Verpleegkundige methodiek en vaardigheden 6
Zorg in het operatiekwartier
1. Het operatiekwartier
Operatiekwartier (OK) = de plaats waar de patiënt een heelkundige ingreep ondergaat onder
algemene, locoregionale of lokale anesthesie
Er moet aan een aantal normen voldaan worden om van een OK te kunnen spreken
- normen op architectonisch en fysisch, functioneel en organisatorisch vlak
- eigenkader operatiekwartier —> aangepast mei 2018, door de Hoge gezondheidsraad
1. Architectonische en fysische normen
Operatiekwartier
- enerzijds : afgezonderd van de algemene verkeerswegen van het ziekenhuis
- anderzijds : korte en vlotte verbinding met spoedgevallen, intensieve zorgen en de centrale
sterilisatie afdeling (CSA)
- CSA staat in voor reiniging, desinfectie en sterilisatie van het chirurgisch instrumentarium
- deze verbindingen z n noodzakel k in functie van kritieke en acute situaties, of situaties
waarb bepaald chirurgisch instrumentarium dringend dient gesteriliseerd of hersteld te
worden
- het mag nooit dienen als doorgang voor andere diensten of lokalen, en is enkel toegankelijk
voor bevoegden, toegang is beveiligd
De OK-afdeling wordt verdeeld in 3 zones
- 1. De sluiszone of niet-kritische zone
- 2. De reine zone of semi-kritische zone
- 3. De aseptische zone of kritische zone
Belang van zone-indeling
- vorm van infectiepreventie —> de kans dat micro-organismen uit het ziekenhuis de
operatiekamer bereiken zo klein mogelijk houden (zonder dat de gevolgde gedragscodes
een ef ciënt functioneren belemmeren)
De sluiszone of niet-kritische zone
- vormt de overgang van de externe zone van het OK naar de reine zone (van het OK)
- liften kunnen enkel in deze zone voorzien worden
- ruimtes:
- ruimte voor de voorlopige standplaats van de patiënten
- bedden en beddengoed van de hospitalisatie-eenheden mogen niet verder dan de
sluiszone gebracht worden
- kleedkamers voor personeel (man en vrouw)
- aangepaste OK-kledij + aangepast schoeisel
- toiletten en douches zijn voorzien
- ruimte die mogelijkheid biedt tot diverse activiteiten
- bv. koffiepauze, pre- en postoperatieve discussie, opstellen van protocols
- ontwaakzaal (recovery)
- moet gemakkelijk te bereiken zijn vanuit de aseptische zone en een rechtstreekse
uitgang bieden uit het operatiekwartier (patiënten moeten toegankel k bl ven voor
controle door de chirurg, anesthesist en overige betrokken OK-medewerkers)
- dient te beschikken over :
- uitrusting voor medische gassen (zuurstof, lachgas, perslucht)
Pagina 1 van 54
ijfi ij ij ij ij
, - reanimatiekar met de brillator en cricothyrotomieset (binnen de 2 min beschikbaar)
- beademingsballon en materiaal voor endotracheale intubatie
- apparaat voor beademing met zuivere zuurstof
- waarschuwingsknop ‘hartstilstand’
- er is steeds min. 1 verpleegkundige aanwezig vanaf het moment dat er een patiënt
op recovery is
- er is min. 1 verpleegkundige voor elke groep van max. 3 patiënten in
omstandigheden van normaal herstel van anesthesie
De reine zone of semi-kritische zone
- in- en uitleidingskamer (pre-anesthesie ruimte)
- rubruimte
- doel —> chirurgische handontsmetting (voorzien per 2 operatiezalen)
- wastafels die voorzien zijn van een kraan met elleboog- of voetbediening (of kranen met
bewegingsdetector)
- automatische deuren tussen de rubruimte en de operatiezaal
- instelbare klok om contacttijd tijdens chirurgisch rubben te meten
- steriele berging
- bergruimte voor rein en steriel materiaal (bv. microscoop, lasertoestel, mobiele lichtbron,
laparoscopietoren, steriele instrumentennetten, …)
- geen vermengingen van vuil-proper en vuil-steriel materiaal
- geen onnodig materiaal in de gangen of zalen
- ruimte voor materiaalreserve
De aseptische zone of kritische zone
- = operatiezalen
- per 50 à 60 bedden zijn minstens 3 operatiezalen vereist
- supplementaire operatiezalen dienen voorzien te worden in functie van het aantal bedden
en van de activiteiten van de dienst heelkunde
- eisen inrichting :
- aseptisch werken moet mogelijk zijn
- zo leeg mogelijk, wordt beperkt tot het materiaal en de toestellen die nodig zijn voor
de ingreep die doorgaat
- ziekenhuis maakt een lijst op van de apparaten die standaard noodzakelijk en
beschikbaar zijn in OK op basis van “Safety First’
- logistieke elementen zoals intercom en telefonie —> om in- en uitlopen zoveel
mogelijk te vermijden
- toestellen zijn systematisch ARAB/AREI gekeurd
- minstens 2 kranen voor luchtledige per operatiezaal (1 zuurstofkraan en kraan voor
perslucht)
- algemene verlichting —> voorzien van reostaat waarmee de lichtsterkte geregeld kan
worden tussen 0 en 1000 lux (de operatieverlichting moet ononderbroken kunnen
werken)
- verluchtingssysteem —> absolute lters en staat in voor minstens 15
luchtverversingen per uur
- regelbare temperatuur (18 tot 23°C) en vochtigheidsgraad (40 à 60 pct)
- operatiezalen zullen steeds in overdruk staan
- kritische zone (overdruk) = hoge luchtdruk, (niet-kritische zone = lage luchtdruk)
- —> lucht verplaatst zich steeds van hoge naar lage druk = voorkomen dat ‘minst
schone lucht’ zich kan begeven naar de ‘properste lucht’ die zich bevindt in de
operatiezaal zelf)
Pagina 2 van 54
fi fi
,2. functionele normen
Bepalingen in reglement van inwendige orde
- voorwaarden voor de toegang tot de verschillende zones van het OK (zowel personeel,
patiënten als materiaal) —> zodat regels van hygiëne en steriliteit optimaal worden nageleefd
- modaliteiten voor vervoer van materiaal en verplaatsingen van patiënten en personeel binnen
het OK
- alle maatregelen die moeten getroffen worden om te beletten dat het vuil of niet-steriele
materiaal in aanraking zou komen met het rein of steriel materiaal
- reinigingstechnieken van het OK
- maatregelen die getroffen moeten worden bij een eventuele besmetting van een lokaal binnen
het OK
Tijdig meedelen operatieprogramma aan alle personen die hier belang bij hebben, de patiënten
inbegrepen
Elke heelkundige ingreep moet in een register genoteerd worden
- identiteit van elke patiënt of nummer van medisch dossier
- naam van de chirurg(en) en anesthesist(en)
- datum en uur van de ingreep
- aard van de ingreep
Regelmatige controles
- graad van aseptie van het operatiekwartier —> minstens om de 3 maanden controle, met
daartoe geëigende bacteriologische onderzoeken
- anesthesie-apparatuur en elektrische installatie —> min. 2x per jaar testen
Systeem —> beletten dat vreemde voorwerpen in de operatiewonde zouden achterblijven
Informed consent patiënt
Protocol voor elke heelkundige ingreep dat in het dossier wordt opgenomen
- met volgende zaken —> operatietechniek, verloop van de ingreep, macroscopische
vaststellingen, type anesthesie
Elk weggenomen weefsel (waarvoor enige twijfel bestaat bij macroscopisch onderzoek) wordt
onderworpen aan een anatomopathologisch onderzoek
3. Organisatorische normen
Er wordt aangehaald aan welke vereisten er moet voldaan worden in het operatiekwartier inzake
personeel
3.1. Medische staf
- 1 of meer geneesheren waken over de toepassing van alle voorschriften van het reglement
van inwendige orde
- een chirurg en anesthesist moeten steeds oproepbaar zijn
3.2. Verplegend en ander personeel
- hoofdverpleegkundige
- dagelijkse activiteiten worden verricht onder toezicht van de hoofdverpleegkundige
- als deze afwezig is, neemt een andere verpleegkundige diens taak over
- 1 hoofdverpleegkundige per 12 verpleegkundige
- voldoende verpleegkundigen voor operatiekwartier en toezicht ontwaakzaal
- per operatiezaal die 40u per week gebruikt wordt —> 3 verpleegkundigen
Pagina 3 van 54
, - bijkomend 8 verpleegkundigen —> kwali catie van inrichting, regelmatige en
ononderbroken activiteiten in operatiekwartier —> OK moet permanent beschikbaar
gehouden worden
- voldoende technisch, hulp- en onderhoudspersoneel
4. Speci eke bijkomende eisen
Safe surgery procedure
- checklist wordt afgegaan om een veilige heelkunde te garanderen
- per fase worden vragen en aandachtspunten overlopen (voor de inductie, voor de incisie
en bij het verlaten van de operatiezaal
Pre-operatieve onderzoeken
- pre-operatieve onderzoeken zijn beschikbaar in het patiëntendossier en worden
beoordeeld voor de aanvang van de ingreep
- pre-anesthesiecontact gebeurt tijdig door de anesthesist en vindt plaats voordat de patiënt
zich in de operatiezaal of in de pre-anesthesieruimte bevindt
Handovers
- procedure moet opgesteld worden bij de transfer van afdeling naar OK of van record naar
afdeling, die bepaalt welke gegevens wanneer door wie en aan wie meegedeeld worden
Medicatie
- de ziekenhuisapotheker stelt een procedure van de medicatie in de operatiezaal op met
betrekking tot het gebruik, de stockage en de medische voorschriften
Chirurgische handontsmetting
Pagina 4 van 54
fi fi