1.De voeding van de zwangere vrouw
Een normale zwangerschap (= gestatie) duurt 280 dagen = 40 weken
= 10 vrouwelijke cycli
1.1 Fysiologische veranderingen tijdens de zwangerschap
Gewichtstoename
- Normaal: 10-12 kg of 20% extra van referentiegewicht
o Vrouwen met een laag BMI mogen 18 kg bijkomen
- Normale gewichtstoename:
o 1e trimester (0-16 weken): + 1,5 kg
o 2e trimester (16-28 weken): +3 kg
o 3e trimester (28-40 weken): +6 kg
- Ideale gewichtstoename van een zwangere hangt af van de BMI voor de zwangerschap:
BMI voor de zwangerschap Aanbevolen gewichtstoename
2
< 18,5 kg/m 12,5-18 kg
18,5-24,9 kg/m2 11,5-16 kg
2
25,0-29,9 kg/m 7-11,5 kg
> 30,0 kg/m2 5-9 kg
- Geringe gewichtstoename (+2 tot +10 kg) tijdens zw. bij vrouwen met een normale BM of gering
gewichtsverlies bij vrouwen met obesitas of overgewicht gepaard met gunstige effecten voor moeder
en foetus.
- Zeker niet vasten tijdens zwangerschap, zorgt alleen voor ongunstige effecten
- Grotere gewichtstoename bij vrouwen met een normale bloeddruk grotere toename hoeveelheid
lichaamsvocht
o Na de zwangerschap: uitplassen
- Samenstelling van gemiddelde gewichtstoename tijdens de zwangerschap:
o Foetus: 3,5 kg
o Placenta, vruchtwater, borsten: 0,5 kg
o Baarmoeder: 1 kg
o Lichaamsvocht: 1,5 kg
o Vetreserve: 2-3 kg vetreserve = voorraad brandstof, vooral voor de lactatie)
o Bloedvolume: 1,2 kg bloed wordt verdund; voldoende bloed naar de placenta
- Gewichtstoename is niet gelijk verdeeld doorheen zwangerschap
o 0-10 weken: weinig toename
o 10-30 weken: vooral door bloedvolume, vetweefsel en lichaamsvocht
o 30-40 weken: vooral door kind, placenta en baarmoeder
Laatste 10 weken: 0,5 kg per week
Hormonale veranderingen
- HCG = humaan chorion gonadotrofine door placenta gesecreteerd
- Oestrogenen; rol bij:
o Groei baarmoeder
o Toename bloedvolume
o Opslag lichaamsvocht in bindweefsel
- Progesteron
o Invloed op gladde spiercel spieren in baarmoeder niet te vroeg samentrekken
- HPL = humaan placental lactogen
o Rol bij voorbereiding van borst oplactatie
o Mobiliseert in 3e trimester deel van de moederlijke vetvoorraad
- Prolactine
o Geproduceerd door moederlijke en foetale hypofyse en uterus
1
Kimmy Mesbahi Toegepaste voedingsleer 2
, o Werkt na de bevalling lactogeen
- Insuline
o Gevoeligheid van insuline verandert door zwangerschapshormonen; soms kan er
zwangerschapsdiabetes optreden
Te hoge glycemie: de baby krijgt teveel suiker baby wordt te zwaar (4-6kg) + meer
kans op obesitas en diabetes
Via hormonen in de zwangerschap een anabole fase de eerste 30 weken; daarna katabole fase (opgeslagen
voedingsstoffen beschikbaar voor snelle groei kind in de laatste weken.
vetopslag, opslag eiwitten en micronutriënten
Cardiovasculaire veranderingen
- Stijging hartdebiet
- Stijging bloedvolume:
o Meer plasma dan RBC daling haematocriet en hemoglobinegehalte
o Dunner bloed: gunstig voor hart; moet minder krachtig samentrekken
- Daling bloeddruk; vooral in tweede semester, stijgt terug in 3 e semester
o Te hoge bloeddruk kan wijzen op sepsis
= nuttige veranderingen voor de extra toevoer van bloed naar baarmoeder.
Respiratoire veranderingen
Extra belasting
Veranderingen huid
Pigmentafwijkingen…
Renale veranderingen
- Toename bloed: ook toename nierdoorbloeding
o Stijging glomerulaire filtratie met 50%
- Glucose wordt meer gefilterd en daardoor neemt de tubulaire resorptie niet evenredig toe
glucosurie
- Meer afvalstoffen moeten worden verwijderd voldoende drinken !!!!
- Laatste maanden: polakisurie doordat foetus op blaas drukt
Gastro-intestinale veranderingen
- Stijging vascularisatie tandvlees gingivitis
- Stijging eetlust
- Pica: tegenzin of sterke voorkeur voor bepaalde voedingsmiddelen
- Nausea en braken: hyperemesis vooral ochtendmisselijkheid
o Door HCG (verdwijnt na 12 weken)
o Vaker per dag lichtere, kleinere maaltijden eten; iets kleins eten voor het opstaan
- O.i.v. progesteron uit placenta op gladde spier motiliteit maag-darmstelsel neemt af tragere
peristaltiek slokdarm, maag, dunne en dikke darm
o Verklaart zuurbranden en constipatie
Reflux: cardiasfincter contraheert minder sterk en maag wordt naar boven geduwd
Zuurbranden: eten kauwgom bevordert speekselproductie alkalische speeksel
neutraliseert maagzuur enigszins (of drinken van melk)
Constipatie: colon trekt minder goed samen, waterabsorptie in colon neemt toe
Tragere werking dunne darm, voordeel bij een zwangere wordt ijzer beter
opgenomen
- Gemakkelijker galstenen doordat galblaas minder goed contraheert
1.2 De energie-en nutriëntenbehoefte tijdens de zwangerschap
Energie
- Wordt via factoriële methode berekend
2
Kimmy Mesbahi Toegepaste voedingsleer 2
, - Totale gebruikte energiebehoefte voor:
o Groei foetus
o Energiebehoeften verbonden aan samenstellingswijzigingen van het organisme van de moeder
o Toename energiebehoeften verbonden aan behouden van foetus
- Toename REE: gehele zwangerschap 71.100-77.100 kcal
o 1E tr. + 5%
o 2E tr. + 10%
o 3E tr. +25%
Energiebehoefte tijdens de zwangerschap = energiebehoefte voor de zwangerschap + supplementaire
energiebehoefte + energiereserves
- Voorgestelde supplementaire energiebehoefte tijdens zw. aanpassen aan stadium van zw., BMI
voor de zw. en aan de echte PAL
o Rekening houdend met gewichtstoename tijdens zw.
- Het suggereren van een systemische toename van energieopname hoger risico op overdreven
gewichtstoename
- Tijdens zw. pregorexia mogelijk
o Er alles aandoen om tijdens de zwangerschap zo weinig mogelijk bij te komen en na de
bevalling binnen de kortste keren terug superslank te worden.
o !!! diëten en te veel sporten tijdens zwangerschap is zeker niet aan te raden !!!
AR energie (kcal/dag)
Tijdens de zwangerschap:
1e tr. + 70
e
2 tr. +260
3e tr. + 500
Tijdens de borstvoedingsperiode
0-6 maanden postpartum +500
- Supplementen aan energie tijdens zw. vrouwen die voor de zw. een normale BMI hadden en tijdens
borstvoedingsperiode enkel voor de eerste 6 maanden exclusief borstvoeding geven
o Supplementen aanpassen in geval van overgewicht, magerzucht en als voeding zuigeling
gediversifeerd wordt
- Opmerking
o Indien zwangere volledig moet rusten: niet zoveel extra energie voorzien
o Startgewicht voor de zwangerschap overgewicht geen extra energie rekenen
o Energieverbruik stijgt: vrouw wordt minder beweeglijk en minder actief
Eiwit
- Extra eiwitten nodig voor foetus, placenta, borstklieren…
- Aanbeveling HGR: 0,83 g /kgLG
o Extra
1e tr. + 1 g
2e tr. + 9 g
3e tr. + 28 g
Vetten
Totaal vet: < 30-35%En
Verzadigde vetzuren: < 10%En
MUFA: 10-20%En
PUFA: 5-10%En
n-6: 4-8%En
linolzuur: 4%En
n-3: 1-2%En
linoleenzuur: 1%En
EPA+DHA: 250-500 mg
+ extra 100-200 mg DHA/dag
3
Kimmy Mesbahi Toegepaste voedingsleer 2
, Cholesterol: <300mg/dag
- Tijdens zw. beïnvloedt dieet moeder ontwikkeling kind
- PUFA: belangrijke rol bij ontwikkeling visuele en cognitieve ontwikkeling
- EPA en DHA: visvetzuren, margarine
Koolhydraten
- Tijdens zw. relatieve hypoglycemie in nuchtere toestand
o Glucose wordt bij voorkeur naar de foetus getransporteerd + aanmaak vermindert bij moeder
omdat bepaalde glucogenetische aminozuren preferentieel naar foetus afgevoerd worden
- Zwangere vrouw vast: verdere daling glycemie stimulatie HPL t.h.v. placenta bevordering lipolyse
ontstaan vrije vetzure = niet transplacentair = voorname energiebron moeder
o Vrije vetzuren kunnen omgezet worden naar ketonlichamen nadeling voor foetus
(hersenontwikkeling)
- Zwangere: meer dan 130 g koolhydraten per dag minimum
- Zw. diabetogeen effect; bij glucosebelasting stijgt glycemie tot hogere waarden en normaliseert
trager dan bij niet-zwangere minder actieve insuline en wordt sneller afgebroken
- Zwangerschapsdiabetes ontwikkelen: risicopersonen voor later ontwikkelen van diabetes mellitus
o Pasgeborenen: hoger geboortegewicht
o Tijdelijke behandeling met insuline
o Slechte glucoseregeling: kans groot op een te zware en te grote baby + meer kans sterfte baby
na week 34
o Slechte glucosewaarden kunnen leiden tot overmatig productie vruchtwater
o Onmiddellijk na geboorte: lage bloedsuikerspiegels baby of andere problemen zoals geelzucht,
voedingsstoornissen en/of stuipen
Totale inname Kh: 50-55%En
Merendeel door VM rijk aan vdvz en micronutriënten (peulvruchten, volle graangewassen…)
Toegevoegde suikers: max. 10%
Vdvz: min. 30g
Vermijden van constipatie
Vocht
Water: 3l per dag
- Gemakkelijk optreden van urinaire infecties hogere nierbelasting; meer afvalstoffen door hogere
stofwisseling
- Totale lichaamswater neemt progressief toe; tot 30 weken verklaard door
o Foetus
o Expansie bloed
o Vergroting reproductieve organen
- Overvloed water opstapelen: oedeem
Alcohol
- Geen voedingswaarde, maar wel energie
- Aanbevolen om geen alcohol te drinken tijdens de zw.
Mineralen en sporenelementen
CALCIUM
- Door foetus: 27 g Ca vastgelegd grootste deel: laatste trimester
- Zwangere: verhoogde Ca-absorptie
- Wegens adaptieve mechanismen in het lichaam: geen verhoging van opname
Ca: 950 mg/dag
FOSFOR
- Door foetus gemiddeld 16g P vastgelegd
IJZER
4
Kimmy Mesbahi Toegepaste voedingsleer 2
