Psychopathologie van het kind en de jongere
Les 1: Inhoud
• Kinderen en hun ontwikkeling
• Het kinderpsychiatrisch onderzoek
• Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
» ADHD
» Autismespectrumstoornis
• Trauma en stressorgerelateerde stoornissen
» Trauma
» Hechting
• Stemmingsstoornissen
Inleiding
Is gedrag normaal of abnormaal? Dit hangt af van leeftijdsgebonden evoluties
• Ontwikkeling wordt bepaald door biologische en omgevingsfactoren (nature-nurture)
Normaal/abnormaal gedrag:
• Niveaus
• Ernst
• Gevolgen
Het functioneren van kinderen kan bekeken worden op verschillende niveaus :
• Ontwikkelingsniveau
• Intellectuele mogelijkheden
• Emotioneel-affectief functioneren (bv. gemoedstoestand….)
• Sociaal functioneren
• Persoonlijk en adaptief functioneren
Ernst van het gedrag?
• Ten opzichte van leeftijdsgenootjes
• Hardnekkig ?
• Wat is psychosociale achtergrond
• Wat is socio-culturele achtergrond
• Uitgebreidheid, aard, ernst, frequentie en duur van de symptomen, zijn ze situatie gebonden of
niet
Gevolgen:
• Lijdt het kind zelf
• Sociale beperkingen ?
• Invloed op verdere ontwikkeling
• Effect op omgeving
Opgelet: eigen referentiekader!
1
,Pathogenese = het ontstaan van kinderpsychiatrische stoornissen
• Samenspel van verschillende factoren
– Schade
– Tekort
• Gevolgen van deze factoren zijn afhankelijk van verschillende elementen
• Evolutie in interactie, gezin heeft belangrijke functie
• Draagkracht versus draaglast
Samenspel van verschillende factoren
Genetische
• Genafwijkingen (Bv. fenylketonurie)
• Chromosomale afwijkingen (bv. trisomie 21, fragiel X syndroom)
• Polygenetisch bepaalde afwijkingen (bv. autisme)
Biofysische factoren
• Noxen : infecties, intoxicaties, traumata, metabole afwijkingen, zwangerschaps-
complicaties, cerebrale aandoeningen..
• Deprivatie : voeding, ruimte e.a.
Psychosociale factoren
• Noxen : psychopathologie bij de ouders (KOPP kinderen), symbiose/ambivalentie,
mishandeling / misbruik, over stimulatie
• Deprivatie : gebrek aan affectieve band (hechting) of aan stimulatie, normering…
Deze factoren kunnen op lange termijn leiden tot groeiretardatie, ontwikkelingsretardatie,
hechtingsstoornissen….
Socioculturele factoren
• Noxen : identificatie met deviante peergroep met overname waarden en normen
• Deprivatie : kansarm milieu ( economisch, sociaal, pedagogisch, …)
Gevolgen van deze factoren afhankelijk van:
• Tijdstip
• Duur
• Intensiteit
• Individuele verschillen: veerkracht
• Context
2
,Context
Verzorgende figuren, gezin
• Weg wijzen in zijn milieu, in de maatschappij, met begrip voor interesses en de mogelijkheid
van het kind
• Begrip hebben voor driftmatige uitingen van het kind
• Identificatie met anderen mogelijk maken zodat het kind zijn eigen persoonlijkheid kan
opbouwen
• Stimuleren tot onafhankelijkheid
• Aanvoelen, steunen in zijn eigen problemen, oplossingen aanbieden
Leeftijdsgenoten, derden
Draagkracht versus draaglast
• Draagkracht is sterkte om te kunnen omgaan met stress en moeilijkheden
– Intelligentie en leermogelijkheden
– Sociale vaardigheden
– Gezondheid
– Kwaliteit van sociaal netwerk
– Materiële welvaart
• Draaglast : alle stress en moeilijkheden die de draagkracht belasten
– Psychische druk/problemen/stoornissen
– Gezondheidsproblemen
– Problemen op vlak van werk/school/gezinsleven
– Gebeurtenissen van vroeger en nu (in het gezin/familie/ruimer)
– Sociaal isolement
– Materiële problemen
Indeling kinderpsychiatrische aandoeningen
• Internaliserend : het kind heeft er zelf last van
• Externaliserend : de omgeving heeft er last van
• (Neurobiologische) ontwikkelingsstoornissen
Dsm-5 indeling
• Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
• Internaliserende stoornissen: depressieve en bipolaire stemmingsstoornissen en angststoornissen
• Externaliserende stoornissen: disruptieve, impulsbeheersing en andere gedragsstoornissen
• Trauma en stressorgerelateerde stoornissen
3
, Les 2: Kinderpsychiatrisch onderzoek
VERLOOP KINDERPSYCHIATRISCH ONDERZOEK
De kinder- en jeugdpsychiater is in staat om te schakelen tussen het toepassen van op algemene
wetmatigheden rustende wetenschappelijke kennis en het intuïtief-empathisch kunnen begrijpen van
unieke kenmerken en achtergronden van de individuele patiënt en zijn gezin.
1. Aanmelding
2. Intakegesprek
3. Diagnostisch interview ouders
4. Diagnostisch onderzoek/ interview met kind
5. Vragenlijsten
6. Informatie van betekenisvolle derden
7. Bijkomend onderzoek
1. Aanmelding
• Contact met centrum
- Door ouders, school, CLB, JRB, huisarts
• Telefonische screening/screening face a face
- Kort de klacht, hoelang al bezig,
- wie heeft initiatief genomen
• Contact met verwijzers
2. Intakegesprek
• Observatie
• Kennismaking (waarom nu, hier?)
• Probleemanalyse
• Opbouwen van vertrouwensband!
• Afspraken (verder verloop, veiligheid)
Inschatten van interacties
Ouders Kind
Ontwikkelingsanamnese Kind interview
Gezinsanamnese Spelobservatie
Klachten anamnese
Somatische anamnese Psychologisch oz
Overig bijkomend oz
Betekenisvolle derde
school/CLB/vorige hulpverleners/hobby
Diagnose
Adviesgesprek
4