macht had, naar het volk dat
de macht kreeg.
- Term staat voor de politieke modernisering en democratisering in het
algemeen.
- Voor het eerst werd de bestaande sociale orde verworpen en waren er
nieuwe idealen: vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid.
Industriële revolutie
- Begin in Engeland
- De toepassing van technische innovaties op grote schaal
- Het arbeids- en sociaal leven, dat nauw verweven was met de organisatie
van ambachten en gilden, werd omgegooid.
- Weinig ambachten konden op tegen de hoge productiviteit van de
fabrieken.
- De productieverhouding werd onpersoonlijker. Arbeiders werden ingehuurd
als verwisselbare loonhuurlingen.
- Sociale vraagstuk hoe konden sociale klassen samenleven in vrede en
welvaart?
, - Deze sociale veranderingen industrialisering en democratisering.
- Eeuwenoude traditionele zekerheden verdwenen.
- Er was een toegenomen menselijke independentie.
- Geen enkel maatschappelijk domein ontsnapte aan veranderingen
modernisering= de samenleving werd doelbewust georganiseerd.
- Landbouwsamenlevingen: mensen beheersten hun leven in beperkte
mate. Ze stonden hulpeloos tegenover de natuur. Het leven in stammen
gebeurde traditioneel; overgeleverde praktijken en instituties. Individuen
vereenzelvigden zich met de groep. Het samenleven gebeurde vanzelf en
men hoefde er niet over na te denken.
- Veranderde: de mens moest doelbewust de richting van de maatschappij
bepalen. Ze werden met een schok gewaar dat de maatschappij geen
vanzelfsprekend gegeven was. Mensen moesten hun eigen problemen
proberen begrijpen om haar te kunnen organiseren, wilden ze niet
blindelings een onvoorspelbare toekomst tegemoet gaan.
Overzichtstabel sociale veranderingen p 20
- Het sociale bewustzijn ontstond doordat de maatschappij de laatste 3
eeuwen het voorwerp is van een radicale revolutie.
- Hoe meer kennis mensen verwerven over sociale processen en
mechanismen, hoe meer ze die processen kunnen beheersen.
- De sociologie helpt de samenleving te organiseren.
Beleefde verandering
- Niets is gebleven wat het was. Er werd komaf gemaakt met oude
leefpatronen die de mens al eeuwenland in zijn mogelijkheden beperkten.
- Zweig: maakte alle turbulente veranderingen mee.
- Zowat alle gebieden van het leven ondergaan voortdurende
metamorfoses.
Sociaal probleem als bron van de sociologische benadering
- Sociologen bestuderen sociaal handelen.
- Dikwijls ligt aan de basis van een sociologische vraagstelling, een sociaal
probleem.
- Wat sociaal problematisch is, is sterk onderhevig aan schommelingen. Veel
hangt ervan af van hoe de mens een sociaal probleem definieert.
- Een sociale aangelegenheid wordt als een sociaal probleem beschouwd,
als er aan volgende voorwaarden voldaan is:
o Objectief moet er iets schorten in de samenleving
o Feiten zijn nog geen sociale problemen. Mensen moeten het als
problematisch ervaren. Dit is de subjectieve component.
, o Hoe meer mensen iets als problematisch ervaren, en hoe intenser zij
dit ervaren hoe meer het een sociaal probleem wordt. De
gevoeligheid voor wat problematisch is en wat niet verschilt van
groep tot groep.
o Ze mogen niet gelijk gesteld worden met door de overheid als
problematisch gedefinieerde toestanden.
o De socioloog betreedt het ‘sociale veld’ als medespeler. Hij voegt
maar 1 visie toe aan duizenden definities en problematiseringen. Er
is een kakafonie van standpunten en meningen.
Wright Mills over sociologische verbeelding
- Wright Mills beschreef sociologische verbeelding= de capaciteit om
verbanden te zien tussen het leven van individuen en de historische en
maatschappelijke context waarin ze leven. Het is het vermogen om
verbanden tussen individuele klachten en sociale omstandigheden te zien.
- Vragen die gesteld moeten worden:
o Wat is de structuur van een bepaalde samenleving in haar geheel?
o Waar staat deze samenleving in de geschiedenis?
o Wat is het meest voorkomende mensentype in deze samenleving en
in deze periode?
- Door hun reflectiviteit en onafhankelijkheid beseffen ze de culturele
waarde van de sociale wetenschappen.
Persoonlijke klachten versus sociale problemen
- Moeilijkheden
o Doen zich voor in de persoonlijkheid van het individu en binnen het
kader van directe relaties met anderen.
o Het is een privé aangelegenheid; een individu heeft het gevoel dat
iets wat hij belangrijk vindt bedreigt wordt.
- Maatschappelijke kwesties
o Hebben betrekking op zaken die de grenzen van de persoonlijke
sfeer overstijgen.
o Het is een algemene aangelegenheid; hele groepen hebben het
gevoel dat iets wat ze belangrijk vinden bedreigt wordt.
Compte en Spencer
- De 2 grondleggers van de sociologie waren Compte en spencer.
- Compte: groeide op tijdens de Franse revolutie. Hij besefte de impact van
de politieke hervormingen. Hij vroeg zich af waar het land naartoe ging.
- Spencer: kind van de IR.
Auguste Comte
- Positivisme: de religie werd een centrale plaats toegekend. Hij ging zichzelf
als hogepriester beschouwen, waardoor vele van zijn volgelingen zich van
hem afkeerden.
- De positivistische methode kent 3 stadia.
Sociologie als wetenschap der mensheid
- De sociologie is een zelfstandige wetenschap, met eigen methoden en een
eigen domein.